Farg‘ona davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

Organizm va muhit.Biologik ijtimoiy omillarning salomatlik holatiga ta’siri. Biotik va abiotik omillar.Bioritmlar haqida tuishuncha .Iqlimiy omillarning ta’siri. Atrof muhit muhofozasi .Tabiatni asrab avaylash ,uni muhofaza qilishga doir hulq atvorni shakllantirish.Tuproq,suv va havo gigienasi.Inson eqologiasi va ko’nikmasi.Eqologik valeologiya muommolari. Inson eqologiasi va kasalliklar O’zbekiston aholisini salomatlik holati.
Organizm va muhit. .Biologik ijtimoiy omillarning salomatlik holatiga ta’siri.Biotik va abiotik omillar.Organizmlar tashqi muhit sharoitiga moslashadi. Xar xil organizmlar ma’lum tashqi muhit sharoitiga ko’nikma hosil qilgan, shuning uchun faqat ma’lum sharoitda yashashi va rivojlanishi mumkin.
Tashqi muhitning odam organizmiga ta’siri R.D. Gabovich tavsiya qilgan 3- rasmda keltirilgan.

Biologik-ijtimоiy omillarning salomatlik holatiga ta’siri va sharоitlar





Tarbiya va o’qitish sharоitlari

Оvqatlanish sharоitlari

Mеhnat sharоitlari



Maishiy sharоitlari





Biotik va abiotik oмиллар







Fizik



Biоlо
gik



Kimе viy

Psiхо
gеn

jismо-niy



Оdamning kayfiyati, ish qоbiliyati, sоg’lig’i




Organizm butun rivojlanish protsessida — urug’langan tuxum xujayradan to voyaga etgunga kadar to’xtovsiz genotipning nazorati ostida va tashqi sharoit ta’sirida bo’ladi.Xo’sh, odam o’ziga nimani meros qilib oladi? Odam o’zining butun "biofondini" meros qilib oladi, ya’ni butun organizmini ko’z, sochini rangini, organlar shaklini, nerv sistemasini, sezgi organlarni va boshqalarni meros qilib oladi, biroq, bola tug’ilganidan boshlab ijtimoiy muhit sharoitlarida o’sib, rivojlanib boradi. Hayot jarayonida bola organizmi tashqi muhitning beto’xtov almashinib turadigan juda ko’p omillari ta’siriga duch keladi, buotik va abiotikbik omillar kasallik paydo qilmaydi, chunki organizm asab va gumoral boshqarish vositasida tashqi muhitga doimo moslashib boradi, organizm bilan tashqi muxit o’rtasida doimiy muvozanat saqlanib, bu holat yashash va sog’liqning zarur sharti hisoblanadi.Biotik omillarga-tashqi muhitning o’zgaruvchan jonli tabiyat sharoitlari kiradi.Abiotik omillarga-jonsiz tabiyatning ta’sirlari kiradi. Tirik organizm ma’lum bir joyda yashar ekan, unga o’sha joyning harorati, namligi, havo bosimi, yorug’ligi, radiatsiyasi, havosi va boshqa omillar ta’sir qilib turadi; har bir organizm uzoq yillardan beri ma’lum bir joyda yashab kelganligi tufayli u o’sha joyga moslashadi. Mashxur fiziolog olim I.M.Sechenev bu borada shunday degan edi: “Biron tirik organizm tashqi muhitsiz yashay olmaydi”.
Tashqi muxit omillari organizmga sezgi organlar (teri, eshitish, ko’rish, hid bilish, ta’m bilish) orqali ta’sir etib, markaziy nerv sistemasida bu ta’sirlar analiz va sintez qilinadi. Undan keyin ta’sir barcha to’qima va organlarga berilib, ulardagi fiziologik jarayonlar muayyan sharoitga moslashadi.