Əlavə 5a xəzər suitisi haqqında hesabat



Yüklə 1,3 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/7
tarix28.04.2017
ölçüsü1,3 Mb.
#15881
1   2   3   4   5   6   7

 

 



İstinadlar:

 

İstinad


  1.  X

ə

z



ə

r  Beyn


ə

lxalq  Suiti  T

ədqiqatı

  (2005).  2005-ci  ild

ə

  X


ə

z

ə



r  suitisi  (Phoca  caspica) 

populyasiyasının ölçüsü və

 

sıxlığının Qazaxstanda qış buz sahə



sind

ə

 



yayılması.  

 

İstinad



  2.    X

ə

z



ə

r  Beyn


ə

lxalq  Suiti  T

ədqiqatı

  (2008).  X

ə

z

ə



r  suitisinin  2007-ci  il  t

ədqiqatı,  Yekun 

hesabat. 

İstinad 


3.  Harkonen  T.,  Yussi  M.,  Baymukanov  M.,  Biqnert  A.,  Dmitrieva  L.,  Kasimbekov  Y., 

Veryovkin  M.,  Vilson  S.  v

ə

  Qudm


ə

n  S.  C.  (2008).  Antropogen  t

ə

sirl


ə

r  il


ə

 

bağlı  olaraq  Xə



z

ə



su

itisinin (Phoca caspica) balalaması və

 

çoxalmasının yayılması



. Ambio Cild 37, No:  5, s

ə

h: 356-



361. 

İstinad


 4. 

Dünya Bankı

, (2002).  Ekotoksikoloji t

ə

dqiqat: X



ə

z

ə



r n

ə

r



ə

si, suitisi  v

ə

 

sümüklü balığında 



toksik  çirkl

əndirici  akkumulyasiyası  və

 

ə

laq



ə

dar  patologi

yanın  tədqiqatı  –

  Ekspertl

ə

r  qrupunun 



yekun hesabat

ı.  


 

İstinad


 5. Kennedi S., Kuiken T., Cepson P. D., Devill R., Forsit M., Barret T., van de Bildt, M.V.Q., 

Osterhaus,  A.M.D.E., Barret S., Heyb

ə

tov T.,  Kollan  D., K



ıdır

manov  A., Mitrofanov I.  v

ə

 Vilson  S. 



(2000).  X

ə

z



ə

r  suitil

ə

rinin  it  taunu  virusunun  s



ə

b

əb  olduğu  kütlə



vi  ölümü.  Yaranan  yoluxucu 

x

ə



st

ə

likl



ə

r 6, 637


639. 


İstinad

 6. X


ə

z

ə



r Suitisi Layih

əsinin vebsaytı

 - 

http://www.caspianseal.org/ 



İstinad

 7. X


ə

z

ər Ekologiya Proqramı



, (2007). X

ə

z



ə

r suitisinin qo

runması üçün tə

dbirl


ər planı

İstinad



  8.  X

ə

z



ər  Ekologiya  Proqramı

  (2010).  Kaspeko  Layih

ə

sinin  Komponenti  I 



  X


ə

z

ə



r  suitisi 

üçün Xüsusi Qorunan Sah

ə

l

ərin Yaradılması.  



 

İstinad


  9.  Baymukanov  M;  Verevkin  M;  Vilson  S;  Qudm

ə

n  S.  v



ə

  Dmitriyeva  L  (2006),  X

ə

z

ə



suitil


ə

rinin  t


ədqiqatı  üzrə

  beyn


ə

lxalq  qrupun  2006-

cı  ildə

  X


ə

z

ə



r  suitil

əri  populyasiyasının 

sayılmasının  nə

tic


ə

l

ə



ri 

haqqında  hesabatı,  Hissə

  1:  2005  v

ə

  2006-



cı  illə

rd

ə



 

Şimali  Xə

z

ə

rd



ə

 

qış 



buzunun üstünd

ə

 suitiküçükl



ərinin sayı və

 

yayılması.   



 

Hiss


ə

  2: 


Balalarına  qayğı  göstə

r

ə



n  suitil

ə

r  v



ə

  küçükl


ərin  yaxınlıqdan  keçən  buzqıran  gə

misin


ə

 

davranış reaksiyasının tədqiqatı.  



 

İstinad


 10. 

Dmitriyeva L; Jüssi M; Jüssi I; Baymukanov M; Härkönen T; Biqnert A; Verevkin M; 

Vilson S. v

ə

 Qudm



ə

n S. (2007), 

İqlim dəyiş

ikliyinin buzüstünd

ə

 balalayan suitil



ə

r

ə



 t

ə

sirl



ə

ri v


ə

 X

ə



z

ə



d

ə

nizi üçün g



ə

l

ə



c

ə

k ssenaril



ə

r.   


İstinad

 11. 


Kouraev  A.,  Papa  F.,  Moqnard  N.  M.,  Buharizin  P.  I.,  Kazenave  A.,  Kretaux  C., 

Dozortseva J. v

ə

 Remi F. (2004). 



Keçmiş və

 peyk göst

ə

ricil


ə

rin


ə

 

ə



sas

ə

n X



ə

z

ə



r v

ə

 Aral d



ə

nizl


ə

rind


ə

 

d



ə

niz buz örtüyü.  D

ə

niz sisteml



əri jurnalı

 47 89


 100. 


İstinad

 12. 


Dmitriyeva  L.,  Kondakov  A.,  Oleynikov  E.,  Vilson  S.  v

ə

  Qudm



ə

n  S.  (


əlyazması 

hazırlanmaqdadır

). 

Qanunsuz  balıqçılıqda  təsadüfi  balıq  ovu  Xə



z

ə

r  suitil



ə

rinin  ölümünün 

ə

sas 


m

ə

nb



ə

yidir.     

İstinad

 13. 


Çap olunmamış göstə

ricil


ə



 2010-cu ild

ə

 



çap olunmalıdır

 

İstinad



 14.  

Darvin T


əşə

bbüsünün bir hiss

əsikimitoplanmış çap olunmamış göstə

ricil


ə



 2010-

cu ild


ə

 

ççap olunmalıdır



.  

İstinad


 15. 

Kr

ı



lov  I.  V.  (1990),  Cari  ekoloji  v

ə

ziyy



ə

td

ə



  X

ə

z



ə

r  suitil

ərinin resursları və

  s


ə

m

ə



r

ə

li 



istifad

ə

 



olunması

,  s


ə

h:  78-98. 

Xızır  suitisinin  biologiyası  və

 

ekologiyasının  bə



zi  aspektl

ə

ri,    



VNIRO, Moskva, 1990. 100 s

ə

h. 



İstinad

 16. 


A

BƏŞ


 (1995). 

Ə

traf mühitin ilkin v



ə

ziyy


ə

tinin t


ədqiqatı

na dair 


ə

d

əbiyyatın xülasə



si, 

1995, Woodward Clyde International 

İstinad

 17. X


ə

z

ə



r d

ə

nizinin Az



ərbaycan sularında Xə

z

ər suitisi populyasiyasının və



ziyy

əti haqqında 

milli hesabat. KaspEko layih

ə

si, T. M. Heyb



ə

tov, K. M. Rüst

ə

mova, 2010, 14 s



ə

h. 


 

 

İstinad



  18.  G.G.  Mat

ış

ov,  A.A.  Kondakov,  Y.P.  Oleynikov.  Rusiya  Elml



ər  Akademiyasının  Cə

nub 


T

ə

dqiqat  M



ə

rk

ə



zi.    Rusiya  sahilind

ə

  torlarda  X



ə

z

ə



r  suitil

ə

rinin  qanunsuz  m



ə

hv  edilm

ə

si  v


ə

  ütl


ə

vi 


ölümü populyasiyaya t

ə

sir faktoru kimi. X



ə

z

ə



r suitil

ə

ri il



ə

 

bağlı beynə



lxalq seminar (166-19 sentyabr 

2009-cu il, Aktau, Qazaxstan)   International workshop on Caspian seals (16 

 19 September 2009 



in  Atyrau,  Kazakhstan).  Mövzu:  "X

ə

z



ə

r  suitil

ərinin  mövcudluğu  üçün  tə

hlük


ə

l

ər.  Əldə



 

olunmuş 


göst

ə

ricil



ə

r, t


ə

l

ə



b olunan t

ə

dqiqatlar v



ə

 t

ə



sirazaltma t

ə

dbirl



ə

ri".  


İstinad 

19. 


İ

lya  Yermolin  "

Rusiyanın Dağıstan Respublikasında Xə

z

ər suitisinin ovlanması və



  suiti 

m

əhsullarının istifadə



 

olunması. Moskvada görüş

. 12-13 mart 2015-ci il. "X

ə

z



ə

r suitisi: cari v

ə

ziyy


ə

v



ə

  qorunma  v

ə

  istifad



ə

  probleml

ə

ri"


 

Görüşün adı

:  X

ə

z



ə

r  suitisi  (XS):  cari v

ə

ziyy


ə

t  v


ə

  qorunma  v

ə

 

istifad



ə

 probleml

ə

ri.   


İstinad

  20.  16 

  19  sentyabr  2009-cu  il  tarixind



ə

 

Atrau  şə



h

ə

rind



ə

  (Qazaxstan)  X

ə

z

ə



r  suitil

ə

ri  il



ə

 

bağlı 



beyn

əlxalq seminar keçirilmiş

 v

ə

 onun mövzusu bel



ə

 

olmuşdur: “Xə



z

ə

r sutil



ərinin mövcudluğu 

üçün  t


ə

hlük


ə

l

ər.  Əldə



 

olunmuş  göstə

ricil

ə

r,  t



ə

l

ə



b  olunan  t

ə

dqiqatlar  v



ə

  t


ə

sirazaltma  t

ə

dbirl


ə

ri". 


Seminar X

ə

z



ə

r  Beyn


ə

lxalq Suiti T

ə

dqiqat  qrupu (XBST); Darvin X



ə

z

ə



r  Suitisi Layih

ə

sinin t



ə

dqiqat 


qrupu  il

ə

  birlikd



ə

  Agip  KCO 

neft  şirkə

ti  v


ə

  X


ə

z

ə



r  suitisinin  monitorinqin

ə

  c



əlb  olunmuş  Xə

z

əryanı 



dövl

ə

tl



ə

rin nümay

ə

nd

ə



l

ə

ri t



ə

r

ə



find

ə

n t



əşkil olunmuşdu.  

 

İstinad



 21. "X

ə

z



ər suitisinin İranda qorunması

" Delaram A

ş

ayeri, Ara



ş

 Ghoddousi, Amirhossein X. 

Hamidi,  Hamed  Mo

ş

iri  Torpaq  C



ə

miiyy


ə

ti  üçün  plan,  Tehran, 

İ

ran  KaspEko  Layih



ə

sinin  meneceri 

X

ə

z



ər Ekologiya Proqramı

, Astana, Qazaxstan 16-18 sentyabr 2009-cu il. 

İstinad

 22. 


Moskvada çıxışlar

, 12-13 mart 2015-ci il 

Görüşün adı

: X


ə

z

ə



r suitisi (XS): cari v

ə

ziyy



ə

t v


ə

 qorunma v

ə

 istifad


ə

 probleml

ə

ri. 


1. Liliya Dmitriyeva "

Şimali Xə

z

ə

rd



ə

 X

ə



z

ə

rsuitil



ərinin qanunsuz ovlanması və

 ölümü" 


2.  Hamed  Mo

ş

iri  v



ə

  Amir 


Ş

irazi  "


İran  və

  Türkm


ə

nistanda  suitil

ə

r  v


ə

 

balıqçıların  qarşılıqlı  tə



siri 

 



m

ə

s



ə

l

ə



nin s

ə

b



ə

bl

ə



ri v

ə

 h



ə

ll 


yolları

3. Tariyel Heyb



ə

tov "Az


ə

rbaycanda X

ə

z

ə



r suitisinin ölümü 

 s



ə

b

ə



bl

ə

r v



ə

 h

əll yolları



İ

stinad 23. 



Hacıyev D. V.

, Heyb


ə

tov T. M.  «Üzg

əcayaqlıların diş aparatının morfologiyası

» 

Bakı



 

 



«Elm» 1995. -173 s

ə

h. 



İstinad

 24. X


ə

z

ə



r d

ə

nizi. 



İxttyofauna və

 

kommersiya resursları



. / V.N. Belyayeva, Y.N. Kazançeev, 

V.M. Raspopov v

ə

 

başqaları



. Moskva, "Nauka" - 1989. 236 s

ə

h. 



İ

stinad 25. K

rılov

 

V.İ.



 1978-1979-cu ill

ə

rd



ə

 

Ural çayının avandeltasında xə



z

ə

r suitisinin t



ədqiqatının 

n

ə



tic

ə

l



ə

ri;  D


ə

niz  m


ə

m

əli  heyvanlarının  öyrə



nilm

əsi,  qorunması  və

  s

ə

m



ə

r

ə



li  istifad

ə

 



olunması

Çıxışların tezislə



ri, H

əştə


rxan, 1982, s

ə

h: 182-184.   



İ

stinad  26. 

Кrılov  V.  İ.

,  Zorin 

А

.  V.  1084-cü  ild



ə

 

Şimal



-

şə

rqi  X



ə

z

ə



rd

ə

  suitil



ə

rin  aerouçotu.    D

ə

niz 


m

ə

m



əli heyvanlarının öyrə

nilm


əsi, qorunması

 v

ə



 s

ə

m



ə

r

ə



li istifad

ə

 



olunması

Çıxışların tezislə



ri. IV-

cü ümumittifaq müşavirə

si

, А


r

хан


gelsk, 1986, s

ə

h: 218-219. 



İstinad 

27. V. I. Kr

ı

lov 


 X

ə



z

ə

r suitisi t



ə

kc

ə



 buzun üstünd

ə

 



çoxalmır

. T


ə

bi

ət jurnalı, 1983, №3



, s

ə

h: 



69-71. 

İstinad


 28. V.I. Kr

ı

lov, A.N. Qolovin, S.G. Kiriçenko v



ə

 

başqaları



 -"X

ə

z



ə

r suitisi 

 X

ə



z

ə

r hövs



ə

sinin 


çirkl

ə

nm



ə

sinin  göst

ə

ricisi.  "X



ə

z

ər  suitisinin  biologiyası  və



 

ekologiyasının  bə

zi  aspektl

ə

ri"  VNIRO, 



Moskva, 1990. S

ə

h: 9-16. 



İstinad

  29.    Heyb

ə

tov 


Т.

 

М.



 

“Xə


z

ə

r  suitisinin  (Pusa  Caspica  Gmel.)  ömrünün  t



əbii  uzunluğu.

 

Zoologiya jurnalı, Buraxılış 12, 1976, sə



h: 1893-1896  

İstinad


  30.  Heyb

ə

tov 



Т.

 

М.



  X

ə

z



ə

r  suitisi  (Pusa  Caspica  Gmel.) 

  X


ə

z

ə



rin  endemik  növü.  AMEA 

X

ə



b

ə

rl



ə

ri, Yer Elml

əri, №4, 2010

, s


ə

h: 151-169    

İstinad

  31.  Alçin  C.R.,  Barrat  T.,  Dak  C.D.,  Kennedi  S.  Heyb



ə

tov  T.M.,  V

ilson  S.  “Abşeron 

yarımadası  rayonunda  Xə

z

ə

r  suitil



ə

rinin  t


ədqiqatları  və

 

ölmüş  suiti  toxumalarının  qalıq  və



 

patalogiyasının analizlə

ri



 X



ə

z

ər ekologiya proqramı



Birinci bioşə

b

ə

k



ə

 

seminarının tezislə



ri. Bordo, 

Noyabr 1997. 

 s

ə



h: 101-118 

İstinad

  32.    Heyb

ə

tov 


Т.

 

М.



 

“Azə


rbaycanda  X

ə

z



ə

r  suitisinin  ölümü

.” 

X

ə



z

ər  ekologiya  proqramı

Birinci bioşə



b

ə

k



ə

 

seminarının tezisləri/protokolları



. Bordo, Noyabr 1997. 

 S



ə

h: 95-101 

İstinad

 33. Holl A.J., Dak C.D., Lo R.J., Alçin C.R., Vilson S., Heyb



ətov T.M.., “

X

ə



z

ə

rd



ə

 v

ə



 adi suiti 

piyind


ə

 üzvi xlor çirkl

ə

ndiricil


ə

r

” E



koloji Çirkl

ə

nm



ə

 106/ (1999) 203-212 

İstinad

  34.  Forsit 



M.А., K

ennedi  S.,  Vilson  S.,  Heyb

ə

tov  T.M.,  Barret T.  "  X



ə

z

ə



r  suitisind

ə

  it  aunu 



virusu" Veterinari Rekord (1998) 143, s

ə

h: 662-664 



İstinad

 35. Kajivara N., Vatanabe M., Vilson S., Heyb

ə

tov T., Mitrofanov I., Aubrey D., Xuraskin L., 



Miyazaki  N., 

Ş

insuke  Tanabe  S.



  / 

2000-ci  ild

ə

n  2001-ci  ilin  sonuna  q



ə

d

ə



r  qeyri-adi  ölüm 

hadis


ə

sinin subyekti ol

muş Xə

z

ə



r suitil

ə

rind



ə

 

dayanıqlı üzvi çirklə



ndiricil

ə

r / Ekoloji Çirkl



ə

nm

ə



 Cild 

152. №2 (2008) 

s

ə

h: 431- 442 



İstinad

  36.  Vilson  Susan  C.,  Heyb

ə

tov  Tariel  M.,  Amano  Masao,    Cepson  Paul  D.,    Qudm



ə

Saymon J. 



İt taunu virusu və

 

dayanıqlı üzvi çirklə



ndiricil

ə

rin X



ə

z

ə



r suitisi növl

ə

rinin (Pusa caspica) 



ölümünd

ə

 rolu PLOS ONE | www.plosone.org iyul 2014 | Cild 9 | 



Buraxılış

 7 | e99265 1-14 

18.  V.I.  Kr

ı

lov,  V.N.  Popov  -"Psevdofis



tomoza  yoluxmuş

  X


ə

z

ə



r  suitil

ə

rinin  ekoloji-statistik  analizi."   



"X

ə

z



ər suitisinin biologiyası və

 

ekologiyasının bə



zi aspektl

ə

ri" VNIRO, Moskva, 1990. S



ə

h: 17-34. 

19. V.A. Zemski, V.I. Kr

ı

lov 



 X

ə



z

ə

r populyasiyadaxili strukturu. D



ə

niz m


ə

m

əli heyvanları



, VNIRO, 

Moskva, 1982, s

ə

h: 71-83 



11.Devis  J.L. 

Şimal  üzgəcayaqlılarının  pleystosen  coğrafiyası  və

 

yayılması



.  Ekologiya.  cild 

39.n1:1958 

 s

ə



h: 97-113. 

 

 



 

 

Ə



lav

ə

 1 

Suitil

ə

rin ölümünün s

ə

b

ə

bl

ə

rinin xülas

ə

si   

 

 



Çap olunmuş mə

qal

ə

nin bir hiss

ə

si:  

T.M. Heyb

ə

tov. X



ə

z

ə

r  suitisi  (Pusa  Caspica  Gmel.) 



  X

ə

z

ə

rin  endemik  növü. Az

ə

rbaycan Milli 



Elml

ər Akademiyasının Xə

b

ə

rl



ə

ri, Geoelml

ə

r, 


№ 4, 2010

, s


ə

h: 151-169.  



Suların Xə

z

ə

r sahilin

ə

 

çıxardığı ölmüş suiti cə

s

ə

dl

ə

ri ("dreyfl

ə

r") 

Sahill


ə

rd

ə



 

tapılan  ölmüş  suitilə

rin  birinci  müf

ə

ss



ə

l  t


ədqiqatı  suda  dreyf  edə

ölmüş  suitilə



rin 

görünm


ə

si m


ə

s

ə



l

əsini araşdıran K.K. Çapski tə

r

ə

find



ən aparılmışdır (1932). Müəllif ölmüş suitilə

rin 


payızda  müntə

z

ə



m  görünm

əsini  sezmişdir.  Ölmüş  suitilər  avqust  ayının  sonundan  Dağıstan 

sahill

ə

rind



ə

  v


ə

 

şaxta düşə



n

ə

  q



ə

d

ər  Çeçen  adasının  yaxınlığında



 

aşkar olunurlar.  

Bu  sah

ə

d



ə

  ölü 


suiti c

ə

s



ə

dl

ərinin paylanması bə



rab

ə

r deyil: 



ə

ks

ə



r suitil

ər Uç dili adasında aşkar olunurlar və

 orada 

Çapski  dalğaların  sahilə



 

çıxardığı  30

-a  q

ə

d



ər  ölmüş

  suitil


ə

ri  t


ədqiq  etmişdir.

 

Onların  yaş  tə



rkibi 

aşağıdakı  kimi  olmuşdur:  çoxalma  yaşında  olan  6  suiti,  yaşlı  13  suiti,  10  erkək  suiti,  12  dişi  suiti 

(yalnız  bir dişi sutinin embrionu olmuşdur). 

  Suiti  c

ə

s

ə



dl

ə

rinin  bir  neç



əsinin güclüparçalanması ilə

 

ə



laq

ə

dar  olaraq  bütün  suiti  c



ə

s

ə



dl

ə

rini  t



ə

dqiq  etm

ə

k  ç


ətin  olmuşd

ur.  Mü


ə

llif  suitil

ə

rin  ölümünun 



s

ə

b



ə

bl

əri  haqqında  hər hansı  yaxşı  əsaslandırılmış



  n

ə

tic



ə

l

ər çıxarmamışdır. Bu mə



s

ə

l



ə

nin  t


ə

dqiq 


olunması gə

l

ə



c

əyin işidir

  (S.I.  Oqnev,  1935).    Oqnev  (1935) 

yazır


:  "Dreyfl

ə

r.  Bir  neç



ə

  ild


ə

n  sonar 

yazda X

ə

z



ər açıldıqdan sonar local miqyasda “üzə

y

ən” kimi istinad olunan çoxlu sayda plü suitilə



peyda olur (“dreyflər”). Mümkündür ki, onlar suyun üzünə

 

çıxa bilmə



diyin

ə

 gör



ə

 (d


ə

likl


ərin donması, 

böyük  buz  sah

ə

l

ərinin  toqquşması  və



  s.  s

ə

b



ə

bind


ə

n)  t


ə

sadüf


ən  buzun  altında

 

boğulmuş 



hey

vanlardır

  s

ə

hif



ə

  559.    S.V.  Dorofeev  v

ə

  S.Y.  Freyman  (



Badamşində

n  sitat  g

ətirilmişdir

,  1971) 

sahild

ə

 



tapılmış ölmüş suitiləri qeyd etmişlə

r, amma onlar suitil

ə

rin ölümünün s



ə

b

ə



bini izah etm

ə

y



ə

 

s



ə

y göst


ə

rm

əmişlə



r.   

Onlar  1875-ci  ild

ə

n  sonra 



suların  sahilə

 

çıxardığı  ölmüş  suitilər  haqqında  danışmışlar.  Bununla 



bel

ə,  yalnız  S.İ.  Oqnev  (1935)  hesab  etmişdir  ki,  ölmüş  suitilə

rin  görünm

ə

sinin 



ə

sas  s


ə

b

ə



bi  buz 

bloklarının  toqquşması  və

  birl

əşmə


si  n

ə

tic



ə

sind


ə

 

onların  buzun  altında  ölmə



sidir.  K.K.  Çapski 

(1930-1932) 

ölmüş suiti cə

s

ə



dl

ə

rini q



ə

rb sahilind

ə



ə



sas

ə

n d



ə

 

Dağıstan ə



razisind

ə

 t



ədqiq etmişdir, 

amma  proses  bar

ə

d

ə



 

az  biliyi  olduğundan  sə

b

ə

bl



əri  şə

rh  etm


əmişdir.   

Çoxlu  suiti  c

ə

s

ə



dl

ə

rinin 



sahild

ə

  görünm



ə

sinin  s


ə

b

ə



bini  izah  etm

ə

y



ə

 

çalışan  birinci  şə



xs  B.I.  Badam

ş

in 



olmuşdur

  (1971). 

Badamşinə

  gör


ə

  suitil


ə

rin  kütl

ə

vi  ölümünün 



ə

sas  s


ə

b

əbi  son  vaxtlar  aparılan  ov  ilə



 

bağlıdır,  yə

ni 

ə

ks



ər  buzların  ə

ridiyi  müdd

ə



ə



rzind

ə

 



yaralı  suitilərin  yarısı  öz  ağırlığının  altında  aşağı  gedir  və

 

yalnız  müə



yy

ə

n  vaxtdan  sonra  onlar  suyun  s



ə

thin


ə

 

qalxır  cə



nub  t

ə

r



ə

f

ə



  h

ə

r



ə

k

ə



t  edirl

ə



(

Badamşində

ə

vv



ə

l  b


ə

zi  t


ədqiqatçılar  düşünmüşlə

r  ki,  suitil

ər  buzun  altında  boğulmaqla  yanaşı 

x

ə



st

ə

likl



ə

rd

ən  ölmüşlər,  amma  onlar  bununla  bağlı  hər  hansı  güclü  arqumentlə



r  göst

ə

rm



əmişlə

r).   


Suitil

ə

r  ad



ə

t

ən  buz  parçalarının  kə



n

arında  başları  suya  tə

r

əf  uzanırlar.  Kiçik  qayıqlardakı  ovçular 



suiti  d

ə

st



ə

l

ə



rinin  30-40  metr

ə

  q



ə

d

ər  yaxınlığına  üzür



  v

ə

  at



əş  açmağa  başlayırlar. 

Onlar  nadir 

hallarda  iki  d

ə

f



ə

d

ə



n  çox  at

əş aça bilirlə

r,  çünki  suitil

ə

r  s



ə

eşidə



n  kimi  istirah

ə

t  yerini  t



ə

rk  edirl

ə

r.     


Ölümcül  yaralanan  heyvanlar 

ə

ks



ə

r  hallarda  d

ə

niz


ə

 

atılırlar  və



  d

ərhal  batırlar.  Üzə

rk

ə

n  öldürül



ə

suitil



ə

ri  d


ə

  eyni  aqib

ə

t  gözl


ə

yir.  N


ə

tic


ə

d

ə



  ovçular  4-

5  öldürülmüş  və

 

ya  ağır  yaralanmış 



heyvanlardan   

ə

n  çoxu  2-3  heyvan 



ə

ld

ə



  edirl

ə

r. 



Ə

vv

ə



ll

ə

r  yaz  ovu 



ə

rzind


ə

 

tutulan  heyvanların  30 



min

ə

 q



ə

d

ə



r v

ə

 daha çox  



olduğunu nə

z

ə



r

ə

 alsaq, itkil



ə

ə



h

ə

miyy



ə

tli d


ə

r

ə



c

ə

d



ə

 olurdu: "

Suya batmış 

suiti c


ə

s

ə



dl

ərinin suyun altında parçalanmağa vaxtı olmurdu; mə

d

ə

-



bağırsaq sisteminə

 q

az yığılan 



kimi onlar suyun s

ə

thin



ə

 

qalxır və



 kül

ə

kl



ə

 

axınların tə



siri il

ə

 sahil



ə

 

çıxırlar.



 Soyuq yaz suyunda ölü 

suitil


ər  ehtimal  ki,  suyun  altında  üzun  müddə

t  qala  bil

ə

rl

ər,  amma  yayda  onlar  birkalanmış 



c

ə

s



ə

dl

ə



rd

ə

n (1968-ci il t



ədqiqatı) göründüyü kimi

  1-3 gün iç

ə

risind


ə

 suyun s


ə

thin


ə

 

qalxırlar. 



   

Ad

ə



t

ən  Şimali Xə

z

ə

rd



ə

  v


ə

  qism


ə

n  Orta  X

ə

z

ə



rin  daimi  dövr

ə

 



vuran axının qə

rb  qolunun  c

ə

s

ə



dl

ə

ri 



g

ə

tirdiyi q



ə

rb sahilind

ə

 yaz-yay 



ə

rzind


ə

 

tapılmış ölü suitilə



rd

ə

n f



ə

rqli olaraq 1955-ci ilin sonunda v

ə

 

1956-



cı  ilin

 

ə



vv

ə

lind



ə

 

çoxlu  sayda  ölmüş  suitilə



r  Orta  v

ə

  C



ə

nubi  X


ə

z

ə



rin  h

ə

r  iki  sahilind



ə

 

tapılmışdır. 



Bu, 

ə

vv



ə

ll

ər müşahidə



 

olunmamışdı.

 

3-12  mart  1956-



cı  il  tarixində

 

Badamşin  Çeçen  adasından  Pervomayski  balıq  ema



l

ı

  zavoduna 



q

ə

d



ə

r  sahill

əri  yoxlamışdır. 

O,  t


ə

dqiqat


ın  ümumi  uzunluğu  (260  km)  boyunca  108  ölü  suiti  aşkar 

etmişdir.

  H

albuki  şimaldan  cənuba  doğru  hə



r

ə

k



ə

t  ed


ə

rk

ən  “üzə



y

ən”lərin  sayı  çoxalır.

 

Ölmüş 


suitil

ə

rin çoxu yetkinsuitil



ər olmuşdur.

 108 suitid

ən 31 dişi suitinin embrionu olmuşdur.

      


B.I. Badam

ş

in



ə

 gör


ə

embrionların ölçüsünə



 

ə

sas



ə

n sahild


ə

 

tapılmış ölü suitilər oktyabrın sonunda 



 

noyabrın ə



vv

ə

lind



ə

 

ölmüşlə



r.     

Ə

vv



ə

lki  t


ədqiqatçılar  göstərmişlə

r  ki,  sahild

ə

 

tapılmış  cə



s

ə

dl



ə

rin 


ə

sas  s


ə

b

ə



bi  ovun  spesifikliyi  v

ə

 



neft v

ə

 qaz k



əşfiyyatı ə

rzind


ə

 

partlayış işlə



ridir.    

 

 

Bizim  t



ədqiqatlarımız  (mə

nim  1971-ci  ild

ən  apardığım  tə

dqiqatlar  v

ə

  1961-ci  ild



ən  D.  V  Hacıyev 

t

ə



r

ə

find



ən daha tez aparılmış tə

dqiqatlar) göst

ərmişdir ki, suitilə

rin ölümünün çoxlu s

ə

b

ə



bl

ə

ri var:   



Suitil

ərin övlanması, onun çatışmayan cə

h

ə

tl



ə

ri  v


ə

 s

ə



m

ə

r



ə

sizliyi:  h

ər şeydə

ə



vv

ə

l  ov üçün qeyri-



d

ə

qiq kvotalar v



ə

 

ovlanmış suitilə



rin t

ə

xmin



ə

n 50-60%-i itirildiyi üçün az s

ə

m

ə



r

ə

lilik.     



Yüklə 1,3 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin