Fizika,2 qism 20

Ìàksimumlàr và minimumlàr shàrti. Frånål zînàlàri sîni juft
bo‘lsà:
d
j
l
=
= ±
=
a
m
m
sin
, (
, , , ...)
2
1 2 3
2
, (9.2)
B nuqtàdà difràksiîn minimum (to‘là qîrîng‘ilik), àgàr Frånål
zînàlàri sîni tîq bo‘lsà:
d
j
l
=
= ±
+
=
a
m
m
sin
(
) , (
, , , ...)
2
1
1 2 3
2
, (9.3)
bittà kîmpånsàtsiyalànmàgàn zînàgà mîs kåluvchi difràksiîn
màksimum kuzàtilàdi. Shuni tà’kidlàsh lîzimki, to‘g‘ri yo‘nàlishdà
(j = 0) tirqish o‘zini go‘yoki bittà Frånål zînàsidåk tutàdi và
yorug‘lik shu yo‘nàlishdà eng kàttà intånsivlik bilàn tàrqàlib,
B nuqtàdà màrkàziy difràksiîn màksimum kuzàtilàdi. 18- b ràsmdà
difràksiya nàtijàsidà intånsivlikning ekràndàgi tàqsimîti (difràk-
siîn spåktr) kåltirilgàn.
Difràksiîn pànjàràning tuzilishi. Endi ko‘plàb tirqishlàrdàn
ibîràt siståmà bilàn tànishàylik. Bir tåkislikdà yotgàn, kångliklàri
tång nîshàffîf sîhàlàr bilàn àjràtilgàn pàràllål tirqishlàrdàn ibîràt
siståmà difràksiîn pànjàrà dåyilàdi.
Àgàr tirqishning kångligini a, nîshàffîf sîhàning kångligini
b dåb îlsàk, d = a + b kàttàlik difràksiîn pànjàràning dîimiysi
(dàvri) dåyilàdi. 19- ràsmdà difràksiîn pànjàrà ko‘rsàtilgàn. Gàrchi
ràsmdà sîddàlik uchun ikkità tirqish –
MN = CD = a và NC = b ko‘rsàtilgàn
bo‘lsà-dà, u difràksiîn pànjàrà to‘g‘-
risidà tàsàvvurgà egà bo‘lish uchun
yetàrli.
Difràksiîn pànjàràdà difràksiya.
Yassi mînîõrîmàtik to‘lqin pànjàrà
tåkisligigà tik tushàyotgàn bo‘lsin.
Òirqishlàr bir-birlàridàn tång uzîq-
likdà jîylàshgànlàri uchun hàm ikkità
qo‘shni tirqishdàn chiqàyotgàn nur-
làrning yo‘l fàrqi (19- ràsm)
19- rasm.
M N
C D
F j
j
B
MN = a
NC = b

---

32
d = CF = (a + b)sin j = d × sin j (9.4)
gà tång bo‘làdi.
Difràksiîn pànjàrà hîlidà hàm yakkà tirqishdàgi difràksiya
kàbi (bîsh) minimumlàr
a × sinj = ±ml, (m = 1, 2, 3, ...)
(9.5)
shàrtdàn àniqlànàdi. Àgàr
d × sinj = ±ml, (m = 0, 1, 2, ...)
(9.6)
shàrt bàjàrilsà, bir tirqishning tà’siri ikkinchi tirqish tîmînidàn
kuchàytirilàdi và shuning uchun hàm bu shàrt bîsh màksimumlàr
shàrti dåyilàdi.
Bundàn tàshqàri, difràksiîn pànjàràdà hîsil bo‘làdigàn difràk-
siîn pànjàràning qo‘shimchà minimumlàri shàrtini hàm àniqlàsh
mumkin.