Fizika ixtisosligidan boshqa ixtisosliklar uchun ma’ruza matnlari to’plami So’z boshi

6-§. POTENSIAL. ELEKTR MAYDON KUCHLANGANLIGI BILAN POTENSIALI 
ORASIDAGI BOG’LANISH 
 
Mexanikadan ma’lum-ki, kuchlarning potensial maydonida joylashgan 
jism potensial energiyaga ega bo’lib, maydon kuchlari shu energiya hisobidan 
ish bajaradi. Elektr maydonida bajarilgan ishni potensial energiya farqi 
sifatidaifodalash mumkin: 
)
(
2
1
E
E
A



, (6.1) 
Bu tenglama bilan (5.2) ni taqqoslasak, ye
1

1
0
4
r
qq



va ye
2

2
0
4
r
qq



aniqlanadi. 
Demak, o’zaro ta’sir potensial energiyasi ye

r
qq



4
0
. Elektrostatik maydon 
potensiali

esa, sinovchi q
o
zaryadning elektrostatik maydon ixtiyoriy 
nuqtasidagi potensial energiyasi ye ning shu zaryad miqdoriga nisbati bilan 
aniqlanadigan fizik kattalikka aytiladi, ya’ni: 


r
q
q
E


0
4

. (6.2) 

---

Potensial son jihatidan birlik musbat zaryadning maydondagi muayyan 
nuqtadagi potensial energiyasiga tengdir. Zaryadlar sistemasi hosil qilgan 
maydon potensiali sistema tarkibiga kirgan har bir zaryadning alohida hosil 
kilgan maydon potensiallari algebraik yig’indisiga tengdir.
Agar bizga potensiallari 

1
va 

2 
ga teng bo’lgan, bir-biridan 

d=d
2
-d
1 
masofada joylashgan ikkita parallel plastinka berilgan bo’lsa, maydon 
kuchlanganligi uchun
E

d


1
2


(6.3) 
ifodani olamiz, bu yerda

2
-

1

U - plastinkalar orasidagi potensiallar farqi 
yoki kuchlanish deyiladi. XBS da kuchlanish 1V birligi bilan o’lchanadi.