FəNN: makroiQTİsadiyyat

Mövzu 14: Beynəlxalq valyuta münasibətləri.
( 2 saat)
Plan
1. Valyutanın mahiyyəti, milli və qünya valyuta sistemləri.
2. Valyuta məzənnəsi və onu müəyyən edən amillər.
3. Beynəlxalq maliyyə kredit sistemi.


1.Valyutanın mahiyyəti, milli və dünya valyuta sistemləri.

Valyuta sözü qiymət, dəyər mənasını verir və ölkənin pul va­hidi–manat, dollar, funt sterlinq və i.a.–deməkdir. Hər bir milli baza­rın özünün va-lyuta sistemi vardır.

Milli valyuta sistemi ölkənin pul sisteminin ayrılmaz tərkib hissəsidir. Lakin o, təkcə daxili pul tədavülünü deyil, həm də beynəlxalq hesablaşmalarla əlaqədar meydana çıxan münasibətləri əhatə edir. Milli valyuta sisteminin əsas ünsürləri aşağıdakılardır: 1) Milli valyuta vahi­di, 2) Valyuta məzənnəsi, 3) Valyutanın dönərliliyi şərtləri, 4) Valyuta və qı­zıl bazarları sistemləri, 5) Ölkənin istifadə etdiyi beynəl-xalq hesab­laşma qaydaları, 6) Ölkənin qızıl valyuta ehtiyat-larının tərkibi və idarə edil­məsi sistemi, 7) Ölkədə valyuta münasibətlərini tənzimləyən milli təsisat­ların statusu.
Milli valyuta sistemi beynəlxalq hüquq normaları nəzərə alın­maqla, milli qanunvericilik əsasında formalaşır. Bu sistemin xüsusiyyəti ölkə iqtisadiyyatının inkişaf səviyyəsi, onun xarici iqtisadi əlaqələri, qarşıya qoyulan sosial vəzifələrlə müəyyən edilir.
Beynəlxalq iqtisadi münasibətlər inkişaf etdikcə milli valyuta sis­temlərinin bazasında dünya valyuta sistemi əmələ gəlmişdir. Bu val­yuta sistemi dövlətlərarası razılaşmalarla təsbit olunan beynəlxalq val­yuta münasibətlərinin təşkili formasıdır. Onun əsas ünsürləri bunlardır: 1) Valyuta mə-zənnələrinin müəyyən edilməsi və qorunub saxlanması me-xanizmi; 2) Beynəlxalq tədiyələrin tarazlaşdırılması qaydası; 3) Val­yu­taların dönərlilik şərtləri; 4) Beynəlxalq valyuta və qızıl bazarlarında istifadə olunan qaydalar; 5) Valyuta münasibətlərini tənzimləyən döv­lət­lərarası təsisatlar.
Bazar iqtisadiyyatı şəraitində pul vəsaitinin bir ölkə-dən digər öl­kəyə hərəkəti, valyutaların dəyişdirilməsi və sa-tılması hər şeydən əv­vəl iri kommersiya bankları tərəfindən həyata keçirilir. Bu bankların müxtəlif ölkələrdə filialları, yaxud da başqa ölkələrin banklarında he­sabları olur. Müş-tərilər onların vasitəsilə ticarət və başqa xarici iqtisadi əmə-liyyatları həyata keçirməklə bir ölkənin banklarındakı hesablara pul qoymaq, lazım gəldikdə isə onu hər hansı bir valyuta ilə digər bir ölkənin banklarına köçürtdürmək imkanına malik olurlar.