FəNN: makroiQTİsadiyyat

5. Xarici ticarət siyasəti və onun həyata keçirilməsi mexanizmi.

Beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin təkamülü nəticə-sində bazar iqtisadiyyatının nəzəriyyəsi və təcrübəsi əsasın-da xarici tiracət siyasə­tinin həyata keçirilməsinin bir sıra vasitələri meydana gəlib formalaş­mışdır. Bu proses həm milli, həm də dövlətlərarası səviyyədə getmişdir. Qeyd et-mək lazımdır ki, bu, hər hansı bir problemin həllində razı-lığa gələn tərəflərin öhdələrinə götürdükləri normaların, qaydaların və baş­qa şərtlərin işlənib hazırlanmasını nəzərdə tutur. Hamı tərəfindən qəbul olunan beynəlxalq standartlar və qaydalar da, öz növbəsində milli iqtisadiyyatın tənzim-lənməsinə təsir göstərə bilər. Milli iqtisadiyyatda islahat apardıqda həmin norma və qanunlardan istifadə edilməsi məq­sədəuyğundur. Bu, ümumdünya təsərrüfatında forma-laşmış hüquq və vəzi­fələrin universal sisteminə uyğunlaşma prosesinin getdiyi müasir dövrdə müstəqillik qazanmış dövlətlər, o cümlədən də Azərbaycan Respublika­sı üçün xüsusilə vacibdir.

Tiracət siyasətində beynəlxalq qaydalar hər şeydən əvvəl 1948-ci ildən fəaliyyət göstərən tariflər və ticarət haqqında Baş Saziş (QATT) çərçivəsində işlənib hazırlanır. Bu beynəlxalq təşkilat çoxtərəfli mü­qavilələr əsasında fəaliyyət göstərir. O, iştirakçı dövlətlərin tiracət və ta­rif siyasətini tənzimləyir, onların arasındakı qarşılıqlı əlaqədə daha əlverişli ticarət qaydalarını təmin etməyə və kəmiyyət məhdudiy­yət­lərini aradan qaldırmağa çalışır. Bu müqaviləni ilk dəfə 23 ölkə im­zalamışdı. Hazırda isə onun 140-dan çox tam hüquqlu üzvü vardır. 70-dən çox ölkə və 40 beynəlxalq təşkilat müşahidəçi statusuna malikdir. Mü­şahidəçi ölkələ-rin bu təşkilatın müxtəlif orqanlarının iclaslarında, ses­si­ya­larında, müzakirələrdə iştirak etmək, bəyanat vermək, onun əsas sənədlərini və materiallarını əldə etmək imkanı vardır. Dünya tiracət döv­riyyəsinin 90%-dən çoxu QATT-ın üzvü və müşahidəçi statusuna malik olan ölkələrin payına düşür. Təşkilatın üzvü olan ölkələrin nü­mayən­də­ləri vaxtaşırı ra-undlara toplaşırlar. Yığıncaqlarda müxtəlif xa­rakterli əngəl-ləmələrin – kəmiyyət məhdudiyyətlərinin və gömrük rüsu­mu­nun azaldılması yolu ilə dünya tiracətinin daha da yaxşı-laşdırılması sahə­sin­də qərarlar işlənib hazırlanır və qəbul edilir.