FƏrrux rüSTƏmov tamilla dadaşova ali MƏKTƏb pedaqogikasi
Yüklə 6,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Pedaqoji ünsiyyət nə qədər düzgün və səmərəli qurularsa, tələbə kollektivinin idarə olunması, təhsil-tərbiyə işinin təşkili, tələbə şəxsiyyətinin məqsədəuyğun inkişal'ı bir o qədər səmərəli olar. 459
N.Kazımovun fikrincə, tələbə və müəllim arasmckı pedaqoji iinsiyyəlin səmərəliliyi aşağıdakı kimi şərtlənir; • ali məktəbdə tələbə-müəllim əməkdaşlığının yaradılması; • tələbəyə gələcək mütəxəssis kimi yanaşılması; • tələbənin yetkin insan olmasının nəzərə alınması; • tələbənin peşə marağından pedaqoji ünsiyyətdə bir amil kimi istifadə edilməsi; • tələbələrin elmi-tədqiqat işlərinə cəlb olunması; • müəllimin tələbələri öz Fəaliyyət növlərinə cəlb etməsi.
• müəllimin yüksək erudisiyaya malik olması, öz ixtisasını dərindən bilməsi və onu təqdim etməyi bacarması; • müəllimin pedaqoji məharəti; • müəllimin bir şəxsiyyət kimi malik olduğu müsbət keyfiyyətlər, vətəndaşlıq mövqeyi, şəxsi nümunəsi; • miiəlimin - tələbəyə, tələbənin - müəllimə inam və etibarı; • müəllimin tələbələrin problemlərini düzgün başa düşməsi, onların tələblərinə adekvat cavab verməsi, tələbə şəxsiyyətinə hörmət və tələbkarlıqla yanaşması, öz səhvlərini etiraf etməyi bacamıası; • tələbə qruplarında yarana biləcək konfliktlərin qarşısının alınması, baş vermiş anlaşılmazlıqların düzgün və ədalətli həll olunması; • müəllimin əməkdaşlıq pedaqogikasını yaxşı bilməsi və öz fəaliyyətində ona əsaslanması və s. 460
13. 4. ALI MƏKTƏB HƏYATININ TƏLƏBƏ ŞƏXSİYYƏTİNİN İNKİŞAFINDA ROLU Tələbə-gənclərin ctik-psixoloji aspektlərinin İbrmalaijma- su onun kamil bir şəxsiyyət kimi təşəkkül tapması ali məktəbdə təhsil-tərbiyənin qarşısında duran əsas məqsəddir. Ali məktəbdə tələbə şəxsiyyətinin inkişafı və onun kamil mütəxəssis kimi formalaşması olduqca ciddi ictimai əhəmiyyətə malik problemdir. Bu, təsadüfi deyil. Çünki bu günün tələbəsi sabah ölkəmizdə elmin, mədəniyyətin, təhsilin, istehsal prosesinin aparıcı qüvvəsi, müasir sivilizasiyalarda daha çox dinamik xarakter alan şəxsiyyətlərarası münasibətlərin tənzimləyicisidir. Bir sözlə, tələbə daim inkişaf edən və dəyişən şəxsiyyətdir. Bu inkişafı, imkan daxilində, ardıcıllıqla izləyək. Orta məktəbdən təzəcə ayrılmış I kurs tələbəsində yeni keyfiyyət dəyişiklikləri baş verir. Şəxsi ləyaqət hissi güclənir, «mən artıq məktəbli deyiləm, tələbəyəm» anlamı onun məsuliyyətini oıta məktəb dövrünə nisbətən xeyli artırır. Biliklərin müxtəlif sahələrinə qarşı tələbat güclənir, yeni şəxsi münasibətlər təşəkkül tapır, nisbi şəxsi azadlıq istəyi yüksəlir. Birinci kurs tələbələri digər kurslara nisbətən icimai fəaliyyətin müxtəlif növləri ilə daha həvəslə məşğul olurlar. Onlar müəllimlərə, ictimai təşkilatlara daha çox tabe olurlar. Birinci kurs tələbələrinə ictimai tapşırıqlar vermək və tələb etmək çətin deyil. Onlarda hələ orta məktəb illərindən öz şəxsi təşəbbüskarlığını intizamlı icraya tabe etmək ənənəsi güclüdür. Birinci kurs tələbələri yüksək konformisl
(ingiliscə componnist - razı deməkdir. Kompormizm - standarta müvafıqlik, qrup daxilində müəyyən nomıa və adətlərin mənimsənilməsi) davranış forması ilə seçilirlər. Belə ki, adaptasiya dövrü keçirirlər. Birinci kurs tələbələrinin sosial-psixoloji adaptasiya dövrünü mümkün qədər qısaltmaq lazımdır. Çünki adaptasiyanın başa çatması ilə bir sıra çətinliklər arxada qalxmış olur. Tələbə ali məktəb həyatına alışır, diqqəti, qüvvə və imkanları təhsil vəzifələrinin həllinə yönəlir. Tələbənin ali məktəb şəraitinə uyğunlaşmasını təmin edən bir sıra tədbirlər sisteminin keçirilməsi 461
bu prosesin səmərəliliyini artırır. Bu tədbirlər əsasən aşağıdakılardır: • akademik qrupların komplektləşdirilməsi; • tələbəliyə qəbulun təntənəli surətdə qeyd olunması; • ali məktəbin görkəmli alim və pcdaqoqlannın tələbə qruplarında söhbətləri; • bütün birinci kurslarda «İxtisasa giriş» fənninin tədrisi; • ali məktəbin tarixi və ənənələri ilə tanışlıq; • ali məktəb məzunları ilə görüşlər; • tələbələr üçün məsləhət qruplarının təşkili və s. Rayon və kənd məktəblərini yenicə bitirib ali məktəbə qəbul olunmuş gənclərdə şəhər mühitinə, yeni təhsil müəssisəsinə. təhsil və fəaliyyət sisteminə daxil olmaqla ciddi dəyişiklər baş verir. Bəzən ali məktəbə daxil olduqdan sonra gənc öz təhsilini davam etdinnək istəmir, seçdiyi ixtisasdan imtina edir. Ali məktəb həyatını optimal istiqamətdə qunnaq, akademik qruplarda şəxsiyyətlərarası münasibətləri formalaşdınnaq, psixoloji uyuş- mazlığı, paradoksları
(yunanca paradoxos - gözlənilməz, qəribə deməkdir) aradan qaldınnağa çalışmaq lazımdır. Birinci kurs tələbələrində təlim motivlərini
inkişaf etdir- mək lazımdır. Motivlər ali məktəbdə də, orta məktəbdə olduğu kimi, pedaqoji prosesin başlıca hərəkətverici qüvvələridir. Motivlər dedikdə, tələbələri ali məktəbdə təhsilin ınəzmuıuımı fəal mənimsəməyə sövq edən amillər sistemi başa düşülür. Əgər birinci kurs tələbəsində öyrənmə motivləri kifayət qədər inkişaf etdirilərsə, bu halda birinci semestri «əla» qiymətlərlə başa vuran tələbə arxayınlaşmayacaq, daha yaxşı öyrənməyə, daha yaxşı oxumağa səy göstərəcək. Qeyri-müvəffəq, yaxud zəif qiymət alan tələbə ruhdan düşməyəcək, daha da geriləməyəcək, akademik borcları aradan qaldınnaq üçün biliklərə daha dərindən və mükəmməl yiyələnməyə çalışacaq, öz səyini artıracaq. Təlim sistemində fəaliyyət göstərən motivləri aşağıdakı kimi qruplaşdınnaq olar: • sosial motivlər; 462
idraki motivlər; -ixtisas motivlə ri; kom m unikativ m ot i»’lə r; status mövqe motivləri; estetik motivlər; praktik motivlər
vo s. Pedaqoji prosesin gedişino vy nəlicoləriny göstərdik lori təsir gücünə görə motivləri iki böyük qrupa bölmək olar: 1. Müxtəlif məqsədyönlü hərəkətlərin əsasında duran tə hrikedici (sövqedici) m otivlə r. 2. Məna kəsb edən motivlər
(ictimai məna kəsb edən dəyərlərin şəxsi «mənə çcvrilmasi». şəxsi səviyyəyə «kcçnıə- si»). Ali məktəbdə təhsilin ck> ilk günlərindən tələbələrdə öyrənmə motivlərini inkişaf etdirmək, motivlərin düşünülmüş, məqsədəuyğun və sabit olmasına çalışmaq lazımdır. Belə olduqda, tələbə öz davranışının, təlim fəaliyyətinin, yaşayış tərzinin nəticələrini görə bilir, qarşısına çıxan çətinliklərdən qorxmur və onları aradan qaldıra bilir. İkinci kurs ali məktəbdə təhsilin və təlim fəaliyyətinin ən ağır dövrüdür. İkinci kurs tələbələri artıq ali məktəb həyatına alışmış olurlar. Onlar daha müstəqil, inamlı, daha fəal oiıırlar. İxti.sas fənlərinə daha çox diqqət yetirməyə çalışırlar. Davranışları adekvat xarakter alır, «nıən» haqqında aydın təsəvvür formalaşmış olur. Öz «mən»ini idealları ilə müqayisə edən tələbə seçdiyi etalona, nümunəyə daha çox oxşamağa çalışır. Özüniitəhlil, özünüdərketmə «mən»i adekvat qiymətləiKlirmə- yə. öz rəftar və davranışının, təlim fəaliyyətinin motivlərini düzgün başa düşməyə kömək edir. İkincilər təkcə özlərinə deyil, öz həmyaşıdlarına da tənqidi münasibət bəsləyir tələbkaıiıqla yanaşırlar. Hər bir hadisəni prinsipiallıqla qiymətləndirir, mənfiliklərə qarşı barışmaz olurlar. Həmyaşıdlarında vətəndaşlıq, həssaslıq və qayğıkeşlik, düzgünlük kimi
keyfiyyətləri yüksək
qiymətləndirirlər. Səmimilik, xeyirxahlıq, insan münasibətlərində hörmət və ehtiram tələbələrin əsas xarakter əlamətləri kimi təşəkkül tapır. 463
üçüncü kurs ixtisaslaşmanın başlanğıcı dövrüdür. Toləbə ixtisasla bağlı biliklərini zənginləşdirməyə və genişləndirməyə cəhd edir, yaradıcılığa, elmi-tədqiqat işlərinə maraq göstərir. İxtisaslaşma ilə əlaqədar maraqların dairəsi birinci və ikinci kurslara nisbətən məhdudlaşır. Bu dövrdən başlayaraq, tələbənin inkişafı əsasən ixtisaslaşma amili ilə müəyyənləşir. Tələbənin intellektual cəhətdən təkmilləşməyə tələbatı artır. Mənəvi tərəqqi intellektual inkişafla vəhdətdə gedir. Dördüncü kursda təlim istehsalat praktikası keçilir. Təlim istehsalat praktikasında tələbə öz ixtisası ilə real surətdə tanış olur, peşə-ixtisas maraqları dərinləşir, müvafiq bacarıq və vərdişlər formalaşır, ixtisasla bağlı adekvat davranış forması təşəkkül tapır. Sonuncu kursda, bir qayda olaraq, tələbələr ali məktəbin kollektiv yaşayış fonnalanndan tədriclə uzaqlaşırlar. Şəxsi məqsədlər, iş yeri tapmaq, ailə qurmaq və onu dolandırmaq, valideynlərə maddi kömək göstərmək problemləri onları daha çox məşğul edir. Müşahidələr göstərir ki, ali təhsilin tələbə qızların və oğlanların inkişafına təsiri fərqlidir. Belə ki, bütün təhsil müddətində tələbə qızların və oğlanların intellektual inkişaf səviyyələri və təhsil uğurları eyni olmur. Birinci kursda oğlanların intellekt səviyyəsi daha yüksək olsa da, sonuncu kursda əksinə, qızların intellekt səviyyəsi oğlanları üstələyir. Ali təhsil illərində intellektual, emosional, iradi sferasının inkişafına görə qızlar oğlanlara çatır və hətta onları geridə qoyurlar. Deməli, ali təhsil qadınların intellektual inkişafına daha qüvvətli təsir göstərir. Təlim müvəffəqiyyətinə gəldikdə, qızlar birinci kursda olduğu kimi, sonuncu kursda da səylə oxuyurlar. Oğlanların isə əksinə, ildən-ilə təlim uğurları aşağı düşür. Ali məktəbdə tələbənin bir şəxsiyyət kimi inkişafı bir neçə istiqamətdə özünü göstərir: • psixi proseslər, psixi xüsusiyyətlər «ixisaslaşır»; • əqidə möhkəmlənir, dünyagörüşü genişlənir və
zənginləşir; • vətəndaşlıq mövqeyi, məsuliyyət, vəzifə və borc hissi, psixoloji durum möhkəmlənir; • tələbə şəxsiyyətinin sosial, mənəvi, əxlaqi kamilliyi yüksəlir;
• tələbə şəxsiyyətinin inkişafında özünütərbiyənin rolu artır:
• tələbə şəxsiyyəti, bir tərəfdən, daha artıq ictimailəşir, digər tərəfdən, fəaliyyəti möhkəmlənir; • gələcək ixtisasa bağlılıq artır, sosial və peşə təcrübəsi fonnalaşır, ixtisas müstəqilliyi güclənir, gələcək peşə fəaliyyətinə hazırlıq səviyyəsi yüksəlir. 13.5.
TƏLƏBƏNIN VAXT
BÜDCƏSİ
VƏ
TƏRBİYƏ
PROBLEMLƏRİ Ali məktəbdə təhsil-tərbiyə işinin səmərəliliyinin artırılması tələbələrin təlim və təlimdənkənar fəaliyyətinin təşkilindən çox asılıdır. Təcrübə göstərir ki, tələbələrin davranışının və təliminin səmərəliliyi həm ali məktəbdə, həm də auditoriyadan kənar vaxtda səmərəli istifadə etməkdən çox asılıdır. Odur ki, təhsilin ilk günlərindən tələbəyə öz vaxtından səmərəli istifadə etmək bacarığı, vaxtı düzgün bölüşdürmək mədəniyyəti aşılamaq lazımdır. Tələbənin vaxt büdcəsi üç əsas komponentdən ibarətdir: • tədris müddəti (təlim
prosesi ilə
əlaqədar müəyyənləşdirilmiş vaxt-reqlament, müstəqil işləməyə ayrılan vaxt); • təlimdənkənar vaxt (yola, nəqliyyata, özünə xidmətə, qidalanmağa, yuxuya və s. sərf edilən vaxt); • asudə vaxt (ictimai fəaliyyətə, estetik və fiziki inkişafa, ünsiyyətə sərf edilən vaxt). Asudə vaxtın düzgün təşkili tələbənin məqsədlərindən, şüurluluğundan, əmək və istirahət rejimindən, maraq və meyil- lərindən, adətlərindən, fəaliyyət formalarmı seçə bilmək bacarığından asılıdır. Tələbələrin müstəqil işlərə sərf etdiyi vaxt və asudə vaxt, nccə deyərlər, spesifik «mövsümi» xarakter daşıyır. Bu, ondan irəli gəlir ki, ali tədris müəssisəsində tələbələrin təlim-idrak fəaliyyətinin yoxlanılması və qiymətləndirilməsi sistematik xarakter daşımır. Bununla əlaqədar olaraq, tədris ili ərzində tələbələrin təlim və elmi fəaliyyətinin həcmi və İntensivliyi, asudə vaxtın strukturu və məzmunu daim dəyişir, vaxt büdcəsi dina- 465
İllik xarakter daşıyır. Deməli, tələbənin vaxt büdcəsinin təşkilinə və istifadəsinə yönələn pedaqoji təsirlər çevik, müləIıəiTİk və diferensial xarakter daşımalıdır. Aşağı kurslarda müvafiq pedaqoji təsirlərdən məqsəd bütün vaxt büdcəsini maksimum səfərbər etmək, vaxtdan eks- tensiv (latınca extensivus - genişləndirən, uzadan, kəmiyyətcə artma, genişlənmə və yayılma deməkdir) surətdə istifadə etməkdir. Yuxarı kurslarda isə müstəqil işlərə, elmi fəaliyyətə, ixtisaslaşmaya ayrılan vaxtın artması ilə əlaqədar pedaqoji təsirlər vaxtdan intensiv (fransızca intensiv, latınca intensio gərginləşmə, güclənmə, gərgin, gücləndirilmiş, məhsuldar deməkdir) istifadə bacarığının formalaşdınlmasına yönəldilməlidir. Deməli, aşağı kurslarda tələbələrdə vaxtdan səmərəli istifadə etmək, öz əmək və istirahət rejimini düzgün təşkil etmək, fəaliyyət növlərini ahəngdar olaraq uzlaşdınnaq bacarıq və vərdişləri formalaşdınnaq lazımdır. Yuxarı kurslarda əmək və istirahəti düzgün təşkil etmək bacarıqları ilə yanaşı, az vaxt və az enerji sərf etməklə müxtəlif fəaliyyət növlərini (elmi, estetik, fiziki və s.) uzlaşdıra bilmək məharəti inkişaf etdirilməlidir. Belə olduğu halda tələbə vaxt büdcəsindən səmərəli istifadə edə bilir. Hər bir ali məktəb öz yetinnələrində təlim fəaliyyətini və asudə vaxtını təşkil etmək mədəniyyəti formalaşdınnahdır. Hər bir tələbə: * tədris həftəsi üçün vaxt büdcəsindən istifadə cədvəli üzərində düşünməlidir; * tədris ilinin ilk aylarından müxtəlif xarakterli praktik məşğələlərdə, seminar və laboratoriya məşğələlərində fəallıq göstərməlidir; * fakültələrdə həyata keçirilən mədəni kütləvi işlərə maraq göstərməlidir; * fəal ictimaiyyətçi kimi tanınmalıdır; * teatr tamaşalarına, konsertlərə, bədii-sənədli filmlərə, muzeylərə və sərgilərə kollektiv baxmalıdır; * fikir-rəy mübadiləsi keçimıəlidir; * ən aktual mövzularda disputlarda iştirak etməlidir və s. 466
Ali məktəbdə təhsilin ilk günlərindən qarşılarına aydın məqsəd qoyan, düzgün yollar müəyyənləşdirən tələbələrin scmeslrlərdə təhsil və tərbiyə uğurları qazanmaları təbiidir. Asudə vaxt tələbə gəncin istirahətini təmin etməklə bərabər, həm də onun ahəngdar inkişafı üçün möhkəm zəmin yaradır. Çünki təlim əməyindən sonra hər bir tələbənin öz ixtiyarında olan asudə vaxt şəxsi həyatı, məişəti, istirahəti daha mənalı və maraqlı etməyə, mədəniyyətin müxtəlif sahələri ilə münasibətlərdə, müxtəlif rabitələrdə olmağa, bədii yaradıcılıq qabiliyyətlərini inkişaf etdinnəyə imkan verir. Asudə vaxtın düzgün təşkili tələbələrin mənəvi-estetik inkişafım təmin etmək, onların bilik, bacarıq və təhsil səviyyələrini yüksəltmək üçün çox böyük əhəmiyyətə malikdir. Tətil günlərində tələbələrin mənəvi dünyasının daha artıq zənginləşməsi, dünyagörüşünün genişlənməsi, fiziki kamilliyinin və fiziki hazırlığının artırılması üçün geniş imkanlar yaranır. Bu imkanlardan bacarıqla və səmərəli şəkildə istifadə olunmalıdır. Buna nail olmaq üçün hər bir tələbə tətil günləri başlamazdan əvvəl qarşısına müəyyən məqsəd qoymalı və özü üçün müvafiq rejim cədvəli müəyyənləşdinnəlidir. Rejim elə tərtib olunmalıdır ki, tətil günlərindəki həyat tərzi, müxtəlif təmrinlər tələbə şəxsiyyətinin fiziki kamilliyinin, estetik mədəniyyətinin artmasına təsir göstərsin. Tələbələrin vaxt
büdcəsindən səmərəli istifadənin məqsədəuyğun təşkil üçün bir sıra pedaqoji tələblərin gözlənilməsi vacibdir; • tələbələrin vaxt büdcəsinin sistematik və diferensial (fakültə və kursdan asılı olaraq) surətdə öyrənilinəsi; • fakültə və kursdan, fəaliyyət növlərindən, görülən işlərin xarakterindən asılı olaraq tələbələrin əmək və istirahət rejiminin optimal surətdə təşkili; • əqli əmək və fəal istirahət gigiyenasının, vaxt rejiminin əhəmiyyətinin izahı və təbliği; • vaxt büdcəsinin optimal «modeI»lərinin təbliği və yayılınası; • tələbələrin kollektiv elmi, mədəni və estetik fəaliyyətinin təşkili; 467
• kollektiv əmək və istirahət prosesində tələbələrdə ünsiyyət mədəniyyətinin tərbiyə edilməsi; • tələbə-müəllim ünsiyyətinin, tələbə-müəllim əməkdaşlığının hərtərəfli inkişaf etdirilməsi. Yuxanda sadalananlardan səmərəli istifadə olunması tələbələrə öz təlim fəaliyyətlərini və istirahətlərini düzgün təşkil etməyə kömək edir, tələbə şəxsiyyətinin ahəngdar və hərtərəfli inkişafını təmin edir. Müşahidələr göstərir ki, tələbələrin təlim fəaliyyətində əsas yeri müstəqil işlər yox, ali məktəb auditoriyalarında həyata keçirilən məcburi təlim məşğələləri tutur. Digər tərəfdən, tələbənin mədəni istirahəti üçün zəruri olan asudə vaxt.təlim vaxtından xeyli azdır. Vaxt azlığı tələbənin ahəngdar inkişafını təmin edə bilmir, tələbə birtərəfli inkişafa «meyl» edir. Əlbəttə, əsas məsələ asudə vaxtın həcmində deyil, onun strukturunda, komponentlərində.dir. Müasir dövrdə tələbə gənclər asudə vaxtlarını mavi ekran qarşısında keçirməyi daha çox xoşlayırlar. Bu, onunla əlaqədardır ki, televizor ictimai həyatın, istehsalatın, elmin, mədəniyyətin, incəsənətin müxtəlif sahələri haqqında çox zəngin informasiyalar verir. Televiziya verilişlərində idrak və mədəni fəaliyyətin bütün növləri özünün konsentrik ifadəsini tapır. Televizor tələbənin vaxt «itkisi»nin (məsələn; kinoteatra getmək üçün sərf edilən vaxt) və pul büdcəsinin əlavə sərfinin qarşısını alır. Əlbəttə, asudə vaxtın bu cür keçirilməsi fəaliyyətə, bir növ passiv xarakter verir, fərd yaradıcılıq göstərə bilmir. Tələbənin asudə vaxtının təşkilindəki bir ziddiyyət də məhz budur. Asudə vaxtın təşkilinin televiziya, radio, İNTERNET, bədii ədəbiyyatın mütaliəsi kimi geniş yayılmış formalarından başqa tələbələr şəxsi ünsiyyət, fiziki hazırlıq, ictimai iş, təbiət qoynuna gəzintiyə çıxmaq, bədii yaradıcılıq kimi fəaliyyət formalarına meyl edirlər. Deməli, asudə vaxtda fəal yaradıcı fəaliyyət bütün çətinliklərə və vaxt «qıtlığına» baxmayaraq özünə «yol açır». Maraqlıdır ki, müxtəlif ali məktəblərin tələbələrinin vaxt büdcəsi strukturu etibarilə biri-birindən fərqlənir. Məsələn, müəyyən olunmuşdur ki, texniki universitetlərin tələbələri gün ^«8
ərzində təlim fəaliyyətinə humanitar universitetlərin tələbələrindən daha çox vaxt sərf edirlər. Tələbələrin vaxt büdcəsinin ziddiyyətli strukturu təhsil- tərbiyə prosesinin təşkili və formalarından, tələbələrin sosial- məişət həyat şəraitindən, əmək mədəniyyətindən, tələbənin öz potensial imkanlarından, intellektual qüvvə və qabiliyyətlərindən istifadə etməsi bacarığından, tələb və maraqlarından bilavasitə asılıdır. Tələbələrin asudə vaxtının səmərəli keçməməsinin üç səbəbi vardır:
1) tədris yükünün ağırlığı; 2) məcburi məşğələlərdən sonra özünü göstərən yorğunluq; 3) ali məktəbdə asudə vaxtın qənaətbəxş təşkil olunmaması. Deməli, tələbənin vaxt büdcəsi ziddiyyətli xarakterə malik mürəkkəb hadisədir. Vaxt büdcəsi strukturunun həlledici amili ali məktəbdə təhsil-tərbiyə prosesinin düzgün və səmərəli təşkilidir. Müasir şəraitdə tələbələrin vaxt büdcəsində aparıcı yeri məcburi təlim məşğələləri (auditoriya məşğələləri) tutur və müstəqil işlərə istənilən qədər vaxt ayrılmasına imkan vennir. Belə olduğu halda tələbə müstəqil işləri asudə vaxtın hesabına yerinə yetimıəli olur. Asudə vaxt «sıxışdırılır», minimuma enir, daha çox vaxt aparan fəaliyyət növlərini (məsələn, idman bölmələri, bədii Özfəaliyyət) icra etmək praktik olaraq mümkün olmur. Bu və bu qəbildən olan digər ziddiyyətləri aradan qaldırmaq və tələbələrdə vaxt büdcəsi mədəniyyəti yaratmaq məqsədilə hər bir ali məktəbdə aşağıdakı pedaqoji vəzifələr həll edilməlidir: * hər şeydən əvvəl məcburi və müstəqil işlərə sərf edilən vaxt arasındakı nisbət sonuncunun xeyrinə dəyişdirilməlidir; * tələbələrin müstəqil işlərinə sistematik nəzarətin formaları inkişaf etdirilməli və möhkəmləndirilməlidir; * tələbələrin kafedra, laboratoriya, kabinet və kitabxanalarda müstəqil işlərinin səmərəli təşkilini təmin etmək məqsədilə müvafiq maddi baza yaradılmalıdır; * tələbələrə əmək və istirahətin elmi təşkili ilə bağlı in- Yüklə 6,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|