Fan bo‘yicha talabalarning bilim, ko‘nikma va malakalariga qo‘yiladigan talablar

Monitoring va baholash: o‘quv mashg‘ulotida ham, butun kurs davomida ham o‘qitishning natijalarini reja asosida nazorat va tahlil qilib boriladi. Kurs oxirida yozma, og‘zaki yoki test topshiriqlari yordamida tinglovchilarning bilimlari baholanadi. Baholarning haqqoniy bo‘lishiga, oshkoraligiga alohida e’tibor qaratiladi.

“Kompyuter lingvistikasiga kirish” fanidan mashg‘ulotlarning mavzular va soatlar bo‘yicha taqsimlanishi:

T/r	Fanning bo‘limi va mavzusi, ma’ruza mazmuni	Ma’ruza	Amaliy mashg’ulot	Seminar	Jami
1-modul. Matematik mantiq
1.	To’plamlar va ular ustida amallar	2	2	-	4
2.	Munosabatlar va mulohazalar algebrasi	2	2	-	4
3.	Algoritmlar	2	2	-	4
4.	Kombinatorika	2	2	2	6
2-modul. Kompyuter lingvistikasining rivojlanish tendensiyasi
5.	“Kompyuter lingvistikasi” faniga kirish	2	-	-	2
6.	Kompyuter lingvistikasining tahlil metodlar	2	2	4	8
7.	Tabiiy tilni qayta ishlash. Modellashtirish	2	2	2	6
8.	Formallshtirish tamoyillari va lingvistik bilimlar bazasidan foydalanish	2	2	2	6
3-modul. Kompyuter lingvistikasida lingvistik masalalar
9.	Lingvistik bilimlar bazasi	2	-	-	2
10.	Morfologik tahlilning avtomatik tizimi	2	2	2	6
11.	Sintaktik tahlilning avtomatik tizimi	2	2	2	6
4-modul. Kompyuter lingvistikasi yo’nalishlari
12.	Kompyuter lingvistikasining yo’nalishlari	2	-	2	4
13.	Informatsion qidiruv tizimi. Gipertekst texnologiyasi.	2	-	2	4
14.	Avtomatik tahrir	2	2	-	4
15.	Statistik tadqiqotlar	2	2	2	6
16.	Kompyuter leksikografiyasi	2	2	-	4
17.	Mashina tarjimasi	2	-	2	4
18.	Korpus lingvistikasi	2	2	-	4
19.	Sun’iy intellekt	2	-	2	4
5-modul. Kompyuter lingvodidaktikasining imkoniyatlari
20.	Kompyuter lingvodidaktikasi	2	2	-	4
21.	Jahon miqyosida filologik ta’limida qo’llaniladigan axborot-ta’limiy resurslar	2	-	2	4
22.	Taqdimot texnologiyasi	2	2	-	4
23.	Multimedia darsliklarini yaratish	2	-	2	4
24.	Masofaviy o’qitish texnologiyalari	2	-	2	4
25.	Web texnologiyalari	-	2	-	2
26.	Virtual muzey, e-kutubxona va e-ensiklopediya materiallari	-	2	2	4
27.	Audio-vizual vositalarni yaratish	2	-	2	4
28.	Interaktiv doskalarning imkoniyatlari	2	2	-	4
29.	Onlayn-videokonferensiyalar tashkil etish	2	-	2	4
30.	Shaxsiy va kasbiy axborot maydoni yaratish va shakllantirish	2	-	2	4
31.	Bilimlarni nazorat qilish va nazorat ishlarini tashkil qilish va o’tkazish	2	2	-	4
32.	O’zbek tilining axborot uslubi	2	-	-	2
	Jami	60	38	38	98

Fanning nazariy mashg‘ulotlari mazmuni

1-modul. Matematik mantiq.

1-mavzu. To’plamlar va ular ustida amallar.

To’plamlik belgilari. Mantiqiy amalar va uning turlari: Inkor amali. Kon’yunksiya va dizyunksiya amali. Implikatsiya va ekvivalentlik amali. Sheffer shtrixi.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, kubik, blis, aqliy hujum, munozara.

2-mavzu. Munosabatlar va mulohazalar algebrasi.

Tilga matematik yondashuv. Mantiq fani va uning yo’nalishlari. Matematik mantiq asoslari. Matematik mantiq funksiyalari va ularning berilishi.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, kubik, blis, aqliy hujum, munozara, FSMU, Idrok xaritasi.

3-mavzu. Algoritmlar.

Algoritm haiqda tushuncha. Algoritmning o’ziga xos xususiyatlari. Algoritmlarni tavsiflash. Takrorlanuvchi jarayonlar algoritmlarini yaratish. Kompyuter lingvistikasidagi o’rni.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, kubik, blis, aqliy hujum, munozara.

4-mavzu. Kombinatorika.

Kombinatorika haqida tushuncha. Kombinatorika tarixi. Kombinatorikaning kompyuter dasturlarini yaratishdagi ahamiyati.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, kubik, idrok xaritasi, FSMU, blis, aqliy hujum, munozara.

2-modul. Kompyuter lingvistikasining rivojlanish tendensiyasi.

5-mavzu. “Kompyuter lingvistikasi” faniga kirish.

Kompyuter lingvistikaning predmeti, o‘rganish ob’ekti, maqsadi, vazifalari. Kompyuter lingvistikasi fan sifatida rivojlanishida nazariy va amaliy tadqiqotlar. Kompyuter lingvistikasi fanini boshqa fanlar bilan aloqasi. Yetakchi maktablarda olib boriladigan tadqiqotlar.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: frontal yondashuv, muammoli ta’lim, blis, aqliy hujum, munozara.

6-mavzu. Kompyuter lingvistikasining tahlil metodlar.

Statistik metod. Nazariy to‘plamlik belgilarini aniqlash metodlari. Mantiq algebrasida yasalgan transformasion yoki algoritmlik belgilarni aniqlash metodlari. Ehtimollik belgilarini aniqlash metodlari. Daraxtsimon metod.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, T-chizmasi, blis, aqliy hujum, munozara.

7-mavzu. Tabiiy tilni qayta ishlash. Modellashtirish.

Matn interfeysi va generatsiyasi. Qidiruv va ekspert tizimi haqida tushuncha. Dialogning kompyuterga oid modellari. Model tushunchasining mohiyati. Modellashtirish va uning tilga tadbiqi. Modellashtirishning pragmatik jihatlari va kamchiliklari. Tilshunoslikda modellashtirish metodlari.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, T-chizmasi, blis, aqliy hujum, munozara.

8-mavzu. Formallshtirish tamoyillari va lingvistik bilimlar bazasidan foydalanish.

Formallshtirish tamoyillari va lingvistik bilimlar bazasidan foydalanish. Lingvistik bilimlarni loyihalashning fonetik, morfologik, sintaktik va semantik xususiyatlari.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, kubik, blis, aqliy hujum, munozara.

3-modul. Kompyuter lingvistikasida lingvistik masalalar.

9-mavzu. Lingvistik bilimlar bazasi.

Lingvistik bilimlar bazasi kompyuter lingvistikasining tarkibiy qismi. Lingvistik bilimlar bazasi haqida tushuncha. Lingvistik bilimlar bazasi kognitiv lingvistika, kompyuter semantikasi va kompyuter lingvistikasi yutuqlariga tayanishi.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, T-chizmasi, aqliy hujum, munozara.

10-mavzu. Morfologik tahlilning avtomatik tizimi.

Morfoflogik ma’lumotlar bazasi. O’zbek tilining morfologik qonuniyatlari. Tabiiy tilning morfologik moedli. Morfoflogik ma’lumotlar bazasini yaratish. Matnning morfologik analizi.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, kubik, blis, aqliy hujum, munozara.

11-mavzu. Sintaktik tahlilning avtomatik tizimi.

Sintaktik strukturalar. Matnning sintaktik modellar. Sintaktik aloqa munosabati. Diskurs va matn segmenti. Semantik va sintaktik xususiyatlari.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, T-chizmasi, blis, aqliy hujum, munozara.

4-modul. Kompyuter lingvistikasi yo’nalishlari.

12-mavzu. Kompyuter lingvistikasining yo’nalishlari.

«Kompyuter lingvistikasi» fanining yo‘nalishlarini yuzaga kelishi. Qoliplash va dasturlar ishlariga qaratilgan yo‘nalishlari: muloqotni kompyuter yordamida qoliplash; syujet strukturasini kompyuter vositasida qoliplash; matnni katta hajmdagi matn (gipertekst) darajasida; axborot-izlanish sistemasi. Matnni tahlillashga qaratilgan yo‘nalishlar: avtomatik tahrirlash; statistik tadqiqotlar; kompyuter leksikografiyasi.Til o‘rgatishga qaratilgan yo‘nalishlar: til o‘rgatish jarayonini kompyuterlashtirish; mashina tarjimasi.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, kubik, blis, aqliy hujum, munozara.

13-mavzu. Informatsion qidiruv tizimi. Gipertekst texnologiyasi.

Kompyuter lingvistikasida informatsion qidiruv tizimlarning ahamiyati va rivoji. Hujjatli, kontekstli qidiruv tizimi. Gipertekst texnologiyasi. T.Nelson texnologiyasi. Gipermedia. Xalqaro o’rgamchak turi.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, Venn diagrammasi, aqliy hujum, munozara.
14-mavzu. Avtomatik tahrir.

Avtomatik tahrir yo’nalishining yuzaga kelishi. Avtomatik tahrir dasturlarini yaratish tamoyillari. Avtomatik tahrirning lingvistik ta’minoti va uning tarkibiy qismlari. Ma’lumotlar bazasini yaratish. Orfografik masalalarni avtomatlashtirish. Imloni tekshiruvchi mobil ilova. Boris, Start tizimlari haqida ma’lumot.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, T-chizmasi, blis, aqliy hujum, munozara.

15-mavzu. Statistik tadqiqotlar.

Kompyuter lingvistikasida statistik tadqiqotlarning o’rni. Yevropa va Rossiyda olib borilgan statistik tadqiqotlar. O’zbek tilshunosligida statistik tadqiqotlarning rivoji.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, T-chizmasi, blis, aqliy hujum, munozara.

16-mavzu. Kompyuter leksikografiyasi.

Lug’at tipologiyasi. Tezauruslar va terminologik lug’atlar. Maxsus dasturlar: ma’lumotlar bazasi. Matnlarni qayta ishlash tizimida lug’atlardan foydalanish. Tillarni avtomatik qayta ishlashda omonim, sinonim, atolqi otlar, iboralarga oid lug’atlar. Tezaurus lug’atlarni yaratish tajribasidan.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, kubik, blis, aqliy hujum, munozara.

17-mavzu. Mashina tarjimasi.

Tarjimashunoslikka kirish. Tarjima turlari. Zamonaviy mashina tarjimasi. Mashina tarjimasining paydo bo’lishi va rivojlanishi. Mashina tarjimasi strategiyasi. Tarjima yordamida leksik ekvivalentlarini tanlash usullari va polisemiya. Morfologik va atoqli otlarni tarjima qilishdagi muammolari. Mashina tarjimasining amaliy ahamiyati va dolzarbligi. Terminlarni tarjima qilish. Matnlarni tarjima qilish algoritmi.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, T-chizmasi, blis, aqliy hujum, munozara.

18-mavzu. Korpus lingvistikasi.

Korpus lingvistikasining shakllanishi va taraqqiyoti. Yevropa va rus korpuslari tarixi. O’zbek korpus lingvistikasining shakllanishi. Korpus haqida tushuncha.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: aqliy hujum, munozara.

19-mavzu. Sun’iy intellekt.

Sun’iy intellekt tushunchasi. Informatsion jamiyat va sun’iy intellekt g’oyasi. Ekspert tizimlari va neyron tarmoqlari. Sun’iy til, sun’iy ong, sun’iy muloqot.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, aqliy hujum, munozara, insert, blim taksonomiyasi.

5-modul. Kompyuter lingvodidaktikasining imkoniyatlari.

20-mavzu. Kompyuter lingvodidaktikasi.

Kompyuter texnologiyalari yordamida dars berishning didaktik konsepsiyasi. Til o’rgatishda avtomatlashtirish. Til o’rgatuvchi o’quv dasturlari va ulardan foydalanish. Elektron darslik yaratish tamoyillari. Elektron darsliklar, lug’atlar, o’quv-metodik materiallar yaratish. Bilimlarni baholashning avtomatik tizimi.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, T-chizmasi, blis, aqliy hujum, munozara.
21-mavzu. Jahon miqyosida filologik ta’limida qo’llaniladigan axborot-ta’limiy resurslar.

Pedagogik faoliyatda amaliy dasturiy vositalardan foydalanish, MS Office dasturlarida electron o’quv-metodik materiallarini yaratish usullari (Microsoft Word, Excel, Power Point ва б.). Amaliy va pedagogic dasturiy vositalar yordamida electron darslik, trenajer, mashg’ulotlar yaratish usullari. Amaliy dasturiy vositalar himoyasini ta’minlash. Аutentifikatsiya yordamida ma’lumotlarni himoyalash usullari.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, T-chizmasi, blis, aqliy hujum, munozara.

22-mavzu. Taqdimot texnologiyasi.

Taqdimotlar Microsoft Office Power Point dasturi va uning imkoniyatlari. dasturi menyusi, uskunalar paneli va formatlash elementlari. Slaydlar bilan ishlash, ularni o’zgartirish, yangi slaydlar qo’shish. Slaydlarga annimasiyalar kiritish, ovoz yozish dizayn berish amallarini o’zlashtirish. Dars taqdimotlarini yaratish.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, aqliy hujum, munozara, insert, blim taksonomiyasi.

23-mavzu. Multimedia darsliklarini yaratish.

Dasturiy ta’minot bazasiga biriktirish. Yaratilgan audiovizual multimedia metodik mahsulotlaridan dars jarayonida foydalanish. Mualliflik dasturlaridan foydalangan holda multimediali electron o’quv resurslarini yaratish (Ispring Free, articulate va boshqa). Elektron o’quv materiallari va ularning turlari. Mualliflik dasturlaridan foydalangan holda multimediali electron o’quv resurslarini yaratish.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, T-chizmasi, blis, aqliy hujum, munozara.

24-mavzu. Masofaviy o’qitish texnologiyalari.

Masofali o’qitishning nazariy va didaktik asoslari. Masofaviy ta’lim jarayonini amalga oshirish bosqichlari. Ta’limda erkin va ochiq kodli dasturiy ta’minotlar tahlili. Lms tizimlarining asosiy funksiyalari. Moodle tizimida o’quv jarayonini tashkillashtirish. Ommaviy onlayn ochiq kurslar va ularning imkoniyatlari.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, aqliy hujum, munozara, insert, blim taksonomiyasi.

25-mavzu. Web texnologiyalari.

Web-texnologiya integratcion texnologiya sifatida. Web-texnologiyadan foydalanuvchilarning tahlili. Web-texnologiyani ishlatish maqsadlari ko’rsatkichlari. Arxitektura. WWW uchun dasturlar. WWW uchun dasturiy ta`minotdan foydalanish buyicha ko’rsatuvchi dasturlar. Browsers (Brauzerlar)

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, T-chizmasi, blis, aqliy hujum, munozara.

26-mavzu. Virtual muzey, e-kutubxona va e-ensiklopediya

materiallari.

Internet tarmog’ida dunyo muzeylari saytlarini izlash, virtual muzeylar materiallarini to’plash, ularni davrlar yoki hududlar bo’yicha turkumlashtirish, dars uchun muzey materiallaridan o’quv materiali tayyorlash va undan darsda foydalanish metodikasi. Virtual laboratoriyalar (Phet, crocodile lmt,

Yenka va boshqa)

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, T-chizmasi, blis, aqliy hujum, munozara.

27-mavzu. Audio-vizual vositalarni yaratish.

Ma’lumot yig’ish. Birlamchi qayta ishlash. Audio va video materiallarni qayta ishlash. Yig’ilgan materiallarni tizimlashtirish. Tarmoq kundaligida Coogle, MSN and Yahoo kabi qidiruv tizimlaridan foydalanish. Biznes, siyosat, din, oilaviy munosabatlar, musiqa, san’at, matn, fotosurat, audio va video fayllardan foydalanish. Blok yaratish uchun www.Blogger.com’da ro’yxatdan o’tish.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, aqliy hujum, munozara, insert, blim taksonomiyasi.

28-mavzu. Interaktiv doskalarning imkoniyatlari.

Elektron interaktiv doska – raqamli, dasturiy vosita. Maxsus kabel yordamida interaktiv doska. USB portiga ulanishi. Wireless- Ultra tovush texnologiyasiga asoslangan simsiz ulanadigan interaktiv doska tizimi.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, T-chizmasi, blis, aqliy hujum, munozara.

29-mavzu. Onlayn-videokonferensiyalar tashkil etish.

Onlayn-videokonferensiyalar tizimi tarixi. Apple Macs-da ishlaydigan CU-SeeMe tizimlari. Ta’lim jarayonida Onlayn-videokonferensiyalar.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, T-chizmasi, blis, aqliy hujum, munozara.

30-mavzu. Shaxsiy va kasbiy axborot maydoni yaratish

va shakllantirish.

Moodle tizimi. Shaxsiy kabinet yaratish. Kasbiy axborot maydoni yaratish va shakllantirish. Kasbiy faoliyatda axborot maydoni roli va ahamiyati. Axborot madaniyati.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, T-chizmasi, blis, aqliy hujum, munozara.

31-mavzu. Bilimlarni nazorat qilish va nazorat ishlarini tashkil qilish va o’tkazish.

S-TEST diagnostik test dasturining tuzilishi: Fanni baholash uslublari. S_test diagnostik test dasturining ish prinsipi. Dasturiy ta’minot uchun test tuzish texnologiyasi va prinsiplari. Dastur bazasi bilan ishlash. Test natijalarini savol-javob sxemasida tahlil qilish.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, aqliy hujum, munozara, insert, blim taksonomiyasi.

32-mavzu. O’zbek tilining axborot uslubi.

Tilning axborot uslubi nazariyasi. Axborot uslubining me’yoriy xususiyatlari. O’zbеk lingvistik avtоmati va uning mоhiyati. Axborot-kompyuter uslubining xarakterli belgilari va o’zbek tilining axborot-kompyuter uslubini yaratishning asosiy mezonlari.

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: klaster, T-chizmasi, blis, aqliy hujum, munozara.
“Kompyuter lingvistikasiga kirish” fani bo‘yicha ma’ruza mashg‘ulotining kalendar tematik rejasi

T/r	Fanning bo‘limi va mavzusi, ma’ruza mazmuni	Soat	Sanasi	Ijro belgisi	Izoh
1-modul. Matematik mantiq
1.	To’plamlar va ular ustida amallar	2
2.	Munosabatlar va mulohazalar algebrasi	2
3.	Algoritmlar	2
4.	Kombinatorika	2
2-modul. Kompyuter lingvistikasining rivojlanish tendensiyasi
5.	“Kompyuter lingvistikasi” faniga kirish	2
6.	Kompyuter lingvistikasining tahlil metodlar	2
7.	Tabiiy tilni qayta ishlash. Modellashtirish	2
8.	Formallshtirish tamoyillari va lingvistik bilimlar bazasidan foydalanish	2
3-modul. Kompyuter lingvistikasida lingvistik masalalar
9.	Lingvistik bilimlar bazasi	2
10.	Morfologik tahlilning avtomatik tizimi	2
11.