Forobiv foz1l odamlar t o s h k e n t «o z b e k I s t o n m I l L i y e n s I k L o p e d I y a s i» d a V l a t L m I y n a s h r I y o t I 84(5U)1 a b u n a s r f o r o b I y. F 4 Fozil odam lar shahri

F O Z I L O D A M L A R S H A H R I
t u t a s h g a n , y o b o ' l m a s a , b u a ’z o g a m u tta s il o q ish y o 'li bilan 
b u ji s m b o g 'l a n g a n b o 'la d i.
B u q u v v a tla r u n g a x i z m a t q ila d i, y o b o 'l m a s a m is o li bir 
o g 'i z , o ' p k a , b u y r a k , t a l o q , j i g a r va b o s h q a l a r kabi istasa 
m a ’m u r y o b o 'l m a s a a m i r va q u v v a t b o 'l i b , b u a ' z o l a r b ila n
b i r l a s h a d i , b u j i s m i c h i d a o q a d i g a n b i r y o 'l y o o q a r suv 
b o 'l i s h z a r u r a t i lo z im b o 'l a d i . Bu x u d d i m i y a n i n g y u r a k k a
t a ’sir e tg a n i kabi y u z b e ra d i.
B irin c h i b o 'l i b a ' z o d a q a lb p a y d o b o 'l a d i , u n d a n s o 'n g
m iy a , k e y in jigar, k ey in ta lo q , u n d a n s o 'n g b o s h q a la r i b o 'la d i. 
H a r a k a t d a b o 'l g a n a ’z o l a r n i n g e n g oxirgisiga b o l a t u g 'a d i g a n
a ’z o kiradi. B u la r b a d a n n i b o s h q a ra d i. Bu x u d d i t u x u m l a m i n g
f e ’li va e r k a k h a r o r a t n i n g s a q la b q o lin is h i b ilan b u u r u g 'd a
x o tin jin si ta b ia ti r u h in i b e ra d i.
T u g 'ilish b ila n b o 'la d ig a n quvvat ikkiga b o ’linadi. Birinchisi 
h u k m r o n b o 'la d i, b o sh q a si x iz m a t q ilad ig an b o 'la d i. H u k m r o n
b o 'l g a n q u v v a t q a l b d a m a k o n t u t a d i ; x i z m a t q ila d ig a n i esa 
tu g 'is h a ’z o la rid a b o 'la d i. T u g 'a d i g a n quvvat esa ikkiga ajraladi. 
U l a r n i n g biri m o d d a d a n b o 'l i b , u n d a n b u n d a y q u v v a t l a r
m a v j u d b o ' l g a n h a y v o n y u z a g a k e l a d i . B o s h q a l a r i e s a
h a y v o n d a n b o 'l i b , b u n d a m o d d a t o b u n a v g a tegishli shakl 
hosil b o ' l m a g u n c h a h a r a k a t q ilad i. M o d d a t a y y o rla y d ig a n
q u v v a t b u x o tin jin s i q u v v a t id ir. U n g a s h a k l b e r a d ig a n q u v v a t 
b u e r k a k q u v v a t id ir. X o t i n jin s i s h u n d a y b ir q u v v a tk i, bu 
b ila n m o d d a t a y y o r l a n a d i , e r k a k j i n s i s h u n d a y b ir q u v v a tk i, 
b u b ila n o 's h a m o d d a o 's h a quvvati b o 'lg a n n a v shaklni yuzaga 
k e ltira d i. Q a lb g a x i z m a t q ilg a n a ’z o u n g a h a y v o n m o d d a s i ni 
b e r a d i, b u b a c h a d o n s a n alad i. M o d d a g a shakl b e ris h g a x iz m a t 
qiladigan va u n g a inson y o ( b o s h q a bir) h a y v o n tu sin i beradigan 
m o d d a m a n iy d ir . M a n i y a g a r x o t i n jin si b a c h a d o n g a kiritilsa, 
u n d a q o n b ila n u c h r a s h a d i , u esa , o ' z n a v b a tid a , b a c h a d o n d a
in s o n sh ak l ini q a b u l q ila d ig a n b i r h o la t h o z i r b o 'l i b , u n d a
t o b u q o n d a n in s o n shakli v u ju d g a keladi. B a c h a d o n d a p a y d o
b o ' l g a n q o n b u i n s o n m o d d a s i s a n a la d i. U r u g ' e sa o ' s h a
m o d d a n i s h a k l hosil q ilg u n g a q a d a r h a r a k a t g a k e ltiru v c h i 
o m ild ir.
B a c h a d o n d a t a y y o r l a n g a n u r u g ' n i n g q o n g a m u n o s a b a t i
m iso li b ir s u t n i n g s u t d o n d a q u y u q l a s h g a n i g a o 'x s h a s h b ir
37

---

A B U N A S R F O R O B I Y
---------------------------------------------------------------
d a r a ja d a d ir. S u t d o n b u n d a misoli s u t n i n g a c h i s h i d a u n i n g na 
b ir q is m i va na b ir m o d d a s i b o i m a g a n i d e k , b a c h a d o n d a u r u g ‘ 
h a m q u y u q b o ' l g a n q o n n i n g n a b o ‘lag i va n a m o d d a s i
b o ' l o l m a y d i . M a n i y h a m x u d d i m a n a s h u n d a y b o ‘lib , 
b a c h a d o n q o n d a n tu z ilib q o l a d i g a n na b i r b o ‘lak h a m e m a s , 
va n a b ir m o d d a h a m e m a s , g o 'y o k i su t m is q o z o n d a ivib 
q a tiq b o 'l g a n i d c k , b a c h a d o n d a h a m q o n d a n (b o la ) p a y d o
b o 'l a d i .
I n s o n d a u r u g ' p a y d o q ila d ig a n n a rs a — b u u r u g ' t u r a d ig a n
id is h d ir, bu esa teri ostidagi y o ' g ' o n to m i r l a r d i r . Bu t o m i r l a r
erkak u r u g 'id a n y o rd a m olib turadi. M a n a sh u y o 'g ' o n to m irla r 
orqali o l a t d a b o 'l g a n u r u g ' u n g a q a r a b o q ib t u s h a d i , b u esa 
z a r u r b o ' l g a n u r u g ' b o ' l i b , u b a c h a d o n g a t u s h a d i , u n d a
m a v ju d b o 'l g a n q o n esa t o a ' z o ta sh k il b o 'l g u n g a q a d a r h a r
b ir a ' z o n i n g va b a r c h a a ' z o l a r sh a k lin i o 'z g a r t i r i b tu ra d i.
U r u g ' — m a n i y esa e r k a k a sb o b i sa n a la d i.
A s b o b la r b a ’z a n b ir la s h g a n b o 'l a d i , b a ’z a n esa a jralg an
b o 'l a d i . M a s a la n , la b ib a s b o b - u s k u n a l a r i m isol b o 'l g a n i kabi. 
T a b i b q o 'l i d a v o la s h a sb o b i s a n a la d i. J a r r o h p i c h o g 'i h a m
t a b ib a s b o b id ir , b u bilan u o d a m l a r n i d a v o la y d i. D a v o h a m
t a b ib a sb o b i h is o b la n a d i, lekin q u w a t g a s o h ib b o 'l o l m a y d i . 
Bu b ila n ta b ib x a sta n i d a v o la y d i. N i h o y a t , d o ri — b u a lo h id a
a s b o b sanaladi, tab ib esa o ' z h arakati va a m a liy o t q ilayotganida 
b u ish b ila n m a s h g 'u l b o 'l a d i . S h u n d a g i n a ta b ib b a d a n g a
h a r a k a tg a k e ltir a d ig a n q u v v a t b e rib , kasal b a d a n i n i s o g 'li q q a
t o m o n y o 'n a l t i r a d i . B o rd iy u a g a r d a v o b u k u c h n i p a y d o qila 
о Isa, s h u n d a g i n a t a b ib o ' s h a d a v o n i, m a s a l a n , kasal b a d a n iga 
у u b o r a o la d i. Bu s h u n d a y k i . b u n i d a v o l a y o t g a n tab ib h o z ir
b o 'l a d i mi y o h o z i r b o 'l m a y d i m i, va yoki u o 'l g a n m i , b u n i n g
farqi b o 'l m a y d i , iloj xasta s o g 'lig ig a y o 'n a l a d i . E rk a k u ru g 'i 
b ila n b o 'l a d i g a n v o q e a m a n a s h u n d a n iborat. J a r r o h p i c h o g 'i 
h a m fa q a t u n d a n f o y d a l a n a d i g a n ta b ib b i l a n g i n a ish b ajo
k e ltira d ig a n a s b o b s a n alad i. T a b ib q o 'li esa p i c h o q q a n isb atan
h a m k o 'p r o q ish la tila d ig a n n a rs a d ir. A m m o d o r ig a kelsak, u 
ta b ib b u ishga alo q asi b o ' l d i m i - y o ' q m i , b u n d a n q a t 'i y n a z a r, 
b i r q u v v a t b ila n h a r a k a t q ila d i. U r u g ' b ila n h a m x u d d i, 
s h u n d a y b o 'l a d i . C h u n k i u e r k a k n i n g ta n o s il q u w a t ini ishga 
t u s h i r a d i g a n a s b o b b o 'l i b , u a lo h i d a h a r a k a t q ilad i. M a n i y
38

---