F. M. Şİrzadov tribotexniKİ avadanliq və vasiTƏLƏR

13.2. 
Lazerin növləri 
 
 
Lazerin aktiv materialının müxtəlifliyindən asılı 
olaraq, müxtəlif növ lazerlər inkişaf etdirilmişdir ki, 
bunlar da fasiləsiz (cw- cantinuous wave- fasiləsiz 
dalğa) və həm də impuls şəkilli şüalandırmaya malik 
olurlar. Aktiv maddənin aqreqat vəziyyətindən asılı 
olaraq, maye (üzvi rəngli maddə), diod (qalium-arsen), 
bərk və qaz lazerlərləri fərqləndirililr. Materialların 
emalında geniş yayılmış lazerlər impulslu bərk Nd-
YAG-Lazer 
(
N
eo
d
im-
Y
ttrium-
A
lüminium-
G
ranat-
Lazer
) və CO
2
qaz lazerləridir (bundan əlavə, helium-
neon, Arqon, kripton, azot qazı ilə ışləyən lazerlər də 
məlumdur). Qeyd olunan lazer növlərinin bir-birindən 
fərqi yalnız onlarda olan bərk maddələrin fərqi ilə 
deyil, həmçinin lazerin dalğa uzunluğundan, gücündən 
və istismar növündən (fasiləsiz, impulslu) asılıdır. 

---

220 
13.2.1. 
Bərk aktiv maddəli lazerlərin iş prinsipi 
Lazerlərin FİƏ- nın aşağı olması ilə onların 
tətbiqinin genişləndirilməsinə maneələr vardır. Demək 
olar ki, bütün bərk lazerlərdə elektrik enerjisinin 
təxminən 2%- i işıq enerjisinə çevrilir. Nd-YAG 
lazerində isə bunu 4%- ə qədər artırmaq mümkün 
olmuşdur. Lazerin aktiv materialından işığa çevrilə 
bilməyən enerji hissəsi istiliyə çevrilərək lazerin FİƏ- 
nı azaldır.
Bərk maddəli lazer aktiv ionlarla legirlənmiş 
silindrik kristala malik olur. Rubin lazerində bunlar Cr 
ionlarından, Nd-YAG lazerində isə nadir torpaq 
metallarının ionlarından (məsələn, neodiumdan- Nd
+3
) 
ibarətdir. Bu cür lazerlər yalnız optik üsulla 
həyəcanlandırıla bilərlər. Aktiv maddə həyəcanlanmış 
vəziyyətdə koherent işıq dalğalarını buraxmalı, yəni 
şəffaf olmalıdır.
Aşağıdakı şəkildə bərk lazerin quruluşu təsvir 
olunmuşdur.
Rubin və neodim-şüşə lazerlərinə nisbətən YAG 
kristalı (1,06 mkm dalğa uzunluqlu) yüksək 
istilikkeçirmə əmsalına malikdir ki, bununla əlaqədar 
olaraq, bu növ lazerləri fasiləsiz olaraq yüksək çıxış 
gücü ilə istismar etmək olur. 1,06 mkm dalğa 
uzunluğuna malik bu lazerin şüasını CO
2
lazerindan 
fərqli olaraq, şüşə fazer ötürüçü ilə emal olunan 
materiala məsafədən nəql etmək olar. CO
2
lazerinin 
dalğa uzunluğu isə buna imkan vermir. Bundan əlavə 

---

221 
YAG lazerinin şüası CO
2
lazerinin şüası ilə 
müqayisədə metaldan az əks olunur (şək. 13.8.).