Fizika ixtisosligidan boshqa ixtisosliklar uchun ma’ruza matnlari to’plami So’z boshi

Farada deyiladi va u 1F

1Kl/1V bo’ladi. 
9-§. KONDENSATORLAR. KONDENSATORLARNING ELEKTR SIG’IMI 
 
Tajribalar shuni ko’rsatadiki, agar o’tkazgichlar o’zaro yaqinlashtirilsa, ularning 
umumiy sig’imi keskin ortadi. Agar o’tkazgichlar orasiga dielektrik muhit kiritilsa, 
o’tkazgichlar sistemasining sig’imi yanada ortadi. Bu prinsip o’tkazgichlardan 
kondensator yasashda ishlatiladi. 
Kondensator deb, qoplamalari deb ataladigan bir-biriga cheksiz yaqin 
joylashtirilgan va dielektrik muhit bilan ajratilgan o’tkazgichlar sistemasiga aytiladi. 
Faraz qilaylik, ikki parallel yuzalari
S
S
S
1
2


bo’lgan metall plastinka 
shaklidagi o’tkazgichlar nisbiy dielektrik singdiruvchanlik koeffitsienti 

bo’lgan 
dielektrik muhit bilan bir-biridan izolyatsiya qilingan bo’lsin. Zaryadlarning yuza 
zichliklari 


va 


, potensiallari 

1
va 

2
bo’lsin. (6.3) ifodadan
U
E d
 
(9.1)

---

kelib chiqadi. Ikki parallel plastinka orasidagi maydon kuchlanganligi
E
q
S





0
;
(9.2) 
ekanini hisobga olib, yassi kondensatorning sig’imi uchun: 
C
S
d

 
0
(9.3) 
ifodani yoza olamiz. (9.3) dan ko’rinadiki, kondensatorning elektr sig’imi S 
plastinkalarning yuzi S va ular orasidagi masofa d hamda elektr xossalariga 
bog’liq. 
Har qanday olingan o’tkazgich ham elektr sig’imga ega. Masalan, radiusi 
R bo’lgan va dielektrik singdiruvchanligi

ga teng bo’lgan muhitda 
joylashgan metall sferaning elektr sig’imi: 
C
R

4
0

(9.4) 
Kondensatorlar konstruksiyalariga ko’ra yassi, silindrik, sferik formalarda 
bo’lib, dielektrik muhit materillariga qarab har xil: qog’ozli, slyudali, 
keramikali, elektrolitli va hokazo turlari mavjud. Ular radio va 
elektrotexnikada keng ishlatiladi. Ayniqsa hozirga zamon texnikasida 
mikrominiatyura (jajji) sopol (keramika) li kondensatorlar kichik o’lchamli va 
katta sig’imga ega bo’lganliklari uchun keng qo’llanilmoqdi.