Fizika,2 qism 20

22- rasm.
23- rasm.

---

37
Bryustår qînuni. Tàbiiy yorug‘lik ikkità dielåktrikning (misîl
uchun hàvî và suv) chågàràsigà tushganda bir qismi qàytàdi,
bir qismi esà sinib ikkinchi muhitdà hàràkàtlànàdi. Bu nurlàrning
yo‘ligà turmàlin plàstinkà qo‘yib, ulàrning qismàn qutblàngànligigà
ishînch hîsil qilish mumkin. Òàjribàlàr qàytgàn nurdà tushish
tåkisligigà pårpåndikular bo‘lgàn tåbrànish (24- ràsmdà ulàr
nuqtàlàr bilàn ko‘rsàtilgàn), singànidà esà tushish tåkisligigà
pàràllål tåbrànish (strålkàlàr bilàn ko‘rsàtilgàn) ustunrîq bo‘lishini
ko‘rsàtdi.
Qutblànish dàràjàsi nurning tushish burchàgi và sindirish
ko‘rsàtkichigà bîg‘liq. Shîtlàndiyalik fizik D.Bryustår (1781–
1868) tushish burchàgi i
B
sindirish ko‘rsàtkichi (n
21
) yordàmidà
tg i
B
= n
21
(10.2)
munîsàbàt îrqàli àniqlànishini ko‘rsàtuvchi o‘z qînunini yaràtdi.
Bu yerdà n
21
– ikkinchi muhitning birinchi muhitgà nisbàtàn
sindirish ko‘rsàtkichi.
Òàbiiy yorug‘lik dielåktriklàr chågàràsigà Bryustår burchàgi
îstidà tushsà, qàytgàn nur yassi qutblàngàn bo‘làdi (tushish
tåkisligigà pårpåndikular tåbrànishlàrgàginà egà bo‘làdi) (25-
ràsm). Singàn nur esà màksimàl (låkin to‘là emàs) qutblàngàn
bo‘làdi.
Qutblànishdàn fîydàlànish. Qutblànish hîdisàsi õàlq
õo‘jàligidà judà kång qo‘llànilàdi. Bulàrgà måõànik yuklànish
24- rasm.
25- rasm.
i
B
n
1
n
2
i
2
p/2

---

38
nàtijàsidà vujudgà kålàdigàn elàstik kuchlànish jîylàrini àniqlàsh,
tîvushni yozish và eshittirish kàbi tåz o‘tàdigàn jàràyonlàrni
o‘rgànish misîl bo‘làdi.
Òàjribàlàrning ko‘rsàtishichà, bà’zi kristàllàr và îrgànik
mîddàlàrning eritmàlàridàn qutblàngàn yorug‘lik o‘tgànidà
qutblànish tåkisligining burilishi kuzàtilàdi. Qutblànish tåkisligini
burîvchi mîddàlàr îptik fàîl mîddàlàr dåyilàdi. Bundày
mîddàlàrgà kvàrs, shàkàrning suvdàgi eritmàsi và bîshqàlàr
misîl bo‘làdi. Àynàn shu hîdisàdan îptik fàîl mîddàlàr
eritmàsining kînsåntràtsiyasini àniqlàshdà kång fîydàlànilàdi.