Амин Бабайев, Вцгар Бабайев

Ekoloji heyvandarlıqda südlük qaramalın seçilməsi 
Respublikamızın qərb bölgəsi südlük-ətlik maldarlıq zonasıdır. Bu bölgədə 
yetişdirilən malın bədəni möhkəm, süd məhsuldarlığı yüksək olmalı, ətlik keyfiyyəti 
yaxşı inkişaf etməlidir.  Əsas  şərtlərdən biri yetişdirilən malın yerli şəraitə uyğun 
olmasıdır. Ona görə  də bu zonada Qafqaz qonuru, Şvis, Simmental mallarının və 
camışın yetişdirilməsini məsləhət bilirik. İnəklərin seçilməsində südvermə qabiliy-
yəti baxımından yanaşdıqda ayrı-ayrı qaramal cinsləri, cins daxilində isə ayrı-ayrı 
heyvanlar bir-birindən kəskin surətdə fərqlənə bilər. Buna görə də cinslərin və ayrı-
ayrı heyvanların seçilməsi  ən mühüm məsələ kimi qarşıya çıxır. Yadda saxlamaq 
lazımdır ki, çox südvermə qabiliyyətinə malik inəklər  ətraf mühitə  və  şəraitə qarşı 
daha tələbkar olur. Buna görə  də hansı cinsin tələbatını ödəyə biləcəyimizi mütləq 
qabaqcadan götür-qoy edib müəyyənləşdirməliyik. Yüksək məhsuldar cins inəklərin 
dəyəri də yüksək olur. Əgər biz heyvanların genetik imkanlarından kifayət qədər 
istifadə etməsək, onda süd istehsalı bilə-bilə baha başa gələcək. Heyvanın süd 

---

 
212
vermək qabiliyyəti – inək saxlayanın süd almaq imkanı deməkdir. «İnəyin südü 
ağzındadır» müdrük xalq məsəli də göstərir ki, inəyi hərtərəfli və bol yemlədikdə 
ondan daha çox süd sağmaq olar. Yüksək məhsuldar südlük və yaxud südlük-ətlik 
cinslərə yüksək saxlama, yemləmə  və qulluq şəraiti yaradılmalıdır. Mədəni cinslər 
aşağı yemləmə şəraitində öz bədəninin sökülməsi hesabına süd vermək və bətnindəki 
balanı bəsləmək qabiliyyətinə malikdir. Belə şəraitdə inəyin məhsuldarlıq səviyyəsi 
aşağı düşür, arıqlayır, zəifləyir və xəstəliyə tez tutulur. Ona görə də heyvanın ehtiya-
cını ödəyən tam keyfiyyətli yemləmə, saxlama və qulluq şəraiti heyvanın sağlam və 
inkişaflı olmasına, yüksək məhsul verməsinə səbəb olur. Heyvanların xarici görünü-
şünə baxmaqla onun cinsini, məhsuldarlıq istiqamətini, nisbi məhsuldarlıq səviyyəsi-
ni təyin etmək olur. Yüksək süd verən inəklər maldarlıq təcrübəsində özünü doğrult-
muş südlük əlamətlərinə görə də seçilir. Bunlardan ən əsasları aşağıdakılardır:  
-  inəyin arxa 2/3 hissəsinin ön hissəsinə nisbətən yaxşı inkişaf etməsi; 
-  boynunda dəri qırışlarının xırda, sıx və çox olması; 
-  qarnının altından keçən süd venasının iri, aydın görünməsi və süd quyusunun 
dərin olması; 
-  bədənin mütənasib inkişafı, sağlam və möhkəm konstitusiyalı olması; 
-  belinin forması, paycıqların inkişafı və vəzi toxumasının çox olması. 
Qeyd edilən  əlamətlərə görə yüksək süd verən inəyin seçilməsi işin yalnız 
başlanğıcıdır. Çoxlu süd sağmaq üçün  seçdiyiniz inəyin ehtiyacını ödəmək lazımdır. 
Bu ehtiyaclar inəyin özünün yaşaması, qarnındakı balanın inkişaf etməsi və istədi-
yiniz südün sağılması üçün münasib yem normasını müəyyən etmək və yerli yem 
növlərindən ibarət yem payı tərtib etməklə ödəmək  lazımdır. Bu pay elə olmalıdır 
ki, inəyin bütün qida maddələrinə ehtiyacını ödəsin.