Forobiv foz1l odamlar t o s h k e n t «o z b e k I s t o n m I l L i y e n s I k L o p e d I y a s i» d a V l a t L m I y n a s h r I y o t I 84(5U)1 a b u n a s r f o r o b I y. F 4 Fozil odam lar shahri

2 6 . FOZIL S H A H A R H O K IM IN IN G F A Z IL A T L A R I
H A Q ID A SO ‘Z
B u n d a y s h a h a r g a h o k i m b o 1 la d iga n o d a m ( A l l o h d a n
b o s h q a ) h e c h kim g a b o 'y s u n m a s lig i kerak. F o z illa r s h a h r in in g
b ir in c h i b o s h lig 'i s h u s h a h a r a h o lis ig a i m o m l i k q ilu v c h i oqil 
k ish i b o ' l i b , u t a b i a t a n o ' n i k k ita x i s l a t - f a z i l a t n i o ' z i d a
b ir la s h tir g a n b o 'l i s h i z a r u r . F o z i l l a r s h a h r i h o k i m i av v alo
t o 'r t m u c h a s i s o g '- s o l i m b o 'l i b , o 'z i g a y u k l a n g a n v a z ifa la rn i 
b a ja r is h id a b i r o r a ’zo sid ag i n u q s o n halal b e rm a slig i lo z im , 
a k s i n c h a , u s o g ' - s a l o m a t l i g i tu f a y li b u v a z i f a l a r n i o s o n
bajarishi lozim . ( I k k i n c h i d a n ) , b u n d a y s h a h a r h o k im i ta b ia ta n
n o z i k farostli b o 'l i b , s u h b a t d o s h i n i n g s o 'z l a r i n i , fik rlarin i 
te z t u s h u n i b , te z ilg 'a b o lish i, s h u s o h a d a u m u m i y a h v o l 
q a n d a y lig in i ra v sh a n ta s a v v u r q ila olishi z a ru r. ( U c h i n c h i d a n ) ,
u a n g la g a n , k o 'r g a n , esh itg a n , id ro k e tg a n narsalarn i x otirasida 
t o ' l a - t o ' k i s s a q la b q o lis h i, b a r c h a ta fs ilo tla rin i u n u tm a s lig i 
z a r u r . ( T o ' r t i n c h i d a n ) , u z e h n i o ' t k i r , z u k k o b o ' l i b , h a r
q a n d a y n a r s a n in g b i lin a r - b ilin m a s a lo m a tla rin i va u a lo m a tla r i 
n im a n i anglatishini te z bilib, sezib olishi zarur. ( B e s h in c h id a n ) , 
u fikrini r a v s h a n t u s h u n t i r a o lish m a q s a d i d a , ch iro y li s o 'z l a r
b ila n ifo d a la y olishi z a r u r . ( O l t i n c h i d a n ) , u ( u s t o z l a r d a n )
t a ’lim o l i s h g a , b i l i m m a ’r if a tg a h a v a s li b o ' l i s h i , o ' q i s h ,
o ' r g a n i s h j a r a y o n i d a s i r a c h a r c h a m a y d i g a n , b u n i n g
m a s h a q q a t i d a n q o c h m a y d i g a n b o 'l i s h i z a ru r. ( Y e t t i n c h i d a n ) ,
t a o m y e y ish d a , ic h im lik d a , a y o llarg a y a q in lik q ilish d a o c h o f a t 
b o 'lm a s lig i, a k s i n c h a , o 'z i n i tiya o l a d i g a n b o 'l i s h i , ( q i m o r
yoki b o s h q a ) o ' y i n l a r d a n za v q , h u z u r o l i s h d a n u z o q b o 'lis h i 
z a ru r. ( S a k k i z i n c h i d a n ) , u h a q va h a q i q a t n i , o d il va h a q g o 'y
o d a m l a r n i s e v a d ig a n , y o l g 'o n n i va y o l g 'o n c h i l a r n i y o m o n
k o 'r a d i g a n b o 'l i s h i z a ru r. ( T o ' q q i z i n c h i d a n ) , u o ' z q a d r in i 
b ilu v c h i va n o m u s - o r i y a t l i o d a m b o 'l i s h i , p a s tk a s h lik la r d a n
y u q o r i t u r u v c h i , t u g ' m a o l i y h i m m a t b o ' l i s h i , u l u g ', o liy
ishlarga intilishi z a ru r. ( O ' n i n c h i d a n ) , b u d u n y o m o lla r ig a , 
d i n o r v a d i r h a m l a r g a q i z i q m a y d i g a n ( m o l - d u n y o k e t i d a n
q u v m a y d i g a n ) b o 'l i s h i z a r u r . ( O ' n b i r i n c h i d a n ) t a b i a t a n
a d o l a t p a r v a r b o 'l i b , o d il o d a m l a r n i s e v a d ig a n , is tib d o d va 
j a b r - z u l m n i , m u s t a b i d va z o l i m l a r n i y o m o n k o 'r u v c h i , o ' z
o d a m l a r i g a h a m , b e g o n a la r g a h a m h a q iq a t q ilu v c h i, b a r c h a n i
41

---

A B U N A S R F O R O B I Y
---------------------------------------------------------------
a d o la tg a c h a q ir u v c h i, n o h a q j a b r la n g a n la rg a m a d a d b e ru v c h i, 
b a r c h a g a yaxshilikni va o 'z i suygan go'z alliklarni ravo k o 'ru v c h i 
b o 'l i s h i z a ru r. O 'z i h a q ish o l d i d a o 'ja r lik q ilm a y , odil ish 
tu t g a n i h o ld a h a r q a n d a y h a q siz lik va ra z o la tla rg a m u r o s a s iz
b o 'lis h i z a ru r. ( O ' n i k k i n c h i d a n ) , o 'z i z a r u r d e b h iso b la g a n
c h o r a - t a d b i r l a r n i a m a lg a o s h ir is h d a q a t ’iyatli, sabotli, j u r ’atli, 
j a s u r b o 'l i s h i , q o 'r q o q l i k va h a d ik s ir a s h la r g a y o 'l q o 'y m a s lig i 
za ru r.
M a n a sh u b a r c h a x isla tla rn in g b ir o d a m d a ja m l a n i s h i a m ri 
m a h o l , z e r o b u n d a y t u g ' m a fa z ila tla r so h ib i b o 'l g a n o d a m l a r
j u d a k a m u c h r a y d i va u la r n o d i r in s o n la r d ir . M a b o d o fozillar 
s h a h r i d a s h u n d a y b a r k a m o l i n s o n t o p i l i b q o l s a , u n d a
y u q o rid ag i fa z ila tla rd a n o ltitasi, yoki beshtasi k a m o l to p g a n id a
h a m , u aql va z a k o v o t d a b e n azirlig i tufayli fo z illa r s h a h r ig a
r a h b a r lik qila o lad i. B a ’zi m a h a l l a r d a fozillar s h a h r i d a b u n d a y
o d a m y o ' q b o ' l i b q o l g a n i d a h a m (v a fo t e t g a n i d a , y o x u d
b o s h q a jo y g a ketgan vaqtida — 
tarjimon)
a n a sh u i m o m (h o k im ) 
y o x u d u n i n g iz d o s h la ri (a g a r m a z k u r i m o m d a n s o 'n g b irin - 
k etin sh a h a rg a b o sh liq bo'lsalar) c h iq a rg a n q o n u n va tartiblarga 
a m a l q ilin ad i.
Avvalgi i m o m o 'r n ig a kelgan keyingi ra h b a rd a h a m y u q o rid a 
ay tilg a n x isla tla r — fa z ila tla r y o s h lik d a n s h a k lla n g a n b o 'lis h i 
za ru r. A n a s h u n d a b u keyingi i m o m d a y a n a o l tita fazilat hosil 
q ilin ish i zarur:
B irin ch isi - d o n i s h m a n d l i k .
I k k i n c h i s i — a v v a lg i i m o m l a r o ' r n a t g a n q o n u n l a r va 
t a r tib la r n i x o tirid a yaxshi s a q la b q o lish va u la rg a a m a l qilishi 
u c h u n quvvai h o fiz a g a ega b o 'lis h .
U c h i n c h i s i — a g a r avvalgi i m o m l a r d a v r i d a n b i r o r (yoki 
b i r q a n c h a ) s o h a g a ta a llu q li q o n u n q o l m a g a n b o 'l s a , b u n d a y
q o n u n n i o 'y l a b to p is h u c h u n ijod, ixtiro qilish q u w a t i g a ega 
b o 'lis h .
T o 'r t i n c h i s i — ho zirg i h a q i q i y a h v o ln i t e z p a y q a b olish va 
k elg u sid a y u z b e r a d i g a n , avvalgi i m o m l a r k o 'z d a t u t m a g a n
v o q ealarn i o ld in d a n k o 'r a bilish u c h u n b a s h o ra tg o 'y lik xislatiga 
e g a b o 'lis h . Bu xislat u n g a h a lq farovonligini yaxshi lash y o 'lid a 
k erak b o 'la d i.
B e s h in c h is i - avvalgi i m o m l a r o ' r n a t g a n q o n u n l a r g a ,
s h u n i n g d e k , a v v alg ilard an ibrat o lib , o 'z i y a ra tg a n q o n u n l a r g a
42

---

- F O Z I L O D A M L A R S H A H R I
x alq a m a l qilishi u c h u n qizgMn s o ‘z la sh - n o tiq lik x islatlariga 
ega boMish.
Oltinchisi — z a r u r h o lla rd a h a r b ishlariga m o h i r o n a rahbarlik 
qilish u c h u n yetarli j i s m o n i y q u w a t g a ega b o ‘lish; h a m j a n g
q ilis h n i, h a m s a r k a r d a s ifa tid a j a n g u - j a d a l g a r a h b a r lik qilish 
u c h u n h a r b iy s a n ’a t n i yaxshi bilish.
M a b o d o s h u x is la tla rn in g b a r c h a s i n i o ‘z id a j a m l a g a n bir 
o d a m t o p i l m a s a , lek in ikki kishi b irg a la s h ib , s h u xislatlarga 
eg a b o ‘lish sa ( y a ’ni biri - d o n i s h m a n d , ik k in c h is i - q o lg a n
x i s l a t l a r s o h i b i b o ‘l s a ) s h u i k k o v i n i f o z i l l a r s h a h r i g a
r a h b a r l i k k a q o ' y i s h z a r u r . M a b o d o b i r g u r u h o d a m l a r
b irg a lik d a a n a s h u xislatlarga e g a b o ‘lishsa ( y a 'n i - b ir id a b u , 
ik k in c h is id a u, u c h i n c h i s i d a y a n a b o s h q a x isla tla r b o ‘lsa) a n a
sh u fozillar g u r u h i n i yurt rahbarligiga q o ‘yish z a ru r. S h u g u r u h
a ’z o la ri b irg a la s h ib , o lz a r o k e lis h ib h a r a k a t q ilsa h a r biri 
fozil h o k i m boMishi m u m k i n . M a b o d o b i r o r z a m o n d a fozillar 
s h a h r id a h o k im lik q ila y o tg a n b ir yoki b ir n e c h a k is h id a b o s h q a
z a r u r x is la tla r b o d s a y u , a m m o , d o n i s h m a n d l i k b oM m asa, 
f o z i l l a r s h a h r i y a x s h i h o k i m s i z q o l a d i , b u n d a y s h a h a r
h a l o k a tg a y u z tu ta d i.