Firmanin (MÜƏSSİSƏNİN) İQTİsadiyyati fənni üzrə MÜhaziRƏLƏr müəllim: Rəhimova Gülsabah Vahid qızı

Ehtiyat norması firmada toplanılan material resurslarının elə minimum 
həddidir ki, o, istehsal prosesininn normal getməsini təmin edə bilir. İstehsal 
ehtiyatlarının bir hissəsi olan cari ehtiyat iki məhsulgöndərmə arasındakı vaxt 
intervalında müəssisənin ahəngdar işləməsini təmin etmək üçündür və dəyişkəndir. 
Cari ehtiyat müəssisəyə material daxil olan anda özünün maksimum həddində, 
yeni partiya material qəbulu anında isə minimum (sıfır) həddində olur. Hazırlıq 
ehtiyatı istehlakçının ünvanına göndərilmiş materialın qəbulu, istehsal istehlakı 
üçün hazırlanması və bilavasitə iş yerinə gətirilməsi ilə əlaqədar olan vaxt ərzində 
istehsalın fasiləsizliyinin təmin edilməsi məqsədilə yaradılır. Sığorta ehtiyatı cari 
ehtiyatın hesablanmasında nəzərdə tutulmuş məhsulgöndərmələrdə ya gətirilən 
məhsulun miqdarı, ya da vaxtaşarı kənarlaşmalar baş verən zaman istehsalın 
fasiləsizliyinin təmin etmək məqsədilə yaradılır. Mövsümi ehtiyat isə xammal və 
materialın istehsalı və ya tədarükünün mövsümi olması, xammal və materialın 
mövsümi istehlakı (məsələn, binaların qızdırılması üçün yanacaq məhsulları) ilə 
əlaqədar yaradılır. Firmanın maddi-texniki təminatı şəraitdən asılı olaraq 2 
formada həyata keçirilir: 
a) Tranzit forması; 
b) Anbar forması. 
Maddi-texniki təminatın tranzit başqa sözlə, məhsulgöndərmənin tranzit 
formasında hazır məhsul istehsalçıdan bilavasitə istehlakçıya vasitəçi və aralıq 
anbarlara verilmədən göndərilir. Bu halda hazır məhsul nəqliyyat vasitəsinə 1 dəfə 
istehsalçı firmanın anbarından yüklənir və 1 dəfə də istehlakçı firmanın anbarına 

---

böşaldılır; bu səbəbdən də yükün istehsalçıdan istehlakçıya doğru hərəkəti 
sürətlənir, nəqliyyat-tədarükat xərclərinin məbləği azalır və. Maddi-texniki 
təchizatın formalarından biri də təchizatın qeyri-tranzit formasıdır-anbar 
formasıdır. Təchizatın anbar formasında istehlakçı firma istehsal-texniki təyinatlı 
məhsulları ya bilavasitə onun istehsalçısı olan firmadan onunla bağlamış olduğu 
müqavilələr əsasında, ya da vasitəçilərdən ala bilir. 
Anbar təchizat formasından istifadə istehlakçı firmanın materiala tələbatı 
tranzit normasından az olduğu və coğrafi şəraitin əlverişli olmadığı hallarda daha 
məqsədəuyğun hesab edilir. 
Təchizatın qeyri-tirazit formasının səmərəli təşkilini nizama salan “sifariş