FəLSƏFƏ, onun predmeti VƏ CƏMİYYƏTİn məNƏVİ İNKİŞafinda rolu

Materivanın yeganə əsas xassəsi onun maddiliyidir. 
Bəzən maddiliklə 
“obyektiv reallıq” kateqoriyalarını eyni mənada işlədirlər. Lakin predmet və 
hadisələr arasında elə münasibətlər vardır ki, onların mövcudluğu subyektdən asılı 
deyildir (məsələn məkan və zaman münasibətləri). Materiyanın “yeganə xassəsini 

---

obyektiv reallıq”
 
hesab etmək belə münasibətlərə materiya statusu vermək 
deməkdir. Deməli, “maddilik” təkcə obyektiv reallıqla yanaşı, materiyanın ən 
ümu
milik, tükənməzlik, sonsuzluq, daim hərəkətdə olmaq, əbədilik və s. kimi 
fəlsəfi xassələrinin də olduğunu qeyd etmək olar.
Obyektiv reallıq olan materiya müxtəlif formalarda mövcuddur. Bizi əhatə 
edən təbiətin bütün formaları materiyanın konkret təzahürləridir. Materiyanın 
fəlsəfi anlayışı duyğu ilə qavranılan şeylərin, materiyanın konkret formalarının 
müxtəlif keyfiyyət fərqlərindən sərfnəzər edərək aləmin ayrı
-
ayrı predmet və 
hadisələrinə xas olan ümumi xassəni əks etdirir.
Müxtəlif predmet və hadisələrin, o cümlədən materiya tə'rifinin əhatə etdiyi 
ictimai proseslər və münasibətlərin həmin ümumi xassəsi onların hamısının 
obyektiv reallıq kimi mövcud olması
xassəsidir. Materiyanın fəlsəfi anlayışı da 
obyektiv reallığı, insan şüurundan xaricdə və ondan asılı olmadan mövcud olan 
hər şeyi ifadə edir.
Özlərinin ideya sələfi olan C.Berklinin ardınca materiya anlayışını qovub 
fəlsəfədən çıxarmağı öz qarşılarına məqsəd qoyan maxist fiziklər materiyanın 
təşkil olunduğu elektronların və hansı başqa zərrəciklərin reallığını rədd edirdilər. 
Atom və elektronları bilavasitə görməyin, duymağın mümkün olmamasından Max 
belə nəticə çıxarırdı ki, onlar real olmayıb yalnız fikri şeylərdir. Max və onun 
tərəfdarları maddi aləm haqqında biliklərimizin mənbəyi olan duyğuları 
mövcu
dluğun əsasına qoyaraq, duyğularda verilməyi obyektiv surətdə mövcud 
olmağın yeganə və zəruri meyarı sayırdılar. Halbuki materiyaya "bizə 
duyğularımızda verilmiş obyektiv reallıq" kimi verilən tə'rifin mahiyyətini başa 
düşməyərək ondan duyğularımızda verilməyin materiyanın mütləq şərti, zəruri 
me'yarı olması nəticəsini çıxartmaq üçün heç bir əsas yoxdur. Həmin tə'rifin 
mahiyyəti bundan ibarətdir ki, materiya şüurumuzdan asılı olmadan mövcuddur 
və eyni zamanda idrakın başlanğıc momenti, ilk mənbəyi olmaqla duyğularımızla 

---

dərkediləndir. Deməli, həmin lə'rif yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, fəlsəfənin əsas 
məsələsinin hər iki
-
həm ontoloji, həm da qnoseoloji tərəflərinin vəhdətini əks 
etdirir. 
Deyilənlərə yekun vuraraq materiya anlayışına verilən tə'rifin belə 
bir ümumi 
cəhətini də qeyd edək ki, o, fəlsəfənin yerinə yetirdiyi ontoloji, məntiqi, 
qnoseoloji, dünyagörüşü, metodoloji funksiyaların vəhdət halında tətbiq olunması 
nümunəsi kimi çıxış edir. Məsələn, materiyaya obyektiv reallıq kimi tə'rif verdikdə 
onun 
ontoloji aspekti, materiyanı obyektiv reallığı göstərməkdən ötrü işlənən 
fəlsəfi kateqoriya kimi ifadə edərkən onun məntiqi aspekti qeyd olunmuşdur. 
Bunlardan başqa həmin tə'rif çox böyük dünyagörüşü və metodoloji əhəmiyyətə 
də malikdir. Bununla da həmin tə'rifdə fəlsəfənin bütün funksiyaları onların 
vəhdətində realizə olunmuşdur.
Müasir elm getdikcə daha artıq dərəcədə təsdiq edir ki, materiya öz 
təzahürlərinə görə son dərəcə müxtəlifdir.