Fizika,2 qism 20

Quyosh và yulduzlàrning spåktrlàri. Quyosh và yulduzlàr
temperaturasi và ràngigà ko‘ra quyidàgi turlàrgà bo‘linàdi: eng
issiq yulduzlàrning tåmpåràturàsi 100 000 Ê àtrîfidà; havorang
yulduzlàrniki – 30 000 Ê; sàriqlàriniki esà 6 000 Ê và eng sîvuq
yulduzlàrniki 3 000 Ê àtrîfidà bo‘làdi. (Quyosh bizgà eng yaqin
jîylàshgàn yulduz bo‘lib, sirtining temperaturasi 6 000 Ê.)
Yulduzlàr enårgiyasining mànbàyi ulàrning ichidà 10 000 000
Ê temperaturada vîdîrîdning gåliygà àylànish råàksiyalàridir.
Shuning uchun hàm bàrchà yulduzlàrning (shu jumlàdàn,
Quyoshning hàm) àtmîsfåràsining àsîsiy qismini vîdîrîd và
gåliy tàshkil qilàdi.
Yulduzlàrning spåktrlàri ulàrning tàrkibidà vîdîrîd và
gåliydàn tàshqàri turli kimyoviy birikmàlàr và elåmåntlàr
màvjudligini ko‘rsàtàdi. Judà issiq yulduzlàrning spåktrlàridà gåliy
và àzîtgà õîs bo‘lgàn yorqin chiziqlàr àjràlib tursà, sîvuq
yulduzlàrning spåktrlàridà turli mîlåkular birikmàlàrning yutilish
yo‘llàri ko‘prîq bo‘làdi.
Quyoshning spåktri turli qîrà chiziqlàr bilàn kåsilgànini
ko‘rish mumkin (28- e ràsm). Bu chiziqlàr ulàrni birinchi
bo‘lib tàvsiflàgàn kishining nîmi bilàn Fràungîfår chiziqlàri dåyilàdi.
a)
b)
d)
e)
f)
g)
h)
400 450 500 550 600 700 l, nm
28- rasm.

---

45
Êirõgîfning fikrigà ko‘rà, bu chiziqlàr Quyosh và Yer àtmîs-
fåràsi tàrkibigà kiruvchi elåmåntlàrning yutilish spåktrlàridir. Bu
chiziqlàrning spåktrdàgi o‘rnigà qàràb, Quyosh nuri Quyosh
àtmîsfåràsidàn qàndày mîddàlàr îrqàli o‘tgànligini àniqlàsh
mumkin.
Quyosh àtmîsfåràsidà Yerdà màvjud elåmåntlàrdàn vîdîrîd,
nàtriy, kàlsiy, tåmir và bîshqà mîddàlàr màvjudligi àniqlàngàn.
Quyosh spåktrini o‘rgànish o‘shà pàytgàchà nîmà’lum bo‘lgàn
elåmånt màvjudligini ko‘rsàtdi. Uni gåliy (gråkchà «gåliîs» –
quyosh so‘zidàn îlingàn) dåb nîmlàdilàr. 26 yil o‘tgàndàn so‘ng
gåliy Yerdà hàm tîpildi.