FəLSƏFƏ, onun predmeti VƏ CƏMİYYƏTİn məNƏVİ İNKİŞafinda rolu

4 ünsür konsepsiyası dururdu. Bu ünsürlər od, hava, su və 
torpaqdan ibarət idi. Empodokl bu elementləri həyatda mövcud olan "bütün 
şeylərin kökləri" adlandırırdı. 
Empedokl sadəlövh materialist idi, o , dünyanın heç bir qüvvə tərəfindən 
yaradılmadığını və onun məhv edilməzliyini sübut etməyə çalışırdı, dünyanın dərk 
edilməsini qəbul edirdi. 
Empedoklun fəlsəfəsinin metafizik və mexaniki xarakterə malik olmasına 
baxmayaraq, burada dialektika ünsürlərinə də rast gəlirik. Dialektik fikirlər filosof 
tərəfindən məhəbbət və nifrətin hərəkətverici qüvvə kimi başa düşülməsində özünü 
daha qabarıq büruzə verirdi. 
Anaksoqorun 
(e.ə. 500-428) fəlsəfi görüşləri Milet və Eley məktəbləri 
nümayəndələrinin, o cümlədən, Anaksimen və Parmenidin tə"siri altrada 

---

formalaşmışdır. Kainat hadisələrini tabii-elmi yolla izah etdiyi, dini baxışlara qarşı 
çıxdığı üçün Anaksaqor allahsızhqda günahlandırılaraq ölüm cəzasına məhkum 
edilmişdi. O, Afina quldarlıq demokratiyasının başçısı Periklin dostu və silahdaşı 
idi. Dostunun xahişi ilə Anaksaqoru ölüm cəzasmdan azad etdilər. Anaksaqor 
fəlsəfi fikirlərini "Təbiət haqqında" adlı kitabında vermişdir. Sadalövh materialist 
olan Anaksaqoru düşündürən əsas problem materiyanın quruluşu məsələsi idi. O 
belə hesab edirdi ki, dünyadakı bütün şeylərin əsasını sonsuz miqdarda mövcud 
olan maddi hissəciklər təşkil edir. Anaksaqor keyfiyyətcə bir-birindən fərqlənən bu 
hissəcikləri "şeylərin toxumu" - "qomeomeriya" adlandırırdı. Onun fikrincə, yeni 
ona görə meydana gəlir ki, bütün predmetlərdə şeylərin toxumu vardır. Bu 
toxumun tə"siri ilə predmətlərin biri digərindən ayrılır. Bütün bunlar özünü ya bir 
şeyin meydana gəlməsində və yaxud da onun məhv olmasında göstərir. Dünyanın 
maddi əsası olan şeylərin toxumunu, Anaksaqor hərəkətsiz, ətalət qüvvəsinə malik 
bir şey hesab edirdi. Anaksaqorun fikrincə, onları hərəkətə gətirən "nus"dur. O, 
"nus"u maddi şeyləri nizamlayan "mə"nəvi"-ruhi varlıq kimi başa düşürdü.