Dini dünyagörüşü - dünyagörüşün ikinci tarixi növüdür. Şüurun gerçəkliyı
ümumiləşdirərək anlayışlar vasitəsilə əks etdirməsi (məsələn, Allah, ruh, axirət və s.)
formalarından biridir, gerçəkliyin fövqəltəbii qüvvələrə inam əsasında in`ikasıdır. Tarixi-
sosial şərait üzündən din ibtidaı icma, quldarlıq və xüsusilə, feodalizm dövründə ictimai
şüurun bütün başqa formalarını öz təsirinə almış, cəmiyyətın mənəvi dünyagörüşünün
əsaslarını təşkil etmışdir.
Dini dünyagörüşə görə dünya ikili səciyyə daşıyır: «yer üzü», «bu dünya» - təbii,
hiss üzvlərimizlə duyulan dünya və «o dünya», fövqəltəbii, «göy üzü» - fövqəlhissi dünya.
Dinə görə əsas, başlıca məqsəd ikincidir, birinci isə keçici və müvəqqətidir.
Din insanın qeyriadi təbii və sosial qüvvələr qarşısında acizliyi əsasında yaransa da,
müəyyən tarixi şəraitdə ümumbəşəri dəyərlər, sosial ədalət uğrunda çıxış etmiş,
normaların tənzimləyicisi funksiyasını yerinə yetirmişdir. İnsanların əxlaq və davranışını,
hissi tərzini və fikirlərini normalaşdırıb sistemə salan din, cəmiyyətdə sosial-mənəvi
tənzimetmənin, adət-ənənə və mənəviyyat normalanrın hifz edilməsi və yaşadıqları
nəsildən-nəslə verilməsinin mühüm vasitəsi kimi çıxış etmiş və edir. Hazırda bəşəriyyətin
yaşaması, sülh və sosial tərəqqi uğrunda, müharibə əleyhinə fəal çıxış edən din özünün
çoxsaylı hökm və mərasimləri vasitəsilə insanlar arasında məhəbbət, xeyirxahlıq,
dözümlülük, rəhmdillik, əl tutmaq, vicdan, borc, ədalət və s. kimı bəşəri hissələri tərbiyə
edir.
Dinləri monoteist və politeist, ibtidai və müasir, milli və dünyəvi olmaqla müxtəlif
qruplara ayırmaq olar. İbtidai dinlər (animizm, fetişizm, magiya, bütpərəstlik yə s.),
politeist (çoxallahlılıq) dinlər, müasır dunya dinləri (xristianlıq, islam, buddizm və s.),
monoteist dinlər (xristianlıq, islam və s.) misal ola bilər.
Dini dünyagörüşü mürəkkəb struktura malikdir. Hər bir dinin strukturuna bu ünsürlər
daxildir: dini ideya və təsəvvürlər; dini hiss və əhval-ruhiyyə; dini ayinçilik (kult) yə dini
fəaliyyət. Bunlardan başqa, dini təsisatlar da vardır ki, (dini icmalar, birliklər, kilsələr,
məscidlər və s.), onların fəaliyyətindən yaranan normalar, qaydalar və prinsiplər dinı
dünyagörüşü sistemində mühüm yer tutur.
Dostları ilə paylaş: |