Əsrin tanınmış neyrocərrah alimi Bakıda Türkiyənin Hacettepe Universiteti Xəstəxanasının

Yüklə 8,68 Mb.

Pdf görüntüsü

səhifə	3/3
tarix	21.01.2017
ölçüsü	8,68 Mb.
	#5858

1 2 3

Patogenezi:

Güman edilir ki, viru-

sun ilk infeksiyalaşması daxil oldu-

ğu hissədən dendrit hüceyrələrindən

başlayır, sonra isə limfa və qan dövra-

nı sisteminə yayılır. Flavivirus adətən

sitoplazmada hasil olur. Lakin Zika

virusunun antigeni infeksiyalaşmış

hüceyrənin nüvəsində aşkar edilir.

Zika virusu fəal olaraq gündüzlər,

axşamlar ağcaqanadlar vasitəsilə in-

sanlara yoluxdurulur. Yoluxma Aedes

cinsinin Aedes aegypti, Aedes afri-

canus, Aedes apicoargenteus, Aedes

furcifer, Aedes hensilli, Aedes lute-

ocephalus və Aedes vittatus ağcaqa-

nadları vasitəsilə insanlara keçirilir.

Respublikamızda Zika virusunu

keçirən Aedes aegypti ağcaqanadına

1950-ci illərdə rast gəlinmiş, sonra

isə yoxa çıxmışdır. Buna baxmaya-

raq, əhalinin yüksək miqrasiyasının

nəticəsi olaraq, infeksiyanın respub-

likaya gətirilməsi ehtimalı böyükdür.

Ağcaqanadlarda virusun inkubasiya

dövrü təxminən 10 günə qədərdir.

Zika virusunu əsasən meymunlar və

insanlar yayır. Bundan başqa, Zika vi-

rusu qan köçürmə vasitəsi ilə də in-

sanlar arasında yayılır.

2009-cu ildə Kolorado Univer-

sitetinin antroponoz və yoluxucu

xəstəlikləri öyrənən laboratoriyasının

əməkdaşı Arayn Foy Seneqalda ağca-

qanadları öyrənən zaman, onu ağca-

qanadlar dişləmişdir. Foy Amerikaya

qayıtdıqdan bir müddət sonra, o, həyat

yoldaşını Zika virusu ilə yoluxdurmuş-

dur. Bununla da Foy ilk dəfə Zika viru-

sunun cinsi yolla keçdiyini bəyan et-

mişdir. 2015-ci ildə 2 halda dölətrafı

suda Zika virusunun RNK-sı aşkar

edilmişdir. Bu isə onu göstərir ki, virus

dölə keçə bilir və onu xəstələndirir.

2016-cı ilin yanvar ayında Para-

na (Brziliya) ştatında alimlər qadının

dölündə Zika virusunun genetik ma-

terialını aşkar etmişlər. Odur ki, döldə

mikrosefaliyanın olmağını nəzərə ala-

raq, qadını abort etmişlər. Bu isə vi-

rusun plasenta vasitəsi ilə keçməsini

təsdiq etmişdir.

Müasir zamanda döv lətlər arasında

əhalinin miqrasiyasının gündən-günə

artması nəticəsində keçirici ağcaqa-

nad olmadan Zika virusu yayıla bilər.

Buna görə də respublikamıza yuxarıda

göstərilən dövlətlərdən gələn turistlər

və iş adamları nəzarətdə saxlanılma-

lıdır.

Xəstələr əvvəlcə yüngül baş ağrı-

sından, səpgilərin əmələ gəlməsindən,

hərarətin olmasından və kürək

nahiyəsində olan ağrılardan şikayət

edirlər. Sonra 2 gün ərzində səpgilər

azalmağa başlayır, 3 gün keçdikdən

sonra isə hərarət düşür, səthi səpgilər

qalır.

Zika qızdırması yüngül keçən

xəstəlik hesab olunur və ölüm

hadisəsi qeydə alınmamışdır. 2016-

cı ilin yanvar ayına kimi xəstəliyin

qarşısını almaq üçün vaksin, yaxud

dərman yoxdur. Xəstələrin vəziyyətini

yüngülləşdirmək üçün parasitomol,

antihistamin preparatlarından tavegil,

suprastin və s. vermək olar. Qanaxma

ehtimalına görə aspirin vermək olmaz.

İsa HACIYEV,

V.Axundov adına Milli ET Tibbi Profilaktika

İnstitutunun baş elmi işçisi, tibb üzrə fəlsəfə

doktoru, dosent

Mübariz ƏLİYEV,

Tibbi parazitologiya şöbəsinin müdiri,

biologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent

ZİKA QIZDIRMASI NƏDİR?

Zika virusu insanlara Aedes nəslinə aid olan ağcaqanadlar vasitəsilə ke-

çirilir və Zika xəstəliyi, yaxud Zika qızdırması adlanır. Zika virusu ilk dəfə

1947-ci ildə Uqandanın Zika meşəsində meymunlarda aşkar edilmişdir.

1951-ci ildən 1981-ci ilə kimi bir çox Afrika ölkələrində - Uqanda, Tanzani-

ya, Misir, Mərkəzi Afrika ölkələrində - Sierra-Leone, eləcə də bir neçə Asiya

ölkələrində - Hindistan, Malayziya, Filippin, Tailand, Vyetnam və İndonezi-

yada insanlar arasında aşkar edilmişdir. 2014-cü ildən etibarən virus Fransa,

Polineziya, sonra Pasxi adası, 2015-ci ildə isə Cənubi və Mərkəzi Amerika,

Karib ölkələrinə yayılmış və hazırda pandemiya hesab olunur. Xəstəlik Denge

qızdırmasının yüngül keçən formasına oxşayır və xəstələrin müalicəsi yataq

şəraitində aparılmalıdır. Xəstəliyin qarşını almaq mümkün deyil.

Elm fədailəri sayəsində minlərlə yeni

dərman preparatı sınaqdan keçi-

rilib. İlan zəhəri əleyhinə universal

zərdab yaratmaq arzusunda olan

amerikalı Tim Fride də həyatını riskə

qoyub. Təsəvvür edirsiniz, zəhərli

ilanların onu sancmasına imkan

verir.

AZƏRTAC “healt-ua.org” saytı-

na istinadla xəbər verir ki, Viskonsin

ştatında yaşayan T.Frideni bir neçə ay

əvvəl həyat yoldaşı tərk edib. Özü də

20 il bir yastığa baş qoyandan son-

ra. Taleyin bu ağır zərbəsi də 37 yaşlı

Frideni ilan zəhəri əleyhinə univer-

sal zərdab yaratmaq həvəsindən əl

çəkdirə bilməyib. Hazırda ilan zəhəri

əleyhinə bütün zərdablar (məsələn,

“antiefa”) yalnız bir ilan növü sanc-

dıqda ölməkdən qoruyur. Ancaq

bəzi hallarda - zəhərlərin tərkibi ox-

şar olanda, polivalent zərdablardan

istifadə edilir, amma bu maddənin

istehsalı çətinliklə başa gəldiyi üçün

çox bahadır.

Xüsusi təhsili olmayan həvəskar

alim hesab edir ki, hər hansı zəhərli

ilanın sancmasının nəticələrindən

qorumağa qadir olan “superzərdab”ı

orqanizmdə yaranan spesifik insan

anticisimlərindən istifadə etməklə

yaratmaq olar. Tim 16 ildir bu ölüm

təhlükəli eksperimentdə iştirak edir.

Bu illər ərzində o, könüllü şəkildə

müxtəlif növ zəhərli ilanların onu

160 dəfə sancmasına imkan ve-

rib. Tim uzun illərdir mikrobiologiya

professoru Brayan Hemlinin başçı-

lıq etdiyi “Butterfly Sciences” şirkəti

ilə əməkdaşlıq edir. Alim bildirir

ki, Tim Fridenin qanında müxtəlif

növ ilan zəhərlərinə qarşı spesi-

fik anticisimlərin sayı çoxdur və bu,

unikal haldır. Timi qara mamba, kral

kobra və gözlüklü kobra, habelə tay-

pan və bir çox digər zəhərli ilanlar

sancıb. Timin bu həvəsi onun həyatı

üçün təhlükəlidir: 2011-ci ildə o,

kral kobrasının sancmasından sonra

bir gündən çox koma vəziyyətində

olub. Gözlüklü kobra ilə eksperiment

nəticəsində nekrozun qarşısını almaq

üçün təcili olaraq öz əzələsini yarmalı

olub.

Fride bu təhlükəli eksperimentləri

universal zərdab yaradılana qədər

davam etdirmək əzmindədir. O vaxt

bəlkə həyat yoldaşı da geri dönər, axı

qadını ərindən əcaib eksperimentlər

qaçırıb.

Meksikanın kurort şəhəri Akapulkoda

Zika virusuna ilk yoluxma halı qeydə

alınıb.

AZƏRTAC “newsland.com” saytı-

na istinadla xəbər verir ki, bu barədə

bəyanatla Qerrero ştatının səhiyyə

naziri Karlos de la Penya Pintos çı-

xış edib. O deyib: “Virusa yoluxan 32

yaşlı qadındır. O, hamilə deyil”. Kar-

los de la Penya Pintos vurğulayıb ki,

pasiyentə lazımi yardım edilib, onun

sağlamlıq durumu həyəcan doğur-

mur. Baş verən hadisə Akapulkonun

turizm baxımından cəlbediciliyinə təsir

göstərməməlidir.

Meksika Səhiyyə Nazirliyinin mə-

lu ma tına görə, ölkədə Zika virusuna

yoluxanların sayı son həftə 34-dən

65-ə çatıb. Yoluxanların çoxu cənub

ştatları Oaxaka və Çyapasda qeyd

olunub. Paytaxtda və əhalisi sıx olan

Mexiko ştatında virusa yoluxan aşkar

edilməyib.

Alimlər bildiriblər ki, əqli imkan-

larının ilin fəsillərindən asılı ol-

ması faktını isbat ediblər. Onların

dediyinə görə, baş beynin diqqətə

cavab verən şöbələri yay aylarında

daha fəal olur.

AZƏRTAC “Proceedings of the

National Academy of Sciences” jurna-

lına istinadla xəbər verir ki, fəsillərin

insana, xüsusən onun əhvalına təsir

etməsi elmə çoxdan məlumdur.

Amma bu günə kimi alimlər fəsillərin

insanın əqli qabiliyyətinə təsirini

öyrənən tədqiqat aparmayıblar.

ABŞ alimi Kristel Mayer fəsillərin

insan beyninə təsirini öyrənmək üçün

bir qrup alimlə birlikdə könüllülərin

iştirakı ilə eksperiment aparıb.

Eksperimentdə iştirak etməyə ra-

zılıq verən bütün könüllülər hər

mövsümdə bir neçə gün laborato-

riya şə rai tində yaşayıblar. Alimlər

maqnit-rezonans tomoqrafiyasının

köməyi ilə baş beynin fəallığını yox-

layıblar. Onlar bildiriblər ki, beynin

sabit diqqətlə bağlı fəallığı özünü yay

aylarında göstərir.

Payızda qısamüd dətli yadda-

şın yük lən məsi artır və bu yüklənmə

yaz gecə-gündüz bərabərliyi gü-

nünə qədər azalmağa başlayır.

Mütəxəssislər yeni nəticələr al-

maq ümidi ilə müxtəlif fəsillərdə

baş beynin fəallığının öyrənilməsi

istiqamətində fəaliy yətlə rini davam

etdirirlər.

Hər il fevral 9-da stomatoloqların

və diş həkimlərinin peşəkar bayra-

mı – Beynəlxalq Stomatoloq Günü

qeyd olunur

Bu tarix təsadüfən seçilməyib.

Həmin gün katolik kilsəsinin xristi-

an şəhidi isgəndəriyyəli Apolloniya

anılır. Xristianlıqdan dönməsi üçün

Apolloniyaya dəhşətli işgəncələr

verilib. İşgəncələrin xarakterinə

görə Müqəddəs Apolloniyanın at-

ributları dişlər və ya kəlbətin olub.

Müqəddəs qadın bütün işgəncələrə

davam gətirib, onu tonqalda yandır-

maq ilə hədələyəndə, o, özü alovun

içinə addımlayıb. Bu hadisə 249-cu

il fevralın 9-da baş verib.

O vaxtdan belə bir inanc yara-

nıb: “Santa Apollonia!” deyən kimi,

diş ağrısı keçir.

Elm fədakarlıq tələb edir!

Akapulkoda Zika virusuna ilk yoluxma hadisəsi

qeydə alınıb

İnsanın əqli imkanları ilin

fəsillərindən asılıdır

9 fevral Beynəlxalq

Stomatoloq Günüdür

http://www.amu.edu.az

16 fevral 2016-cı il

Yeni kəşf olunan “ağıllı” sarğı dərinin tempe-

raturuna nəzarət edir, avtomatik surətdə infeksi-

yaya qarşı dərman buraxır.

AZƏRTAC TRT-yə istinadla xəbər ve-

rir ki, Massaçusets Texnologiya İnstitutunun

tədqiqatçıları içərisində elektronika və dərman

olan yeni sarğı növü yaradıblar. Bu sarğı yaraya

insanın köməyi olmadan qulluq edir.

Hidrogeldən düzəldilən möhkəm sar-

ğı yetərincə elastikdir, hətta dizdə və dirsəkdə

olduğu halda hərəkətləri məhdudlaşdırmır.

Onun içində innovasiyalı ötürücülər var. Sar-

ğı dərinin temperaturuna nəzarət edir və av-

tomatik surətdə infeksiyaya qarşı dərman bu-

raxır. 90 faiz sudan ibarət olan hidrogel insan

dərisinin xüsusiyyətlərini təkrar edir. Gel titan,

alüminium, silikon, keramika, qızıl kimi mate-

riallarla və adətən elektron komponentlərin ha-

zırlanmasında istifadə olunan başqa maddələrlə

güclü qarşılıqlı əlaqə yaradır. Gelin içərisindən

keçən titan tellər sarğını cərəyan keçirən edir,

onun içinə elektron qurğular, məsələn, yarım-

keçirici çiplər yeritməyə imkan verir. Sarğıya işıq

diodları da quraşdırılıb. Yaranın temperaturu

müəyyən həddə çatanda və ya dərman bitəndə

bu diodlar yanmağa başlayır. Sarğı təcili ixtisaslı

yardım tələb olunanda uzaq məsafədən həkimi

xəbərdar edə bilir.

Yeni sarğının müəllifi Szuanxe Cjao “ağıllı”

gelə bənzər elastik, orqanik elektronika hazır-

lamağa ümid bəsləyir. Bu vasitəni bədənə, hətta

implantasiya etmək mümkün olacaq.

Qeyd edək ki, “ağıllı” sarğı, ilk növbədə,

daim tibbi nəzarət tələb edən və infeksiya ris-

kinin yüksək olduğu yanıqlar üzərində sınaqdan

keçiriləcək.

«Azərbaycan Respublikasında ünvan

reyestrinin aparılması və daşınmaz

əmlak obyektlərinə ünvan verilməsi

Qaydaları»nın təsdiq edilməsi

haqqında Azərbaycan Respublikası

Prezidentinin 27 noyabr 2008-ci il tarixli

Fərmanına uyğun olaraq Azərbaycan

Tibb Universitetinin korpuslarına yeni

ünvanların verilməsi aşağıdakı kimi

müəyyənləşdirilmişdir:

Azərbaycan Tibb Universitetinin İnziba-

ti binası- Bakı şəhəri, Nəsimi rayonu Ənvər

Qasımzadə küçəsi-14

TƏDRİS BİNALARI

Azərbaycan Tibb Universitetinin 1 say-

lı tədris binası-Bakı şəhəri, Nəsimi rayonu

Səməd Vurğun küçəsi -167

Azərbaycan Tibb Universitetinin 2 saylı

tədris binası-Bakı şəhəri, Nəsimi rayonu Ənvər

Qasımzadə küçəsi- 18

Azərbaycan Tibb Universitetinin 3 say-

lı tədris binası-Bakı şəhəri, Nəsimi rayonu

Səməd Vurğun küçəsi-163

Azərbaycan Tibb Universitetinin 4 say-

lı tədris binası-Bakı şəhəri, Nəsimi rayonu

Səməd Vurğun küçəsi-163

Azərbaycan Tibb Universitetinin 5 say-

lı tədris binası-Bakı şəhəri, Nəsimi rayonu

Səməd Vurğun küçəsi- 163

Azərbaycan Tibb Universitetinin İd-

man kompleksi-Bakı şəhəri, Nəsimi rayonu

Mərdanov qardaşları küçəsi -98

C

YATAQXANALAR

Azərbaycan Tibb Universitetinin 1 say-