FəLSƏFƏ, onun predmeti VƏ CƏMİYYƏTİn məNƏVİ İNKİŞafinda rolu

Hərəkətin iki əsas tipini ayırd etmək olar
. 
Birincidə
predmet və ya hadisədə 
baş verən dəyişikliklər onun nisbi sabitliyini pozmur, obyekt və keyfiyyət 
müəyyənliyini saxlayır. Hər bir predmetin mövcudluğu, əslində onun öz əsas 
keyfiyyətini qoruyub saxlaması deməkdir. Lakin predmetin mövcudluğu əbədi 
olmadığına görə, o gec
-
tez yox olub gedir, yəni öz əsas keyfiyyətini itirərək, yəni 

---

keyfiyyət kəsb edir. Predmetin bir keyfiyyət halından digərinə keçməsi ilə müşayət 
olunan dəyişmələr hərəkətin ikinci əsas tipini
təşkil edir. Obyektin əvvəlki 
keyfiyyət halında gizli qalan potensial imkanlarının reallaşması şəklində baş verən 
keyfiyyət dəyişməsi 
inkişaf
adlanır. İnkişaf prosesinin iki əsas növünü göstərmək 
olar: materiyanın eyni bır struktur təşkili səviyyəsinin hüdudları daxilində baş 
verən keyfiyyət dəyişmələri və bir səviyyədən digər səviyyəyə keçidlə xarakterizə 
olunan keyfiyyət çevrilmələri. Birincilərə misal olaraq ulduzların təkamülü 
prosesini, canlı aləmdə yeni bitki və heyvan növlərinin meydana gəlməsini və s. 
gətirmək olar. Qeyri
-
üzvi təbiətdən canlılar aləminə və nəhayət, cəmiyyətin 
təşəkkül tapmasına gətirib çıxaran inkişaf isə ikinciyə misal ola bilər. Hərəkətin 
əsas formaları ən ümumi şəkildə məhz bu ikinci prosesi özündə əks etdirirlər.
Burada qısa şəkildə də olsa, Hərəkət və sükunətin qarşılıqlı münasibətinə də 
nəzər salmaq lazımdır. Bir halda qəbul edirik ki, obyektiv gerçəklikdə hərəkət 
mütləq və əbədidir, onda sükunətdən danışmağına dəyərmi? Əgər hərəkət də 
varlıq və materiya kimi sonsuz, yaradılmaz və məhv edilməzdir, onların 
atributudur, onda süku
nət nədir? Əlbəttə: gerçəklikdəki dəyişikliklərin ümumi 
axınında zəruri şərt kimi sükunət momentləri də vardır. Lakin bu sükunət 
momentləri bütövlükdə varlığa deyil, müəyyən zaman daxilində təzahür edən 
konkret hadisə və proseslərə aiddir. Deməli, sükunət halı varlığın ayrı
-
ayrı konkret 
təzahürlərində, ümumi ilə müqayisədə meydana çıxır. Sükunət halında predmet 
öz keyfiyyət halında qalır. Cismin sükunəti nisbidir, o, həm də varlığın, materiyanın 
ümumi, əbədi hərəkətində hərəkət edir.