reklam,
idman və turizmlə bağlı
-
favorit, karate, uşun, rapira, sport-
layn, ralli, motoralli, avtoralli, bukmeker, gid, qrand–otel, real
–otel, otel
və s,. eləcə də
yuyucu toz adları
–
Omo, Tayt, Per-
sil
və s.,
diĢ pastası adları
–
blendamed, kolqeyt, akvafreş
və
s.,
çay adları
–
Beta-te, Çempion, Final çay
və s., kimi Avropa
mənşəli olub, hələlik çox da geniş işləkliyə malik olmayan,
Seçilmiş əsərləri X
265
lakin mənbə dildə ümumişlək sayılan sözlərin gələcək taleyi
cəmiyyətin milli dəyərlərə münasibətindən asılı olacaqdır.
Bunun kimi, Türkiyə türkcəsindən dilimizə daxil olub az
da olsa, işlədilməkdə olan «olacaqlar», «yiyecekler», «öyrən-
ci», «öyrətmən», «okul», «okul dəftəri», «seçdirmə», «baş-
qan», «başkənd», «tanıtım», «gülməcə», «ayrıntı» (fərq), «dar-
tışma» (mübahisə), «işbaşı» (nəticə), «yerbil», «göybil», «ye-
rəyrisi», «açun» (kainat) qəbilindən olan sözlər də dilimizin
leksik tərkibində tarixən işlək olmuş ekvivalentlərini sıxışdırıb
qeyri-fəal pozisiyaya keçirə bilməyəcək.
c) Müxtəlif səbəblərlə bağlı iĢləkliyini itirib dilin pas-
siv fonduna keçən söz və ifadələr:
Bu qəbildən olan leksik və frazeloji vahidlərdəki funk-
sional dəyişmələr özünü iki şəkildə göstərir:
1. 1990-cı ildən etibarən dilimizə daxil olan alınmalar
tərəfindən sıxıĢdırılaraq aktivliyini itirmək üzrə olan söz və
ifadələr.
2. Sosial-ictimai durumda gedən siyasi və iqtisadi də-
yiĢikliklər nəticəsində istifadədən qalan söz və ifadələr.
1. 1990-cı ildən başlayaraq Azərbaycan xalqı həm maddi,
həm mənəvi, həm də mədəni münasibətlər sahəsində dünyaya
birbaşa çıxış imkanı qazandı. Məlumdur ki, xalqlar, millətləra-
rası münasibətlərdəki yeniliklər ilk növbədə dilə, daha doğrusu,
dilin leksik tərkibinə təsir göstərir. Bu mənada, Azərbaycan
dilinin leksik tərkibi sözü gedən zaman kəsiyində olduqca
müxtəlif məna və informasiya tutumuna malik sözlər hesabına
daha da zənginləşmə imkanı qazanmışdır.Təbii ki, söz və ifa-
dələrin belə intensiv axınını dildə həmişə müsbət proses kimi
qiymətləndirmək olmaz. Xüsusən ədəbi dilin leksik qatı özü-
nün yüksək inkişaf mərhələsində sabitləşdiyi bir zamanda dilə
yerli-yersiz daxil olan vahidlərin kütləvi axınını tənzimləmək
lazımlı və olduqca vacib bir işdir. Belə hallarda dilimizin özəl-
liyini qoruyub saxlamaq, onun yad ünsürlərlə zibillənməsinin
|
