Ekspertizasi dərsliK
Yüklə 3,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.1.3.4. Doldurma, qablaşdırma və markalanma
- 4.1.4. N ə ql etm ə v ə saxlanma
- 4.1.5 . Saxtalaşdırma
- 4.1.6 . Müxtəlif ölkə l ə rd ə buraxılan l
|
Likor-araq məmulatları qrupunun çeşidləri cədvəldə göstəri- lən normalara uyğun olmalıdır (cəvdəl 4.4). Cədvəl 4.4 Likor-araq məmulatlarının fiziki-kimyəvi tərkib göstəriciləri Məmulat qrupları Tündlüyü, % Kütlə qatılığı. q/sm 3
Ümumi ekstrakt Şəkər
Limon turşusuna çevrilməklə turşular 1 2 3 4 5 Likorlar:
Emusiyalı 18-25 15-45
15-35 0-0,2
Tünd 35-45
25-50 25-50
0-0.5 Desert
25-30 30-50
30-50 0,07
Kremlər 20-23
50-60 49-60
0-,075
359 Cədvəl 4.4-ün davamı
Nalivkalar 18-20 26-47
25-40 0,2-1,0
Punşlar 15-20
30-43 30-40
0-1,3 Çövhərlər:
Şirin
16-25 9-32
8-30 0-0,9
Kəmşirin 30-40
10-12 9-10
0-0,8 Kəmşirin zəif alkoqollu 20-28
5-12 4-10
0-0,8 Acı
30-60 0-8
0-7 0-0,5
Acı zəif alkoqollu 25-28
- - - Desert içkilər 12-16
15-32 14-30
0.2-1,0 Aperitivlər 15-35 5-20
4-18 0,2-,07
Balzamlar 40-45
7-30 - - Kokteyllər 20-40
0-25 0-24
0-0,5
Bununla yanaşı hər adda məmulat üçün bu göstəricilər resepturaya uyğun olmalıdır. Lakin kənara çıxmalara da yol verilir ki, bu halda o, aşağıdakı cədvəldə göstərilən normalara uyğun gəlməlidir (cədvəl 4.5). Cədvəl 4.5 Likor-araq məmulatları üçün yol verilən kənara çıxmalar Məmulat qrupları Tündlük, % Kütlə qatılığı, q/100sm 3
Ümumi ekstrakt və şəkər
Limon turşusuna çevrilməklə turşular Ümumi ekstarkt və şəkərin miqdarına malik məmulatlar, q/100sm 3
32-dən çox ±0,5 ±0,8
±0,03 16-32
±0,5 ±0,6
±0,03 16-ya qədər ±0,5 ±0,3
±0,03 Acı likor-nalivka məmulatlar ±0,2
±0,3 - Balzamlar ±0,2 ±0,5
- Kokteyllər ±0,5 ±0,5
±0,02 Emusiyyalı likorlar ±0,5 ±1,0
±0,03
360 İxrac üçün nəzərdə tutulan likor-araq məmulatları aşağıdakı cədvəldə əksini tapan normalara cavab verməlidir (cədvəl 4.6). Cədvəl 4.6 İxrac üçün nəzərdə tutulan likor-araq məmulatlarının tərkib göstəriciləri Məmulat qrupları Tündlük, % Kütlə qatılığı, q/dm 3
ekstrakt Şəkər
Limon turşu- suna çevril- məklə turşular Likorlar 15-25 250-500
250-500 0-7,0
Kremlər 20-23
500-600 490-600
0-7,5 Nalivkalar 16-20 260-470
20-400 2-10,0
Punşlar 15-20
300-430 300-400
0-1,3 Şirin cövhərlər 16-25 90-320
80-300 0-9,0
Acı çövhərlər 30-60
0-80 0-70
0-5,0 Balzamlar 40-45 70-300
- -
Müəyyən olunmuş fiziki-kimyəvi göstəricilərdən kənara çıxmalara da yol verilir (cədvəl 4.7). Cədvəl 4.7 Müəyyən olunmuş normalardan yol verilən kənara çıxmalar Göstərici Fərqli ümumi ekstrakt və şəkərin miqdarına malik olan likor-araq məmulatlarında yol verilən kənara çıxmalar, q/dm
2
320-dən yuxarı 160-320 160-a qədər Tündlük, % ±0,2
±0,2 ±0,2
Ekstarkt və şəkərin kütlə qatılığı, q/dm
3 ±6,0
±3,0 ±8,0
4.1.3.4. Doldurma, qablaşdırma və markalanma
Doldurma, qablama və markalanma 4827 saylı QOST-a uyğun aparılır. İxrac olunacaq məhsul üçün isə 27906-887 saylı QOST şamil edilir. 361 Doldurma normativ-texniki sənədlərə uyğun olaraq rəngsiz, yarımağ yaxud yaşıl şüşədən hazırlanan və tutumu 0,75; 0,50; 0,25; 0,10; 0,05 dm 3 olan butulkalara (QOST 10117-91) tutumu 0,05-1,0 dm 3 olan vintli yivli butlkalara (QOST 26585-85) həmçinin fiqurlu butulkalara, şüşə, billur, farfor və keramik qrafinlərə aparılır. Nominal doldurma həcmindən kənara çıxmalar cədvəl 4.8-də əks olunmuşdur. Cədvəl 4.8 Doldurmada nominal həcmdən yol verilən kənara çıxmalar Butulkanın tutumu, dm 3 Nominal həcmdən kənara çıxmalar, tökülmə doluluğu, sm 3
Şirin məmulatlar, balzam və kokteyllər üçün Acı məmulatlar üçün 0,75
±6,0/ ±3,0 ±5,0/ ±3,0 0,50 ±5,0/ ±3,0 4±,0/± 2,0 0,38
±4,0/- ±3,0/ -
0,30; 0,25 ±3,0/ ±2,0 ±2,5/ ±1,0 0,10
±2,0/ - ±1,5/ -
0,05 ±1,5/ -
±1,0/-
Dolma səviyyəsini müəyyən etmək üçün partiyadan 25 butulka götürülür, orta kənara çıxmalar 20 0 C-də cədvəldə (cədvəl 9) göstərilənlərdən çox olmamalıdır. Əgər doldurulma dolğunluğu “səviyyəyə görə” yoxlanırsa o zaman 25 butulka üçün orta kənara çıxmalar artıq olmamlıdır: ±6,0 tutumu 1,00 dm 3 olan butulkalar üçün; ±5,0 tutumu 0,75-0,70dm 3 olan butulkalar üçün; ±4,0 tutumu 0,50-0,20dm 3 olan butulkalar üçün; ±1,5 tutumu 0,10 dm 3 olan butulkalar üçün; ±1,0 tutumu 0,05dm 3 olan butulkalar üçün. İxrac olunan likor-araq məmulatları tutumu 0,5-1,75 dm 3 olan təzə butulkalara doldurulur. «Səviyyəyə görə» - «B 1 » və «B» yaxud V və VIII tipli həlqəli butulkalar üçün butulkanın boğazının hündürlüyü həlqənin yuxarı 362 sərhəddindən hesablanmaqla boğazın yarısından 2/3 hissəsinə qədər doldurulmalıdır. Bu halda məhsulun həcmindən yol verilən kənara çıxmalar daxili bazar üçün istehsal olunan məmulatlarda olduğu kimidir. «Həcmə görə» - doldurma mövcud normativə - texniki sənədləşmələrə uyğun olaraq VIII tipli butulkaya (QOST 25585- 85), fiqurlu butulkaya və keramik qrafinlərə aparılır. Məhsulun həcmindən yol verilən kənara çıxmalar aşağıdakılardan çox olmamalıdır: ±8,0 sm 3
3 olan butulkalar üçün; ±4,0sm 3
3 olan butulkalar üçün; ±2,5 sm 3 nominal tutumu 0,30 və 0,25 dm 3 olan butulkalar üçün; ±1,5 sm
3 nominal tutumu 0,125 və 0,10 dm 3 olan butulkalar üçün. İxrac üçün digər tip və tutuma malik butulkalar, çəlləklər, avtosisternlər, (QOST 9218-86) həmçinin xarici iqtisadi təşki- latların tələblərinə uyğun alıcı-şirkətin konteynerləri, çəlləkləri, avtosisternləri istifadə oluna bilər. Butulka yaxud qrafinlər likor-araq məmulatları doldurulduq- dan sonra hermetik bağlanmalı və çevrildikdə axıtmamalıdır. Butulkalar aliminium lentli altlığı olan qalpaqla bağlan- malıdır. Qalpağın daxili hissəsində üzərinə sellofan çəkilmiş kardon (prokladka) yaxud plasmass arakəsməyə malik olur. Butulkanın polietilen tıxacla, sonradan alüminium yaxud viskoz qalpaqla bağlanmasına da icazə verilir. Kombinə edilmiş polietilen tıxaclardan istifadədə yol veriləndir. Qrafinlərin mantar tıxacla perqamentdən olan lentdən ibarət altlıqla bağlanması aparılır. Bununla belə, polietilen tıxac yaxud uzadılmış alüminium qalpaqlada bağlana bilir. Tıxac hazırlayan müəssisənin adı olan firma yapışdırıcı (nakleyka) ilə əksini tapır. Şüşə, billur, farfor və keramik tıxaclar istifadə olunduqda onlar ipək lentlə qrafinə bağlanır. 363 İxrac üçün olan butulkalar alüminium qalpaqla ağ kardondan arakəsmə ilə bağlana bilər. Digər növ qapaqlardan da istifadə oluna bilər ki, bu da sifarişçinin və xarici iqtisadi təşkilatın tələblərindən asılı olaraq müəyyənləşdirilir. Bağlamaq üçün istifadə olunan bütün materiallar texniki sənədləşdirmənin tələblərinə cavab verməli və Səhiyyə Nazirliyinin icazəsini almalıdır. Butulkalar müxtəlif növ qutulara qablanır: texniki sənədləşməyə uyğun çox qat istifadə olunan ağac; polimer, büzməli kardon; çox qat istifadə olunan metal. Fiqurlu butulkalar və qrafinlər ağac qutulara arakəsməsiz yığılsa da metal yaxud büzməli kardon arakəsməli qutulara qabların qırılmaması üçün əvvəlcədən zərif kağızla bükülməklə qablanır. Keramik qrafinlər istisna təşkil edib, büzməli kardon qutulara kağıza bükülmədən qablanır. Fərdi qablamada (butulka, qrafin) etiket, əks etiket və boyunbağı yapışqanlanır və orada standarta uyğun qaydada istehlakçı haqqında məlumat əksini tapır. Həmin yazının şüşə üzərinə oda davamlı, yuyulmayan rənglə yazılmasına da icazə verilir. Qrafinə etiketi boğaz hissəyə rəngli şnur yaxud lentlə bağlamaq da olar. Etiketdə aşağıdakı məlumatlar göstərilməlidir:
Ticarət markası;
Hazırlayanın adı, yerləşmə yeri (ünvanı) (qablayan, ixracatçı, idxalçı), ölkənin adı və yerləşdiyi yer. Hazırlayıcı ımüəssisənin adı əlavə olaraq alüminium qalpaq üzərində hərflərlə göstərilir;
Hazırlayıcının əmtəə nişanı (əgər beləsi varsa);
Tündlüyü (etil spirtinin həcmdə payı), %;
Həcmi, dm 3 ;
Məhsulun tərkibi;
Ətirləşdiricilərin, rəngləyicilərin (onlar tətbiq olunduqda) 364 olması;
Şəkərin kütlə qatılığı (əgər şəkər resepturada nəzərdə tutulmuşsa), q/100sm 3 ;
Doldurulma tarixi. Etiketin üz yaxud arxa tərəfində göstərilir. Qalpaq, əks etiket yaxud birbaşa istehlakçı qablarında oxumaq üçün əlverişli olan yerdə yazılmasına da icazə verilir. Doldurma tarixi və briqadanın nömrəsi etiketin əks tərəfinə ştampla yaxud kompesterlə vurula bilər.
butulkanın çiynində əlavə etiket kimi yerləşdirilən boyunbağıda əks etdilirilir.
normativ yaxud texniki sənədin adı;
Sertifikatlaşdırmaya dair məlumat. Əlavə olaraq– resepturanı işləyib hazırlayan təşkilatın adı, digər reklam və informasiya səciyyəli yazılar verilə bilər. İxrac olunan məhsulların markalanması ana dilində, yaxud xarici dillərdə aparıla bilər. Xarici iqtisadi təşkilatların tələblərinə əsasən yazılar etiket, əks etiket, boyun bağıda da əks oluna bilər. Etiketin əks tərəfində xüsusi rənglə 7 rəqəmli şifr yazılır: birinci iki şifr – zavodun indeksi, üçüncü – xarici iqtisadi təşkilatın indeksi; son iki – doldurulduğu ay; sonuncu iki rəqəm isə likor-araq məmulatlarının hazırlanmai lidir. Nəql etdirmə markalanması 14192-96 saylı QOST-a uyğun həyata keçirilir. Suvenir və hədiyyə məmulatları yığılmış qutuların birtərəfinə aşağıdakılar əks olunmuş etiket yapışdırılır:
Butulkaların sayı və tutumu. Hər bir qutunun daxilinə büzməli kardondan aşağıdakılar əks olunmuş bükücü vərəq yerləşdirilir:
Butulkaların, qrafinlərin sayı və onların tutumu.
Qablama tarixi, qablayanın soyadı yaxud nömrəsi. 365 Büzməli kardondan olan qutulara «Ehtiyatlı olun - qırılandır» xəbardar edici ifadəsi yazılır. 14-192-77 saylı QOST-a və xarici iqtisadi təşkilatların tələblərinə uyğun olaraq qutu, çəllək, avtosistern, konteynerlərə ixrac olunan məhsulun nəqliyyat markalanması vurulur. Bundan başqa, hər qutuya likor-araq məmulatlarının fərdi qablanması etiketi vurulur.
Likor-araq məmulatları bütün nəqliyyat növləri ilə 23285-78 saylı QOST-un tələbləri çərçivəsində nəql etdirilir. Bütün nəqliyyat əməliyyatları yerinə yetirildikdə məhsul atmosfer çöküntülərindən və çirklənmələrdən qorunmalıdır. Məhsul müəssisələrdə, ticarət köşklərində anbar binalarında 10-20 0
Rəngli likor-araq məmulatları saxlandıqda birbaşa düşən günəş şüalarından qorunmalıdır. Məmulatın təminatlı saxlanma müddəti onun bu və ya digər qrupa aid edilməsindən asılıdır (cədvəl 4.9). Istehsalçı məmulatın göstərilən müddətdə nəql olunma və saxlanma qaydalarına əməl edilməklə saxlanmasına təminat verir. Butulkada ixrac olunan məhsullar üçün doldurmadan sonra aşağıdakı təminat müddəti müəyyən olunur: Ətirli spirtlərin tətbiqi ilə acı cövhərlər - ən azı 5 il; balzamlar- ən azı 1 il; Şirə, çövhərlər əlavə etməklə hazırlanan likorlar, kremlər, acı cövhərlər - ən azı 12 ay; Cövhərlər – 12 ay; Nalivkalar, punşlar – 6 ay; Şirin cövhrlər - ən azı 4 ay.
366 Cədvəl 4.9 Məmulatın təminatlı saxlanma müddəti Məmulatın növləri Doldurulma günündən saxlanma müddəti, ay Tünd likorlar, kremlər 8 Desert likorlar, nalivkalar, punşlar, acı cövhərlər, acı zəif alkoqollular, balzamlar 6 Konyak və portveyn istifadəsi ilə acı cövhərlər 4 Şirin cövhərlər, kəmşirin zəif alkoqollular, aperitivlər, emulsiyalı likorlar, kokteyllər, spirtləşdirilmiş şirədə nalivkalar, yüksək miqdarda aşı və rəng maddələrinə malik inqredientlər əsasında acı cövhərlər (qara, qırmızı bibər və b. ilə çörək suxarlisinin spirtdə cövhəri)
3 Desert içkilər 2
. Saxtalaşdırma Likor-araq məmulatlarının saxtalaşdırılmasının ümumi vasitə və üsulları araq və konyaklar üçün də səciyyəvidir. Qida spirtinin bir qədər yaxud tamamilə texniki spirtlə əvəz olunması, spirtin su ilə duruldulması sintetik rəngləyicilərin, ətirləşdiricilərin tətbiqi, resepturada olan natural komponentlərin surroqatlar və likor- nalivka məmulatlarının orqanoleptik xüsusiyyətləri və qida dəyərini imitasiya edən digər əvəzedicilərlə dəyişdirilməsi, saxtalaşdırmanın fərdi vasitə və üsullarına aiddir. Istehlakçıları sağlamlıq və həyatı üçün təhlükəli olan saxtalaşdırılmış məhsullardan qorumaq məqsədilə ilk növbədə qəti dövlət qərarları qəbul olunmalı, nəzarət ciddiləşdirilməlidir. Məmulatın keyfiyyətsizliyinin müəyyən olunması ilə bağlı məlumatlar hər bir istehlakçı üçün əlçatan olmalıdır. Saxtalaşdırma əlamətlərini oqranoleptik, fiziki yaxud fiziki- kimyəvi analiz metodları ilə aşkar etmək olar. Sadə və əlçatan orqaoleptik metod xüsusilə də az miqdarda
367 toksiki maddəlr olduqda yüksək dəqiqliyi ilə fərqlənmir. İstehlakçı içki aldıqda belə qiymət vermək iqtidarında olmur, çünki metodun özü yüksək peşəkarlıq tələb edir. Saxtalaşdırmanın yüksək dəqiqliklə təyin edilməsi və zərərli qarışıqların aşkar edilməsi müasir analiz metodlarından istifadə edilməklə mümkün olur. Bunlara maye xromatoqrafiya, xromato- kütlə-spektrometriya, kompyuter sistemi ilə məlumat bankı ilə təchiz olunmaqla və s. aiddir. Lakin bu metodların real istifadəsi yalnız ixtisasdırılmış laboratoriyalarda uyğun avadanlıqlar və yüksək ixtisaslı heyətin mövcudluğu ilə mümkündür. İstehlakçılara məhsulun xarici görünüşünə görə keyfiyyətinin təyin olunması ilə bağlı bəzi tövsiyələr vermək olar. Alkoqollu içkini satın almazdan əvvəl onun həqiqiliyinə əmin olmaq məq- sədilə satıcıdan uyğunluq sertifikatı yaxud onun surəti tələb edilə bilər. Sertifikat uyğun idarə tərəfindən təsdiq olunmalıdır. Sənəddə içki haqqında verilən məlumatla (adı, hazırlayan zavod, partiyanın buraxılma tarixi və s.) etiket, əks etiket və butulkanın tıxacındakı markalanma tam uyğun olmalıdır. Bundan başqa qalpaq və etiketə diqqət yetirmək lazımdır. Bunlara dair məlumat- lar tamamilə uyğun gəlməlidir. Qalpaq özü “vint altında” fırlanmamalı, hətta belə olduğu halda belə butulkadakı məhsulda axma olmamalıdır. Əgər axıdarsa belə məhsul hazırlayıcı-zavodda çıxdaş hesab edilir. Etiketə daxili hissədən baxıldıqda bir neçə bərabər yapışqan zolağı, yaxud başdan-başa nazik səliqəli qat nəzərə çarpır ki, bu da istehsalat şəraitində maşınla yapışqanlanmanı göstərir. Əgər əllə yapışdırılarsa, yayma bərabər səviyyədə olmur, axıntılı olur. Bu isə primitiv hazırlanma üçün səciyyəvidir. Bundan başqa etiket, əks etiket və boyunbağı əyri yapışdırıl- mamalı təmiz olmalı, onlarda olan məlumatlar normativ sənədlərin tələblərinə uyğun olmalıdır. Likor-araq məmulatlarının saxtalaşdırılmasının aşkar edil- 368 məsinin bir sıra sadə kimyəvi metodları vardır. Çox vaxt cövhər- lərdə natural xammalı (meyvələr, giləmeyvələr, köklər, otlar) sintetik rəngləyicilər, qliserin və sair ilə dəyişməklə saxtalaşdı- rırlar. Sintetik rəngləyicilər məhsula istənilən qələvi məhlulu əlavə edilməklə müəyyən olunur (ammonyak, soda içkinin həcmini artıran miqdarda). Mühitin pH-nın kəskin dəyişməsi təbii rəngləyi- cilərin rənginin dəyişməsinə səbəb olur: qırmızılar-çirkli-göy, bənövşəyilər-qırmızı və qonur rəng alır. Əgər likor-araq məmulatları sarı, narıncı yaxud yaşıl rəngə malik olarsa, o halda qələvi əlavə edildikdən sonra onları qız- dırmaq lazım gəlir. Nəticədə təbii rəngləyici maddələr – karotin, karatinoidlər və xlorofil parçalanır, içkinin sarı və narıncı rəngi itərək yaşıl-qonur yaxud tünd-yaşıl rəngə çevrilir. Sintetik rənglə- yicilərin rəngi isə bu şəraitdə dəyişmir.
. Müxtəlif ölkə l ə rd ə buraxılan l ikor-araq m əmulatları
daha məşhur likorları “Benedektin” və “Şartrez”-dir. Onlardan birincisi Le-Mausa sahillərində - Fekame şəhərində yerləşən müqəddəs Benedikt monastırının adı ilə bağlıdır. Likor ilk dəfə burada monarx Dom Bernarda Vintsellinin resepti əsasında hazırlanmış və hələ XVI əsrdə “Benedikt eliksir”i adlandırılmışdır. Macarıstanda “Brendikt”ə oxşar “xubertus” likoru istehsal olunmuşdur. “Şartrez” likoru isə 1605-ci ildə Şartre monastırında hazırlanmış və onun resepti ciddi şəkildə gizli saxlanılmışdır. Buna oxşar likor Ruminiyada “Bonitak” adı ilə buraxılır. “Kyursko” likoru da çox məşhurdur. Öz adını məlum adanın adından götürmüşdür. Digər ölkələrdə “Kyuraso” likoru az şəkər və spirtlikdə buraxılır. Polşada giləmeyvə likoru “Rotafiya” məş- hur olub, qaragilə, böyürtkən, moruq, albalı, itburnu şirələrindən 369 hazırlanır. Tündlüyü 35%, şəkərin miqdarı 33q∕100sm 3 olur.
Bolqar likorları “Mastika ekstra” və “Mastika zaarskaya” məlum- dur. Birincinin tündlüyü 47%, ikinci 55%, ümumi şəkərin miqdarı uyğun olaraq 40 və 60 q∕100sm 3 olur. İstifadədən əvvəl onları su ilə duruldur və bundan sonra onlar süd forması alır. Müxtəlif ölkələrdə müxtəlif adlar altında və fərqli tərkibdə albalı şirəsi əsasında likör istehsal olunur. Macarıstanda “Çerri-brendi” adı ilə 30% tündlükdə, 32 q∕100sm 3 şəkərlikdə; Çexiyada 20 və 36% tündlükdə və uyğun olaraq 17 və 24 q∕100 sm 3 şəkərlikdə; Fran- sada uyğun olaraq 32% və 21q∕sm 3 ; ABŞ-da oxşar likor “Krasnaya losad” adı ilə 35,7% spirtlikdə və 14,7q∕100sm 3 şəkərlikdə istehsal olunur. Kremlərdən daha məşhurları fransız qara qarağat “Kasi”, macar “Şokaladmy flip”, “Qərbi Avropa ölkələrində emulsiyalı kremlər və likor “Yaiçniy” geniş yayılmaqla yumurta sarısında vanillə ətirləşdirilməklə hazırlanır. “İDV” şirkəti Dublindəki (İrlandiya) zavodunda 1974-cü il- dən “Baileys” adlı gavalı likoru buraxır. Onun əsasında ən yaxşı İrland viskisi, spirt slivkası durur. Onun tündlüyü 17 h%-dir. Ölkəmizdə son illər xeyli likor çeşidləri istehsal olunmaqdadır (şəkil 4.2).
Yüklə 3,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|