FəNN: makroiQTİsadiyyat


Təsərrüfat həyatının qloballaşması regional səviyyədə daha in­tensiv gedir



Yüklə 1,1 Mb.
səhifə63/105
tarix04.11.2022
ölçüsü1,1 Mb.
#67392
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   105
Makroiqtisadiyyat

Təsərrüfat həyatının qloballaşması regional səviyyədə daha in­tensiv gedir. Çünki hər hansı bir ölkənin firmalarının böyük əksəriyyəti qonşu ölkənin firmaları ilə müəyyən əlaqələrə girirlər. Bununla əla­qə­dar olaraq dünya təsərrüfa-tının qloballaşmasının əsas meyllərindən bi­­ri bu və ya digər ölkələrin, yaxud da inkişaf etmiş ölkələr qrupunun ətra­fında inteqrasiya zonalarının, iri iqtisadi meqablokların (məsələn, Amerika qitəsində ABŞ, Sakit Okean zonasında ABŞ və Yaponiya, Qərbi Avropada aparıcı Qərbi Avropa ölkələri) yaradılmasıdır. Bəzi hallarda regional inteqrasiya blokları çərçivəsində subregional "mər­kəzlər" yaradılır. Bu, Sakit Okean regionu üçün daha səciyyəvidir.
BƏB dərinləşməkdə davam edir. XX əsrin ikinci yarısında dün­ya təsərrüfatında, ətrafında sürətli iqtisadi inkişaf zonalarının for­malaşdığı lider-dövlətlər meydana gəlmişdir. Bunlara elm tutumlu məh­sulları istehsal və ixrac edən Avropa Ittifaqını, ABŞ, Yaponiya və b. misal göstər-mək olar. Çin və Cənub-şərqi Asiyanın yeni sənaye ölkə­ləri (Cənubi Koreya, Tayvan, Sinqapur, Tailand, Malayziya, Indone­ziya) elektron texnikasının istehsalını mənimsəmiş və indi onun ixrac edil­mə­si ilə fəal məşğul olurlar. Yüksək dərəcədə inkişaf etmiş kənd təsərrü­fa­tına malik olan və ixrac üçün məhsul istehsalı sahəsində ixti­saslaşmış ölkələr qrupu vardır. Bunlara Yeni Zelandiyanı, Yunanıstanı, Hol­landi­ya­nı, Braziliyanı, Finlandiyanı misal göstərmək olar. Kənd təsərrüfatı məh­sullarının ixracı ilə ABŞ və Böyük Britaniya kimi yüksək dərəcədə inkişaf etmiş ölkələr də məşğul olurlar. Bəzi ölkələr (məsələn, OPEK ölkələri) neft istehsalı və ixracı sahəsində ixtisaslaşmışlar.
Bunlarla yanaşı, hələlik ayrı-ayrı ölkələrin xammal kimi bir və ya iki növ ixrac məhsulunun istehsalı sahəsində ixtisaslaşmaları ənənəsi də qalmaqdadır. Bu, Afrikanın əksər, Latın Amerikasının isə bir sıra ölkələri üçün səciy-yəvidir.
Elmi-texniki tərəqqinin təsiri ilə firmadaxili və ölkə-lərarası səviyyədə predmet, detal və texnoloji əmək bölgüləri getdikcə dərinləşir. Ayrı-ayrı ölkələrdəki istehsalçılar arasın-da qarşılıqlı əlaqə və asılılıqlar yalnız əməyin nəticələrinin mübadiləsi əsasında deyil, həm də koopera­siyalaşdırma, kombinələşdirmə və istehsal-texnoloji proseslərin bir-biri­ni tamamlaması əsasında birgə istehsalların təşkili yolu ilə həyata keçi­rilir. Müxtəlif ölkələrin firmaları arasındakı koo-perasiyalaş­dırma­nın intensiv inkişafı iri beynəlxalq istehsal-investisiya komplekslərinin mey­dana gəlməsinə gətirib çıxarmışdır. Belə komplekslərin yaradılması tə­şəbbüsü ilə adətən transmilli korporasiyalar çıxış edirlər.
Inteqrasiya proseslərini stimullaşdıran amillərdən bi-ri də milli iqtisadiyyatın açıq olması səviyyəsinin artması-dır. Açıq iqtisadiyyatın səciyyəvi cəhətləri aşağıdakılardır:

  1. Ölkə iqtisadiyyatının dünya təsərrüfat münasi-bətlərinə bağ­lı­lığı (bunu dünya ölkələrinin çoxunun ÜMM-də əmtəə və xidmətlər üzrə ixracın xüsusi çəkisinin artma-sından aydın görmək olar);

  2. Əmtəələrin, kapitalın və iş qüvvəsinin ölkələr-arası hərəkə­tində məhdudiyyətlərin azaldılması, yaxud da tamamilə aradan qal­dı­rıl­ması;

Milli valyutaların konversiya edilməsi.



Yüklə 1,1 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   105




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin