Əlavə 5a xəzər suitisi haqqında hesabat



Yüklə 1,3 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə4/7
tarix28.04.2017
ölçüsü1,3 Mb.
#15881
1   2   3   4   5   6   7

C

ə

dv

ə

l 2: 

Az

ə

rbaycan 

akvatoriyasında 

suitil

ə

rin 

mövsümi 

yayılması  

  

 

Fev 

 

Mart 

 

Aprel 

 

May

 

İyun

 

İyul

 

Avq

 

Sent

 

Okt

 

Noy

 

Dek

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



Ə

n az h


ə

ssas dövr 

 heç bir suiti olmur v



ə

 ya az sayda olur 

2014 

63 


55,5% 

44,5% 


6,3% 

 

Ə

n h



ə

ssas dövr/ yaz v

ə

 

payız miqrasiyaları



/ pik bolluq 

 

Suitilar qida komponentl



ərinin miqrasiyasına uyğun olaraq qruplarla yayılırlar  

 

 



Son 5-6 il 

ə

rzind



ə

 X

ə



z

ər suitisinin miqrasiyasının xarakterində

 

ə

sas d



əyişikliklə

r:   


1. 

Ə

vv



ə

lki ill


ə

rl

ə



 müqayis

ə

d



ə

  suitil


ə

rin  Az


ərbaycan akvatoriyasında və

 

Abşeron arxipelaqının 



adalarında  daha  erkə

n  görünm

ə

si.  Suitil



ə

ə



vv

ə

ll



ə

r  Az


ərbaycan  sularında  aprel  ayının 

başlanğıcında  və

 

Abşeron  arxipelaqının  adalarında  aprel  ayının  sonu  –



 

may  ayının 

ə

vv

ə



lind

ə

  görüns



ə

l

ə



r  d

ə

,  son  vaxtlar  onlar  tez-tez  Az



ərbaycanın  şimalında  Yalama  də

niz 


sahilind

ə

 



martın ortasında və

 

Abşeron arxipelaqının adalarında martın sonunda və



 aprelin 

ə

vv



ə

lind


ə

  göz


ə

  d


ə

yirl


ə

r.  Bel


ə

likl


ə

 t

ədqiqatları planlaşdıran zaman biz mart və



 

aprel ayının 

son 

dekadasını intensiv yaz miqrasiyaları müddə



tl

ə

ri kimi n



ə

z

ə



r

ə

 



almalıyıq (Cə

dv

ə



l 2-3).      

 

2.  Onu  da  n



ə

z

ə



r

ə

 



almaq  lazımdır  ki,  ə

vv

ə



lki  ill

ə

rd



ə

n  f


ərqli  olaraq  payız  miqrasiyası  ə

rzind


ə

 

suitil



ə

rin 


ə

ks

ə



r hiss

əsi dekabrayının birinci yarısında şimala hə

r

ə

k



ə

ti davam etdirirl

ə

r v


ə

 bu 


müdd

ə



ə

rzind


ə

 

ə



h

ə

miyy



ə

tli  sayda  suitil

ə

r  h


ə

l

ə



  d

ə

  Az



ərbaycan  akvatoriyasında  qala  bilə

v



ə

  buna  gör

ə

  d


ə

 

dekabr  ayının  yarısı  da  suitilərin  yayılmasının  mavi  zonasına  daxil 



olunmalıdır (Cə

dv

ə



l 2-3). 1-ci v

ə

 2-ci d



əyişikliklə

r y


əqin ki, Şimali Xə

z

ə



rd

ə

 buzun daha tez 



ə

rim


ə

si v


ə

 el


ə

c

ə



 d

ə

 



balıq ehtiyatlarının və

 h

ər şeydə



n önc

ə

 kilk



ə

nin tük


ə

nm

ə



si il

ə

 



ə

laq


ə

dar 


olaraq  suitil

ə

rin  kök



ə

lm

ə



k üçün  daha  çox  vax

ta ehtiyacı olması faktı (dekabrda yubanma) 

il

ə

 



bağlıdır

.     


 

3. 


Eyni zamanda, hamı Xə

z

ə



rd

ə

 v



ə

 buna gör

ə

 Az


ərbaycan sularında suitilər populyasiyasının 

potensial  t

ədrici  artımını  da  nə

z

ə



r

ə

 



almalıdır. 

(

Bu  ehtimal  yalnız  Abşeron  Yarımadasının 



şimal  sahilində

  t


apılmış  ölmüş  suiti  cə

s

ə



dl

ərinin  saylarının  dinamikasına  əsaslanmışdır 

(Şə

kil  2).  Göst



ərilir ki, son vaxtlar ölmüş suiti cə

s

ə



dl

ərinin sayı yenidən azca çoxalmışdır. 

    

(

Ə



vv

ə

lki  ill



ə

rd

ə



 

dalğaların  sahilə

 

çıxardığı 



ö

lmüş  suiti  cə

s

ə

dl



ərinin  sayı  Xə

z

ə



rd

ə

ki  suitil



ə

populyasiyasına çox uyğun



 g

ə

lirdi.)   



Qeyd etm

ək lazımdır ki, yayda 10

-15 min suiti Az

ərbaycan sularında toplanır və

 bu r

ə

q



ə

min üçd


ə

 

biri 



  3-5  min  suiti  X

ə

z

ər  sularının  şimal  hissə



sind

ə

 



Abşeron  Yarımadasından  şimal  tə

r

ə



fd

ə

 



yeml

ə

nir  v



ə

  X


ə

z

ə



rin  orta  hiss

ə

sind



ə

  sahil  x

ə

ttind


ə

n  1-


2  km  uzaqda  qalırlar;  onların  maksimum 

konsentrasiyası sahil xə

ttind

ə

n 2-8 km m



ə

saf


ə

d

ə



 

müşahidə


 olunur.   

May  ayının  başlanğıcı  və

 

ya  ortasında  Abşeron  arxipelaqı  və



 

Neft  Daşlarından  yaz  miqrasiyası 

ə

rzind


ə

  suitil


ə

rin 


ə

sas  kütl

ə

si  c


ə

nubun 


ə

v

ə



zin

ə

 



şə

rq

ə



  v

ə

  c



ənub şə

rq

ə



,  X

ə

z



ə

rin  m


ə

rk

ə



zi  hiss

ə

sin



ə

 

v



ə

 ya Türkm

ənistan sularının yaxınlığına hə

r

ə



k

ə

t edir v



ə

 oradan suitil

ərin çoxu İran

 t

ə



r

ə

f



ə

 gedir.   

Az

ərbaycanın  Abşeron  Yarımadasından  cə



nubda  yerl

əşə


nd

ərinsulu  zonasında  adə

t

ə

n  suitil



ə

populyasiyası yüksə



k s

ə

viyy



ə

d

ə



 olmur. 

Şirvan Milli Qoruğunda onların sayının az olması yə

qin ki, 

kiçik  (adi)  balıqlar  üçün  torlar  ilə

 

bağlıdır,  çünki  suitilər  torlardan  kiçik  balıqları  (siyə



n

ə

k,  X



ə

z

ə



külm


ə

si v


ə

 s., o cüml

ə

d

ə



n x

ə



ə

ng) ür


ə

kd

ən oğurlayır



 v

ə

 b



ə

z

ən tutulmuş bütün ovu yeyirlə



r.    

Yayda 


ə

h

ə



miyy

ə

tli  sayda  suitil



ərin  Qızıl  Ağac  Milli  Qoruğunun  sahə

sind


ə

  görünm


ə

si  X


ə

z

ə



külm


ə

sinin 


Kür  çayının  deltasına  miqrasiya  etmə

si  il


ə

  izah  oluna  bil

ə

r.  Bel


ə

likl


ə

,  yazda  miqrasiya 

ed

ə

n suitil



ərin kiçik axını

 Az


ərbaycanın cə

nub sahill

ərinin yaxınlığındakı dayaz zonada baş verir. 

     


Payız  miqrasiyası  ə

ks  istiqam

ə

td

ə



 

baş  verir.  Yenə

  X

ə

z



ə

rin  m


ə

rk

ə



zi  hiss

ə

sind



ən  Abşeron 

arxipelaqının adalarına və

 oradan da q

ə

rb sahill



əri boyunca Rusiya sularına və

 qism


ən şimal

-

şə



rq

ə

 



Qazaxstan 

ə

razisin



ə

Yaz miqrasiyasından fərqli olaraq payız miqrasiyası aşağı sürə



tli  h

ə

r



ə

k

ə



t  il

ə

 



xarakteriz

ə

 olunur v



ə

 buna gör

ə

 d

ə



 çoxlu sayda suitil

ər Abşeron arxipelaqının adalarında müşahidə

 

olunmur.      



 

 

 

 

C



ə

dv

ə

l  3:  Son  5  il 

ə

rzind

ə

 

Abşeron  Yarımadasının  yaxınlığında,  ə

sas

ə

n  d

ə

  Layih

ə

nin  t

ə

sir 

göst

ə

rdiyi  rayonda  (Seysmik  t

ə

dqiqat  s

ə

sl

ə

rinin  suitil

ə

r

ə

  t

ə

sir  göst

ə

r

ə

  bil

ə

c

ə

yi  sahild

ə



d

ə

nizin iç

ə

risin

ə

 

doğru 40 km

-

ə

 q

ə

d

ər) suitinin movcudluğu və

 f

ə

aliyy

ətinin müşahidə

si

1

   

İl

 

Yaz 

Yay 

Payız

 

Qış

 

2010 


Suitil

ər Pirallahı adası

-Çilov 

adası


-

Neft Daşları 

sah

ə

sind



ə

 

aprel ayının 



sonunda görünmüşlə

r. Bu il 

qeyri-

adi (dağınıq) yaz 



miqrasiyası müşahidə

 

olunmuşdur. Suitilə



r kiçik 

qruplarla 

 h

ə



r qrupda 3-5 

f

ə



rd olmaqla g

əlmiş və


 Neft 

Daşlarına qə

d

ə



akvatoriyada b

ə

rab



ə

şə



kild

ə

 



yayılmışlar. Adadakı 

yataq sah

ə

l

ə



rind

ə

 suiti 



toplumları olmamışdır.

     


 

2-10 f


ə

rd

ə



n ibar

ə



kiçik suiti qrupları 

Az

ə



rbaycan 

akvatoriyasının 

sahill

ə

ri boyunca 



sahild

ə

n t



ə

xmin


ə

1 km m



ə

saf


ə

d

ə



 

Yalamadan 

L

ə

nk



ə

rana üzür.   

 Bu il h

ə

m d



ə

 çox 


qeyri-

adi payız 

miqrasiyası baş 

vermişdir –

 

akkumulyasiyalar 



olmamışdır. Bütün 

monitorinq 

sah

ə

l



ə

rind


ə

 

(hamısı 



t

ə

xmin



ə

n 20 sah


ə

2-



3 suiti üzmüşdür.  

    


5 dekabr 2010-cu il 

tarixind


ə

 Buzovna-

Şimal Elektrik 

Stansiyası monitorinq 

zonasında iki suiti 

c

ə



s

ə

di üz



ə

rind


ə

 

analizl



ər aparılmışdır:  

 

embrionlu dişi suiti və



 

GPS koordinatlı erkə

suiti.   



Yanvar v

ə

 fevralda 



adalarda heç bir suiti 

müşahidə


 

olunmamışdır. 

Dekabrda suitil

ə



Ç

ə

nub dili, Çilov 



adası və

 

Podplitoçnı 



adasında müşahidə

 

olunmuşdur (hə



sah


ə

d

ə



 2-3 f

ə

rd).      



2011 

Erk


ə

n miqrasiya, 1 aprel. 

Suitil

ərin konsentrasiyası 



yen

ə

 siy



ə

n

ək miqrasiyası ilə



 

bağlıdır. Suitilə

rin birinci 

böyük d


ə

st

ə



si (200-400 

f

ərd) aprel ayının 1



-d

ə

 



C

ə

nub dilind



ə

 v

ə



 

Pirallahı 

adası və

 Çilov (Malaya Plita, 

Bol

ş

aya Plita, Podplito



çnı

Dardanella) 



arasında qeydə

 

alınmışdır. Balıqçıların 



sözl

ə

rin



ə

 gör


ə

 h

ə



min vaxtda 

kiçik siy

ə

n

ə



kl

ə

rin kütl



ə

vi 


miqrasiyası baş vermişdir.  

   


Aprelin sonu 

 



mayın 

ə

vv



ə

lind


ə

 suitil


ər Çilov adası 

v

ə



 

Şah dili arasında də

niz

ə

 



h

ə

r



ə

k

ət etmişlə



r. Kiçik suiti 

qrupları neftçilə

r t

ə

r



ə

find


ə

Neft Daşlarında da 



müşahidə

 

olunmuşdur.   



 

Birinci suitil

ə

r iyunun 



ə

vv

ə



lind

ə

 



İran sularında 

görünmüşlə

r.   

Kiçik suiti qrupları 



(2-3-7 f

ə

rd) Neft 



Daşları sahə

sind


ə

 

Çilov v



ə

 

Pirallahı 



adaları arasında 

üzürl


ə

r. Kiçik suiti 

qrupları

 d

ə



niz 

platformalarına 

xidm

ə

t ed



ə

g



ə

mil


əri müşayiə

edirl



ə

r.      


 

Pirallahı və

 Çilov 

adaları arasındakı 



adalarda suitil

ə

rin 



ə

h

ə



miyy

ə

tli toplumu 



oktyabrın sonu və

 

noyabrın ə



vv

ə

lind



ə

 

görünm



ə

y

ə



 

başlamışdır. Noyabr 

ayının sonuna qə

d

ə



dem


ə

k olar ki, bütün 

suitil

ə

r gözd



ə

itmişdir.  



   

N

ə



 

balıqçılar, nə

 d

ə

 



vertolyot pilotları bu 

müdd


ə

ə



rzind

ə

 



suitil

ə

ri görm



əmişlə

r.  


 

 

2012 



Vertolyot pilotları mə

lumat 


vermişlə

r ki, suitil

ə

r aprel 


ayının sonunda Pirallahı və

 

Çilov arasındakı adalara 



g

əlmiş və


 bir h

ə

ft



ə

 sonar 


gözd

ən itmişlə

r. B

ə

zi 



yerl

ə

rd



ə

 

arabir ayrı



-

ayrı 


suitil

ə

ri görm



ə

k mümkündür.     

Suitil

ərin miqrasiyası 



kilk

ənin miqrasiyası ilə

 

bağlı 


olmuşdur, sonra Qara də

niz 


kütümünün (kiçik kütüm) 

miqrasiyası başlanmışdır  

   

v

ə



 

yalnız indi

 

kefalın 


miqrasiyası baş verir.  

  

Mayın ə



vv

ə

lind



ə

 

dağınıq 



Suitil

ərin hamısı 

kiçik qruplarla 

Az

ə



rbaycan 

akvatoriyasının hə

t

ə



r

ə

fin



ə

 b

ə



rab

ə



şə

kild


ə

 

yayılırlar.  



 

Abşeron arxipelaqı 

adalarında böyük 

akkumulyasiyalar 

olmadan suitinin 

miqrasiyası   

  

Urunos adası və



 

C

ə



nub dilid

ə

 



ayrı

-

ayrı 



suitil

ə

r v



ə

 Baklaniy 

adasında 2

-3 f


ə

rd.    


                                                      

 


miqrasiya olur.  

   


2013 

Miqrasiya aprelin ortasında 

başlanmışdır. Əhə

miyy


ə

tli 


toplumlar Çilov adasından 

q

ə



rbd

ə

 



müşahidə

 

olunmuşdur



. Ad

ə

t



ə

suitil



ərin baş çə

km

ə



diyi 

Lebyaji adasının sularında 

suitil

ə

rin böyük bir qrupu 



üzmüşdür.

     


Kiçik suiti qrupları 

Şah dilidə

c

ənuba sarı və



 

şə

rq t



ə

r

ə



fd

ə

 Çilov 



adası və

 Neft 


Daşları arasında 

üzmüşlə


r.   

Abşeron arxipelaqı 

adalarının ətrafında 

bir neç


ə

 yüz suitid

ə



ibar



ə

t d


ə

st

ə



l

ə



müşahidə

 

olunmuşdur.  



 

 

 



Dardanella, Malaya 

Plita v


ə

   Podplito

çnı 

adalarında kiçik suiti 



qrupları (2

-5 f


ə

rd) var. 

Bir suiti Çilov 

adasının Cə

nub dili 

sah


ə

sind


ə

 

uzanır.  



  

2014 


1 aprel 

 erk



ə

n miqrasiya 

müşahidə

 

olunmuşdur.  



 

Dah


ə

 d

ə



qiq des

ə

k, suitil



ə

martın sonunda Azə



rbaycan 

sul


arında Yalama də

niz 


sahili sah

ə

sind



ə

 

görünmüşlə



r. Bu, ad

ə

t



ə

suitil



ərin Abşeron 

arxipelaqında

  

görünm


ə

sind


ə

n bir h


ə

ft

ə



 

önc


ə

 

olmuşdur. Son illə



rd

ə

 



suitil

ərin miqrasiyası hə

şeydə


ə

vv



ə

l siy


ə

n

ə



d

ə



st

ə

l



ərinin miqrasiyası ilə

 

bağlı olmuşdur.   



   

Balıqçılar 

ş

ikay


ə

t edirl


ə

r ki, suitil

ə



torların içindəki balıqları 



yeyir.   

Suitil


ə

akvatoriyada 



sahild

ə

n 1-2 km 



aralıda keçik 

qruplarla b

ə

rab


ə

şə



kild

ə

 



yayılırlar.  

 

7-15 suitid



ə

ibar



ə

t qruplar 

vaxtaşırı Neft 

Daşları sahə

sind

ə

 



görünmüşlə

r. Eyni 


zamanda, günün 

qara


nlıq saatları 

ə

rzind



ə

 kiçik suiti 

qrupları parlaq 

işıqları bə

rq vuran 

g

ə



mil

ə

rin 



ətrafında 

da üzmüşlə

r.     

Kiçik suiti qrupları 



Şah dili ətrafında və

 

eyni zamanda çoxlu 



suiti qrupları Şah 

dilid


ən şimalda 

S

ə



ng

əçal terminalı 

s

ə

viyy



ə

sind


ə

 

müşahidə



 

olunmuşdur.

 

Qızıl 


Ağac Milli Qoruğu və

 

Şirvan Milli Qoruğu 



sah

ə

sind



ə

 çoxlu 


suitil

ə

r var.      



C

ə

nub dilid



ə

 

ayrı



-

ayrı 


suitil

ə

r (1-2), Urunos 



adasında 2

-3 suiti 

göz

ə

 d



ə

yir. 1-3 

f

ə

rdd



ə

n ibar


ə

t suiti 


qrupları Çilov adası 

v

ə



 

Neft Daşları 

arasında üzürlə

r.      


  

2015 


Pirallahı və

 

Çilov adaları 



arasındakı sahə

d

ə



 kütl

ə

vi 



yaz miqrasiyası 19

-20 


apreld

ə

 



müşahidə

 

olunmuşdur. Ən çox sayda 



suitil

ə

r Baklaniy v



ə

 urunos 


adalarının yaxınlığında 

müşahidə


 

olunmuşdur. 

    

 

 



 

 


Yüklə 1,3 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin