Fizika ixtisosligidan boshqa ixtisosliklar uchun ma’ruza matnlari to’plami So’z boshi

e

1,6·10
-19
Kl , massasi esa 
m
e

9,1·1O
-31
kg ga teng.
Elektronlar qaerdan hosil bo’ladi? Bu savolga javob berish uchun 
atomning tuzilishini ko’rib chiqaylik. Atomning markazida proton va 
neytronlardan iborat yadro, atrofida elektronlar harakatlanadi. Butun atom 
zaryadsiz, chunki yadroning musbat zaryadi hamma elektronlarning manfiy 
zaryadlari yig’indisiga teng va u elektr jihatdan neytral. Agar neytral jism biror 
boshqa jismdan elektronlar olsa, manfiy zaryadga ega bo’ladi. Elektronlari 
yetishmaydigan jism musbat zaryadlangan bo’ladi. SHunday qilib, jism 
elektronlarini yo’qotgan va ortiqcha elektron olgan taqdirdagina elektrlanadi. 
Elektr zaryadi yo’qolishi va yana paydo bo’lib turishi mumkin. Lekin doimo 
ikki qarama-qarshi ishorali ikki elementar zaryad bir vaqtda paydo bo’ladi va 
yo’qoladi. YOpiq sistemada barcha zarrachalar zaryadlarining algebraik 
yig’indisi
o’zgarmay qolaveradi: 
const
q
n
I
I



1
. (1) 
Elektr zaryadining saqlanish qonuni (1) yopiq sistema uchun, ya’ni 
tashqaridan 
zarralar 
kirmaydigan 
va 
tashqariga 
bunday 
zarrachalar 
chiqarmaydigan sistema uchun o’rinli. 
1-§. ELEKTROSTATIKA. KULON QONUNI 

---

 
Elektrostatikaning asosiy qonuni zaryadlangan ikkita qo’zg’almas 
nuqtaviy jism yoki zarra orasidagi ta’sir qonunidir. Uni 1785 yilda Kulon 
tajriba orqali aniqlagan: 
Ikkita nuqtaviy zaryadning o’zaro ta’sir kuchi har bir zaryad