Əlavə 5a xəzər suitisi haqqında hesabat



Yüklə 1,3 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə5/7
tarix28.04.2017
ölçüsü1,3 Mb.
#15881
1   2   3   4   5   6   7

C

ə

dv

ə

l  4: 

Abşeron  Arxipelaqı  adalarının 

(Çilov,  Bol

ş

aya  Plita,  Malaya  Plita,  Podplito

çnı



Dardanella, Koltu

ş və

 

s.) sahilyanı sularında aşkarlanmaq ehtimalı olan suitilə

rin gözl

ə

nil

ə



ümumi sayı  

 

Yan



 

Fev 

 

Mart 

 

Aprel 

 

May

 

İyun 

İyul 

Avq

 

Sent

 

Okt

 

Noy

 

Dek

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

8-10 


8-10 

8-10


 

 2-3 


min 

2-3 min 


30-50 

20- 40 


20- 

40 


30-50 

2-3 


min 

2-3 


min 

50-60 


2.3 

Müqavilə Sahəsində suitilərin mövsümi yayılması  

 

X

ə



z

ə

rd



ə

 

ümumi iş sahə



si 3500 kvadrat km-dir.

 

X



ə

z

ə



rin dayazsulu hiss

ə

sind



ə

 

ümumi iş sahə



si 1500km

2



dir (<10m) v

ə

 d



ə

rinsulu sah

ə

d

ə



 

ümumi ş 


sah

ə

si t



ə

xmin


ə

n 2000 km

(>10m) t


əşkil edir



Şə



kil 3: Müqavil

ə

 Sah

ə

sinin x

ə

rit

ə

si 



 

Ştrixlənmiş Sahə

 noyabr 2015-ci il v

ə

 yanvar 2016-

cı il 

arasında  və

  sonra  2016-

cı  ilin  martından  2016

-

cı  ilin  noyabr  ayına  qə

d

ə

r  t

ədqiqatın 

aparılacağı yeri göstə

rir   

 

 

 



Noyabr  v

ə

 



yanvar ayları arasında və

 sonra 2016-

cı ilin martından 2016

-

cı ilin noyabr ayına qə



d

ə



t

ədqiqat aparılacaq Müqavilə

 Sah

əsinin (ştrixlənmiş) xə



rit

ə

si.   



2.3.1 

Tədqiqatın  birinci  mərhələsi:  Noyabr  və  dekabr  2015

-

ci  il  və  yanvar 

2016

-

cı il

 

Bu  x


ə

rit


ə

  iki  a


ydın  sahə

ni  göst


ə

rir:  1)  c

ə

nub-q


ə

rb  v


ə

  2)  c


ə

nub-


şə

rq.  2-ci  sah

ə

 

şə



rq  v

ə

  c



ə

nub 


yarımsahə

sin


ə

 bölün


ə

 bil


ə

r. 


 

 

Şə



rq sah

əsi ştrixsiz şimal hissə

y

ə

 v



ə

 

ştrixli cə



nub hiss

ə

y



ə

 bölünm


ə

lidir; t


ə

dqiqat burada noyabr v

ə

 

yanvar  ayları  arasında  aparılacaq.  Şə



rq  hiss

ə

sinin  s



ə

rh

ədi  Şah  dili  boyunca  şimaldan  cə



nuba 

doğru  uzanan  düz  xə

tt  boyunca  ged

ə

c



ə

k.  Bura  yazda  v

ə

 

payızda  Xə



z

ə

r  suitisinin 



ə

n  aktiv 

miqrasiya  sah

ə

sidir.  Buna  gör



ə

  d


ə

  noyabrda  çoxlu  sayda  suitil

ə

r  (3,000-d



ə

n  5,000  v

ə

  ya  6,000-



ə

 

q



ə

d

ə



r) bu sah

ə

d



ə

n keçm


ə

kl

ə



 h

ə

r



ə

k

ə



t ed

ə

c



ə

kl

ə



r.       

Bütün  hesablamalar  orta  v

ə

  c


ə

nubi  X


ə

z

ə



rd

ə

 



(giriş  qadağan  olunmuş  İran  suları  istisna  olmaqla) 

suitil


ərin yayılmasını tədqiq etmiş gə

mil


ə

rd

ən aparılan tədqiqatların nə



tic

ə

l



ə

rin


ə

 

ə



saslanan  Rusiya 

aliml


ə

ri,  h


ər  şeydə

ə



vv

əl  V.  İ.  Krılov  (Krılov  –

 

1979,  İstinad  27  –



  1983,  1990)  t

ə

r



ə

find


ə

n  1980-


1990-

cı  illə


ə

rzind



ə

 

ə



ld

ə

 



olunmuş  göstə

ricil


ərin  ekstrapolyasiyasıdır.  Son  25  il  ə

rzind


ə

  X


ə

z

ə



rd

ə

 



suitil

ər  populyasiyasının  4  də

f

ə

 



azalması  ilə

 

ə



laq

ə

dar  olaraq  Az



ərbaycan  sularında  onların 

populyasiy

asının hesablanmasının nə

tic


ə

l

ə



ri d

ə

 4-



ə

 

bölünmüşdür.  



   

Bizim  hesablamalarımız  da 

suitil

ə

rin  adalarda  v



ə

 

BP  şirkə



ti  t

ə

r



ə

find


ə

n  t


əşkil  olunan  vertolyot 

uçuşları  ə

rzind

ə

 



havadan  aparılmış  lokal  tədqiqatlara,  balıqçılar  və

  neftçil

əri  Pirallahı,  Çilov,  Neft 

Daşları və

 

ayrı


-

ayrı dəniz platformalarına daşıyan vertolyot pilotları ilə

 müsahib

ə

l



ə

r

ə



 

əsaslanmışdır. 

  

Suitil


ə

r üzüb sahil

ə

 

yaxınlaşmadığına görə



 

onları sahil xə

ttind

ən müşahidə



 etm

ə

k m



ənasızdır.  

 

 



 

 

 

 

C

ə

dv

ə

l 5: 

Ştrixlənmiş sahə

d

ə

 

aparılmalı tədqiqatın birinci mə

rh

ə

l

ə

si  

 

2015  

Noyabr 

Dekabr 

2016 

Yanvar 

 

 

 

 

 

 



 

 

Payız  miqrasiyası  dövrü



şə

rq  hiss



ə

sind


ə

  suitil


ə

rin 


ən  çox  sayı 

3,000-6,000  növ

ə

  çata  bil



ə

r.  Q


ə

rb 


hiss

ə

sind



ə

 suitil


ərin sayı daha az –

 100 v


ə

 

300 arasında olacaq. 



   

 

Payız miqrasiyasının sonu



:  suitil

ərin sayı azalır

.  2-10  növd

ə

n  ibar



ə

t bir  neç

ə

 

qrup şimala döğru hə



r

ə

k



ə

ed



ə

rk

ə



müşahidə


 oluna bil

ə

r; t



ə

dqiqat sah

ə

sind


ə

 suitil


ərin sayı 200

-300 növ


ə

 çata bil

ə

r.   


 

Suitil


ərin  sayının  ən  az  olduğu  və

  ya  suitil

ərin  olmadığı  dövr

.  Ad


ə

t

ən  ştrixlənmiş  sahə



d

ə

  heç  bir  suiti 



olmamalıdır. Suitilə

r çoxalma prosesin

ə

 

qatılmır.  



   

Ə

g



ə

r t


ədqiqat noyabrda başlanarsa, onda bu dövrsuitilə

rin C


ə

nubi X


ə

z

ə



rd

ən Şimali Xə

z

ə

r



ə

 kütl


ə

vi 


payız  miqrasiyası  ilə

 

bağlı  olacaq.  Bu  dövr  ə



rzind

ə

 



ə

h

ə



miyy

ə

tli  sayda  suitil



ə

r  (500-


ə

  q


ə

d

ə



r  növ) 

Abşeron  arxipelaqı  adalarına  gə

lir;  kütl

əvi  miqrasiya  Pirallahı

-Çilov-

Neft  Daşlarından  bütöv  zona 



boyunca v

ə

 sonr



a şə

rq istiqam

ə

tind


ə

 

müşahidə



 olunur. Gec

ə

 



vaxtı sahildə

n uzaqda X

ə

z

ə



rin d

ə

rin 



sularında  tə

dqiqat  aparark

ən  ehtiyatlı/diqqə

tli  olmaq  g

ə

r

ə



kdir.  G

ə

mil



ərin  parlaq  işığı  suitilə

ri  c


ə

lb 


edir v

ə

 kilk



ə

 

su sütununun yuxarı hissə



sin

ə

 



doğru hə

r

ə



k

ə

t edir.         



C

ə

dv

ə

l 6: T

ədqiqatın ikinci mə

rh

ə

l

ə

si - Mart - Noyabr 2016 

2016

 

Mart 

 

Aprel 

 

May

 

İyun

 

İyul

 

Avq

 

Sent

 

Okt

 

Noy

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



Suitil

ə

rin  Müqavil



ə

  Sah


ə

sind


ə

 

olması  ehtimalı  yox  də



r

ə

c



ə

sind


ə

  olan  dövr 

  orada  suitil



ə

r  olmaya 

bil

ə

r.  Kiçik  qruplar  (1-3  f



ə

rdd


ə

n  ibar


ət)  Abşeron  yarımadasının  adalarında  görünə

  bil


ə

r.  Cavan 

suitil

ərin  kiçik  qrupları  da  Xə



z

ə

r  d



ə

nizinin  Az

ə

rbaycan  sektorunun  d



ə

rinsulu  hiss

ə

sind


ə

  sahild


ə

uzaqda aşkar oluna bilə



r.     

 

 



Bu  dövr  f

ə

al  yeml



ə

nm

ə



  dövrüdür.  Bu  dövr 

ə

rzind



ə

  suitil


ə

r  kiçik  qruplarla  Müqavil

ə

  Sah


ə

sind


ə

keçm



ə

kl

ə



 miqrasiya edirl

ə

r. Müqavil



ə

 Sah


ə

sind


ə

 suitil


ərin ümumi sayı 300

-500 f


ə

rdd


ə

n çox olmur.     

Onların çoxu sahildə

n uzaqda v

ə

 d

ə



rin sularda (3-

40 km) aşkar oluna bilə

r.  

 

 



Suitil

ərin sayının ən çox olduğu dövr

: bu dövr yaz v

ə

 



yay miqrasiyası dövrüdür. Müqavilə

 Sah


ə

sinin 


şə

rq  hiss


ə

sind


ə

  5,000  v

ə

 

10,000  arasında  suiti  görmə



k  mümkündür.  Qalan  5-10  min  suiti  bu 

sah


ə

d

ən şə



rq

ə

 t



ə

r

ə



f üz

ə

 bil



ə

r.     


 

2.3.2 

Abşeron  Yarımadasının  Şərq  və  Cənub  Akvatoriyasında  Müqavilə 

Sahəsində suitilərin mövsümi yayılmasının xarakteri  

 

Suitil


ə

r  Müqavil

ə

  sah


ə

sind


ə

  b


ə

rab


ər  şə

kild


ə

  m


əskunlaşmadığına  görə

  bu  sah

ə

 

ən  azı  3  zonaya 



bölün

ə

 bil



ə

r:   1-


ci şərq zonası (suitilə

rin çox tez-

tez baş çə

kdiyi zona); 2-ci c

ənub zonası (suitilə

rin 


z

ə

if baç ç



ə

kdiyi zona) v

ə

 3-cü c


ə

nib-q


ərb zonası (suitilə

rin 


ən az baş çəkdiyi zona) (xahiş olunur ki, 

müf


ə

ss

ə



l x

ə

rit



ə

 

üçün Əlavə



 2-y

ə

 



baxasınız)  

 

Suitil



ər  üçüncü  zonada  yalnız  yayda  və

  sahild


ə

n  uzaqda  (X

ə

z

ə



rin  m

ə

rk



ə

zind


ə

n  2-


3  km  aralıda) 

görün


ə

 bil


ə

rl

ə



r; bütöv t

ə

dqiqat müdd



ə

ti 


ə

rzind


ə

 

onların sayı 200



-300 heyvandan çox olmayacaq.   

İkinci  zonada  suitilərin  sayı  bir  az  çox  –

  300-500  f

ə

rd



ə

  q


ə

d

ə



r  ola  bil

ə

r.  Birinci  zonada  yazda  v



ə

 

payızda 10 minə



 q

ə

d



ə

r suiti yayda bir min

ə

 q

ə



d

ə

r v



ə

 

qışda 100



-150 suiti qeyd

ə

 



alınır.  

   


N

ə

z



ə

r

ə



 

almaq  lazımdır ki, Xə

z

ə

r  d



ə

nizind


ə

  suyun  s

ə

viyy


ə

sinin 


ə

h

ə



miyy

ə

tli  d



ə

r

ə



c

ə

d



ə

 

azalması  ilə



 

ə

laq



ədar  olaraq  Bakı  və

 

Abşeron  arxipelaqlarının  kiçik  adalarının  sahəsi  genişlə



nir  v

ə

  t



ə

z

ə



  kiçik 

adalar v


ə

 

bankalar suyun altından görünür.  



 

Eyni zamanda, h

ə

r bir k


ə

s miqrasiyalar 

ə

rzind


ə

 

Kür çayının deltasına da diqqə



t yetirm

ə

lidir v



ə

 bu, 


X

ə

z



ə

r kütümünün Az

ərbaycan populyasiyasının bu sahə

d

ə



 

miqrasiyası ilə

 

bağlı ola bilə



r. 

Ə

vv



ə

ll

ə



X

ə



z

ə

r suitil



ə

rinin piyl

ə

nm

ə



 dövrü 5-6 ay - 

may ayından oktyabr ayına qə

d

ə



davam edirdi. Hazırda 

bu  dövr  bir  q

ə

d

ə



r  daha  uzundur 

 



aprel  ayından  noyabr

-

dekabr  ayına  qə



d

ə

r,  y



ə

ni  7-8  ay  davam 

edir.   

N

ə



z

ə

r



ə

 

almaq  lazımdır  ki,  Xə



z

ə

r  suitisi 



ə

sas


ə

n  iri  gözlü  Ançous  siy

ə

n

ə



yi  v

ə

  adi  kilk



ə

,  xul,  külm

ə

 

balıqları və



 dig

ə

r növl



ə

rin körp


ə

l

ə



ri il

ə

 



qidalanır. Ançous kilkə

si X


ə

z

ə



r üçün endemik növdür; bu növ 

d

ə



rin  suda  (500  metr

ə

  q



ə

d

ə



r)  m

əskunlaşır  və

  bu  növ  X

ə

z



ə

r  suitisinin  qida  rasionunun 

ə

sas 


komponentidir. Eyni zamanda, bu növ 

ə

n çox ovlanan növdür. 



İri gözlü siyə

n

ə



k Ançous kilk

ə

sind



ə

sonra  ikinci  yeri  tutur.  Ançous  kilk



ə

si  v


ə

  iri  gözlü  siy

ə

n

ək  yalnız  Orta  və



  C

ə

nubi  X



ə

z

ə



rd

ə

 



 

 

m



əskunlaşır. Bu növ  ən azı 20 m də

rinlikd


ə

  sahild


ə

n  uzaqda 

ə

sas


ə

n  50  v


ə

  200  m 

arasında (20

-

1989)  qalır. 



Suitil

ə

rin  çoxunun  X



ə

z

ərin  şə



rq  sahili  boyunca  miqrasiya  etm

ə

sin



ə

  baxmayaraq 

Ançous  kilk

ə

si 



ə

sas


ə

n  Orta  v

ə

  C


ə

nubi  X


ə

z

ə



rin  q

ə

rb  sahili  boyunca  miqrasiya  edir.  O  da  qeyd 



olunmalıdır ki, ə

n yüks


ə

k kilk


ə

 

(Ançous) konsentrasiyaları iyul ayında ə



n az kilk

ə

 konsen



trasiyaları 

is

ə



 

may ayında müşahidə

  olunur  (20.1989).  Müqavil

ə

  Sah



ə

si  Ançous  v

ə

  irigöz  kilk



ə

nin  miqrasiya 

marşrutunda olduğuna görə

 

yadda saxlamaq lazımdır ki, ə



n  çox  sayda  suitil

ər bu balıq növlə

rinin 

ə

n  yüks



ə

k  konsentrasiya  zonas

ında

  görün


ə

c

ə



k.  Qeyd  olun

malıdır  ki,  hazırda  balıq  ovu  elmi 

ə

ssis



ə

l

ə



r

ə

  sah



ə

l

ə



r  v

ə

  ov  h



ə

cml


əri  haqqında  mə

lumat  verm

ə

y

ə



n  kommersiya  t

əşkilatlarının 

ə

lind


ə

 

olduğuna görə



 biz köhn

əlmiş mə


lumatlardan istifad

ə

 etm



ə

y

ə



 m

əcbur olmuşuq.

          

X

ə



z

ə

r  d



ə

nizinin  Az

ərbaycan  sularında  Xə

z

ə



r  suitil

əri  populyasiyasının  və

ziyy

əti  haqqında  Milli 



hesabatdan çıxarış (İstinad 17 KaspEko layihə

si. T. M. Heyb

ə

tov, K. M. Rüst



ə

mova 


 2010) F


ə

sil 


3:  “2001

-ci  ild


ə

  Az


ərbaycan  Respublikasında  həyata  keçirilmiş  dövlə

t  t


əşkilatlarının  islahatları 

ç

ə



rçiv

ə

sind



ə

  ölk


ənin  balıqçılıq  sə

nayesi  2  hiss

ə

y

ə



 

bölünmüşdür:  kommersiya  balıq  ovu,  xam 

m

əhsulların emalı, kommersiya balıqçılığı və



 

balıq və


 

balıq məhsullarının ticarə

ti öz

ə

l sektora t



ə

hvil 


verilmiş 

v

ə



 

balıqların  çoxaldılması,  balıq  və

t

ə

g



ə

l

ərinin  qorunması  və



  n

ə

zar



ə

td

ə



 

saxlanması 

Az

ərbaycan Respublikası Ekologiya və



  T

ə

bii  S



ə

rv

ə



tl

ə

r  Nazirliyinin  n



ə

zdind


ə

  f


ə

aliyy


ə

t  göst


ə

r

ə



n  Su 

Bioresurslarının Çoxaldılması və

 

Qorunması İdarə



sin

ə

 h



ə

val


ə

 

olunmuşdur.  



 

N

ə



tic

ə

d



ə

 

balıq  ovu  özə



l  sektora  verildiyi  gör

ə

  bu  f



ə

aliyy


ə

tin  suitil

ə

rin  ölümün



ə

  t


əsirini  tam  başa 

düşmə


k  çox  ç

ə

tin  idi.  Ekologiya  v



ə

  T


ə

bii  S


ə

rv

ə



tl

ə

r  Nazirliyind



ə

  kvotalar/lisenziyalar  ver

ə

n      v


ə

  su 


bioresurslarının  qorunması

  üçün  m

ə

suliyy


ət  daşıyan  müvafiq  qrupların  olmasına  baxmay

araq  


prosesi tam n

ə

zar



ə

td

ə



 saxlamaq mümkün deyil, h

ər şeydə


ə

vv



ə

l ona gör

ə

 

ki, qanunsuz balıq ovu 



h

əmişə


 üstünlük t

əşkil etmişdir. 

  

Ə

slind



ə

 

balıq  ovunun  bütn  növlə



ri  mü

ə

yy



ə

n  d


ə

r

ə



c

ə

d



ə

  suitil


ə

rin  ölümü  il

ə

  n


ə

tic


ə

l

ə



nir.  H

ər  şeydə

önc


ə

 bu, n


ə

r

ə



 

balığı üçün

 irigözlü torlar v

ə

 



adi balıqlar üçün narıngözlü torlar ilə

 

bağlıdır. Biz tez



-tez 

torların  içə

risind

ə

 



ilişib  qalmış  ölmüş  suiti  cə

s

ə



dl

ə

ri  v



ə

  ya  d


ə

risind


ə

 

torların  izlə



ri  olan  c

ə

s



ə

dl

ə



aşkar  edirdik  (bax:  fayllar  albomu). 

Biz  xeyli  önc

ə

 



sezmişdik  ki,  dalğal

ar  t


ə

z

ə



 

ölmüş  suiti 

c

ə

s



ə

dl

ə



rinin 

ə

ks



ə

riyy


ətini  balıqçı  kooperativlə

ri  olan  sah

ə

l

ərin  yaxınlığında  sahilə



 

çıxarır,  buna 

baxmayaraq  balıqçılar  bu  məlumatı  adə

t

ə



n  gizl

ə

dirl



ə

r.  Bizim  1996  v

ə

  1997-ci  ill



ə

rd

ə



 

balıqçılarla 

apardığımız sorğu

-sual göst

ərmişdir ki, 

bir ild


ə

 

bir tora orta hesabla 5 suiti düşür.” 



          

Ə

lav



ə

  ed


ə

k  ki,  1996-1997-ci  ill

ə

rd

ə



  sahil  üz

ə

rind



ə

 

uçuşlar  BP  şirkətinin  işçilə



ri 

(T.  Qluşko)  ilə

 

birlikd


ə

  h


əyata  keçirilmiş  və

 

biz  Şirvan  və



 

Qızıl  Ağac  Milli  Qoruqlarının  sahilinə

  en

ə

n  zaman  5 



suiti/il r

ə

q



ə

mi t


əsdiq olunmuşdur. 

  


Yüklə 1,3 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin