Elektronika va asbobsozlik

Nazorat savollari:

O‘tkazgich yoki dielektrikdan o‘tayotgan zaryad tokini aniqlash qanday uslubgsha asosan.

Izolyatsiya qarshiliklarini o‘lchashda qanday diapazon tok oralig‘idan foydalaniladi?

Ikki galvanik bog‘lanmagan aloqali, yaoni o‘zaro tutashmagan zanjirlar izolyatsiyasi qanday o‘lchanadi?

1. 
   O‘lchashdagi kuchlanish qiymati kattaligi qanday fizik kattaliklarga bog‘liq bo‘ladi?
   
2. 
   Izolyatsiya qarshiliklarini o‘lchashda nimalarga eotibor berish kerak.
   
3. 
   Raqamli s404 – M1 teraommetr asbobining afzalligi nimada.
   

Laboratoriya ishi № 2


Mavzu: Xavoning elektr mustaxkamligini bir jinsli va turli
jinsli elektr maydonlarida aniqlash.


Ishdan maqsad: Turli shakldagi elektrodlar ishlatilganda xavoning teshilishini kuzatish. Xavo oraligi elektr mustaxkamligining sinash kattaliklarini aniqlash.


Nazariy qism:


Gazlarning teshilishi.

Elektrotexnika konstruksiyalarining kattagina kismi – transformator, kondensator, viklyuchatelg‘ (uzib-ulagich), elektr xavo liniyalari va xokazolarda tashki izolyatsiya vazifasini xavo bajaradi. Normal sharoitda xavoning elektr mustaxkamligi suyuk va kattik dielektriklarning elektr mustaxkamligidan ancha kichikdir.

Gaz tarkibidagi ion va elektronlar issiklik tahsirida sinik chizikli betartib xarakatda buladi. Agar gazga elektr maydoni tahsir ettirilsa, elektron yoki ionlar anik yunalish olib, kushimcha tezlik bilan xarakatlanadi. Bunda gazning zaryadlangan zarrachalari kushimcha energiya oladi:
W=qU_ (4.2)
bu yerda: q – zaryad; U_ - erkin xarakat uzunligi () dagi kuchlanish farki.
Elektron yadrodan uzokrok kobikka utib, molekula ionlanadi, natijada u manfiy elektron va musbat ionlarga ajraladi. Ion va elektronlar uz yulida uchragan gaz molekulalarini ionlantiradi. Ionlanish sodir bulishi uchun zarur sharoit WW_i bulib, tekis maydonda W=E_q buladi. Bunda  - erkin utish uzunligi. Ionlanish energiyasi Wi va ionlanish kuchlanishi U_i=W_i/q munosabat orkali boglangan. Kupchilik gazlar uchun U_i kiymati 4-25 V oraligida o‘zgarib, ionlanish energiyasi 4-25 eV ga tugri keladi.
Xar bir gaz uchun q va  kiymatlari uzgarmasdir. Mahlum masofani tuknashuvsiz utgan elektronning tezligi v=600 Vi buladi; elektron gaz molekulalarining katta tezlikda ionlanishini tahminlaydi. Gaz molekulalarining ionlanishi uchun elektronning xarakat tezligi 1000 km/s dan yukori bulishi lozim.
Gazning elektr mustaxkamligi temperaturaga teskari, bosimga esa tugri proporsionaldir. Gazning temperatura va bosimi kam uzgarganda teshish kuchlanishi gazning zichligiga bog‘liq buladi:
U_t=U_to, (4.4)
bunda U_to – normal sharoit (t=20S; p0,1 Mpa) dagi teshish kuchlanishi; U_t – berilgan temperatura va bosimdagi teshish kuchlanishi.
Xavoning nisbiy zichligi  kuyidagicha xisoblanadi:
(4.5)
bunda t – temperatura, S; p – gaz bosimi, mm sim. ust.