Fan va innovatsiyalar vazirligi andijon davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

Kurs ishining maqsadi va vazifalar.
O‘zbekistonda qishloq xo‘jalik mahsulotlarini saqlash va qayta ishlashning eng qadimgi usullaridan ko‘mib yoki ilib saqlash, qoqi olishda quritish kabilar keng qo‘llanilgan. Mahsulot saqlashda sabzavot, don, meva, go‘sht, qazi va tuxumni ko‘mib, poliz mahsulotlarini osib saqlash, turli meva, qovun, pomildorilardan qoqi olish, uzum, rayxon, kashnich, jambil va qizil qalampirni quritishni amalda keng qo‘llanilishi shular jumlasidandir. Asosan, quruq mahsulotlar tez buzilmaydigan hisoblanib, ular quruq joyda, shisha, chinni yoki sopol idishlarda, yopiladigan qog‘oz va yog‘och qutilarda, sandiqlarda saqlangan. 


2.1 MEVA (fructus)
Yottiq urugʻli oʻsimliklarning urugʻli organi; odatda, urugʻlanish natijasida hosil boʻladi. Ammo, partenogenez yoʻli bilan koʻpayadigan oʻsimliklar mevasi (partenokarp meva.) urugʻlanishsiz yuzaga keladi va urugʻsiz boʻladi. M.larning shakli, kattaligi va rangi har xil. M. bitta tu-gunchadan hosil boʻlsa (oʻrik, gilos, olcha, mosh, jagʻjagʻ va boshqalar) oddiy yoki asl M., bir guldagi bir necha tugunchadan yuzaga kelsa (malina, maymunjon, ayiqtovon va boshqalar) murakkab Meva. tuguncha va guldagi boshqa qismlarning ishtirokida shakllanadigan boʻlsa (qulupnay, tut, olma va boshqalar) soxta meva deb ataladi.
Meva 3 qismdan — sirtqi qism yoki poʻst (ekzokarp)dan, poʻstsimon yoki yogʻochlangan qism (endokarp) va ular oʻrtasiga joylashgan oraliq qism (mezokarp) — meva etidan iborat. Hoʻl (etli, sersuv) va quruq (yupqa, quruq) Mevalar bor. Hoʻl M.lar danakli (oʻrik, shaftoli, olcha va boshqalar) va urugʻli (olma, qovun, bodring va boshqalar) mevalarga boʻlinadi. Ular pishganda ochiladigan va ochilmaydigan boʻladi. Quruq Meva tuzilishiga qarab bir nechtaga boʻlinadi: yongʻoq Mevalar — poʻsti qattiq yogʻochsimon (yongʻoq, oʻrmon yongʻogʻi va boshqalar); pista Meva lar — poʻsti dagʻal (kungaboqar, maxsar va boshqalar); doncha Mevalar — poʻsti yupqa, urugʻga yopishgan (arpa, bugʻdoy. sholi, tariq va boshqalar) va qanotchali Mevalar — urugʻida qanotchasimon parda boʻladi (qayragʻoch, shumtol, zarang va boshqalarda). Ochiladigan Mevalar, odatda, koʻp urugʻli boʻlib, ochilish usuli va xonalarining soniga qarab bir necha xilga ajratiladi. Bargak Meva — sallagul, isparak, tasmachoʻp; qoʻzok Meva — turp, sholgʻom, indov; qoʻzoqcha Meva — oʻsma, jagʻjagʻ, qatron; koʻsak Meva — gʻoʻza, koʻknor, lolaqizgʻaldoq oʻsimliklarida uchraydi. Boʻlinadigan M.lar ikki va koʻp xonali tugunchadan hosil boʻlib, pishganda ayrim mevachalarga ajraladi (kashnich, ukrop, kovrak, kampir-chopon, tuyaqorin va boshqalarning mevalari). M. tiplarini sistemaga soluvchi har xil tasniflar taklif qilingan, lekin ularning hammasini ham mukammal deb boʻlmaydi. Arman olimi A. L. Taxtajyan mevani tutashmagan mevabarglardan hosil boʻlgan apokarp mevava tutashgan meva barglardan tuzilgan senokarp mevaga ajratadi. Senokarp ni sinkarp, parakarp valizikarpga ajratdi. Apokarp meva eng soddasi hisoblanadi. mevaning biologik ahamiyati urugʻlarni himoyalash va tarqatishdir. Mevaqat urugʻlarni pishib yetilmasdan qurib qolish, shikastlanish va hayvonlarga yem boʻlishdan saqlaydi. Meva shamol, suv, odam va hayvonlar yordamida tarqaladi. M. qimmatbaho oziq moddalar (oqsil, moy, uglevod va vitaminlar)ga boy. Koʻp oʻsimliklarning M.larini odam va hayvonlar isteʼmol qiladi, ulardan dori va boʻyoqlar tayyorlanadi. Begona va zaharli oʻsimliklarning mevasi xoʻjalikka zarar yetkazadi.
Qandolatchilik mahsulotlari — shirinliklar, poliz ekinlari va mevali daraxtlar mahsuloti ham meva deyiladi.
Boshqa maqsadlar uchun qarang Meva (ajralish).

Pazandachilik mevalari
Yilda botanika, a meva bo'ladi urug '- yotoq tuzilishi gullarni o'simliklar dan hosil bo'lgan (angiospermlar deb ham ataladi) tuxumdon keyin gullash.
Meva angiospermlarni tarqatish vositasidir urug'lar. Ovqatlanadigan mevalar, xususan, a va hayvonlarning harakatlari bilan ko'paygan simbiyotik munosabatlar uchun vosita sifatida urug'larning tarqalishi va oziqlanish; aslida, odamlar va ko'plab hayvonlar oziq-ovqat manbai sifatida mevalarga qaram bo'lib qolishdi.^[1] Shunga ko'ra, mevalar dunyoning katta qismini tashkil qiladi qishloq xo'jaligi chiqishi va ba'zi birlari (masalan olma va anor) keng madaniy va ramziy ma'nolarga ega.
Oddiy tilda "meva" odatda o'simlikning shirin yoki achchiq bo'lgan va xom holatida iste'mol qilinadigan go'shtli urug'lar bilan bog'liq tuzilmalarini anglatadi. olmalar, banan, uzum, limon, apelsinva qulupnay. Boshqa tomondan, botanik foydalanishda "meva" odatda "mevalar" deb nomlanmagan ko'plab tuzilmalarni o'z ichiga oladi, masalan. loviya podalar, makkajo'xori yadrolari, pomidorva bug'doy donalar.^[2][3] A bo'limi qo'ziqorin ishlab chiqaradi sporlar mevali tanasi deb ham ataladi.^[4]