Fanidan O’quv-uslubiy majmua

Boshlang‘ich balans


3.3-jadval



1-muomala. Qiymati 8600 so'mlik material ombordan asosiy ishlab chiqarishga berildi va sarflandi. Bu muomala natijasida ombordagi materiallar 8600 so‘mga kamaydi (24200 - 8600 = 15600). Shu vaqtning o‘zida asosiy ishlab chiqarish xarajatlari 8600 so‘mga ko'payadi (43850+8600=52450). Bu muomaladan so‘ng balansning jami summasi o'zgarmadi, faqat balans aktividagi moddalar orasida o'zgarish sodir bo‘ldi.

Aktiv	Summa, so‘m	Passiv	Summa, so‘m
Asosiy vositalar	1312600	Ustav kapitali.	1448960
Materiallar (-8600)	15600	Xodimlar bilan mehnat haqi bo'yicha hisoblashuvlar	39890
Asosiy ishlab chiqarish (+8600)	52450
Hisob-kitob schoti	134400	Mol yetkazib beruvchilar	26200
Balans	1515050	Balans	1515050

1-muomaladan keyingi balans


3.4-jadval



Birinchi tip balans о‘zgarishining, ya’ni faqat aktivdagi moddalar orasida sodir bo'lgan o'zgarishning matematik modelini tuzamiz.
Agar balans aktivi summalarining jami A, balans passivi summalarining jamini P, balans moddalarining summasini -a deb qabul qilsak, quyidagi matematik modelni tuzamiz,
£л + а-а = £Р,
(1)Ushbu model quyidagicha o‘qiladi: balans aktivining bir moddasi ko'payadi, boshqasi (u bilan bog'liq bo'lgan) xuddi shu summaga kamayadi; natijada aktiv va passiv summalar yig'indisi o'zgarmaydi, ulaming o'zaro tengligi saqlamb qoladi.
2-muomala. Xodimlarga hisoblangan ish haqi summasidan 14500 so'm daromad solig'i ushlandi. Bu muomaladan so'ng hisoblangan ish haqi summasi 25390 so*m bo‘lgan (39890-14500 = 25390) va bir vaqtning o'zida balans passivida 1450 so‘mga «Soliq va majburiy to'lovlar bo'yicha majburiyatlar» degan yangi modda paydo bo'ladi.
2-muomaladan keyingi balans
3.5-jadval

Aktiv	Summa, so'm	Passiv	Summa, so‘m
Asosiy vositalar	1312600	Ustav kapitali.	1448960
Materiallar (-8600)	15600	Xodimlar bilan mehnat haqi bo'yicha hisoblashuvlar (-14500)	25390
Asosiy ishlab chiqarish (+8600)	52450	Budjet bilan hisob-kitoblar (+14500)	14500
Hisob-kitob schoti	134400	Mol yetkazib beruvchilar	26200
Balans	1515050	Balans	1515050

Shunday qilib, bu muomala natijasida faqat balans passividagi moddalar orasida o'zganshlar ro'y bergan va yig'indisi o'zgarmagan.

Endi ikkinchi tip o'zgarish, ya’ni faqat passivdagi moddalarda sodir bo'ladigan, o'zgarishlar matematik modelini tuzamiz. Bunda avvalgi shartli belgilardan foydalanamiz va balans passivi moddalarining summasini p harfi bilan belgilaymiz. Bunda matematik model quyidagicha bo'ladi:
x и = X p ₊ p - p , (2)
Ushbu model balans passividagi bir modda ko'payganda boshqasi (u bilan bog'liq bo'lgan) xuddi shu summaga kamayadi deb o'qiladi. Bu vaqtda har bir aktiv va passivning alohida jami summasi o'zgarmaydi va ulaming o'zaro tengligi buzilmaydi.

3.