Foydali qazilma konlarini ochiq usulda qazib olish texnologiyasi

Asosiy ishlarda PM sarfi.
1 ta PM zaryad portlatilgandagi kon massasi hajmi:

58. 
    m³
    

Karerda belgilangan kon ishlari hajmi uchun yil davomida burg`ilanishi zarur bo`lgan skvajinalarning umumiy soni:

59. 
    skvajina
    

- kon massasi bo`yicha karerda yillik kon ishlari hajmi, m³
- skvajinalarni yo`qotish koeffitsient,

60. 
    m
    

Karerda asosiy ishlar uchun PM ning yillik sarfi:

61. 
    t
    

Noo`lcham bo`laklash uchun PM zaryadi
m³
- portlatiladigan blokdagi noo`lchamlar hajmi,
- porlatiladigan blokdagi noo`lchamlar ulishi,

62. 
    m³
    

Portlatiladigan blokda portlashdan so`ng noo`lchamlar hajmi:

-portlashdan so`ng noo`lcham ulishi, ( =3-5….15% gacha).
Noo`lchamlari bo`laklash uchun PM sarfi:

63. 
    kg
    
64. 
    m³
    

-noo`lcham bo`laklash uchun PM ning solishtirma sarfi , kg/m³
Karerda PM ning umumiy sarfi

65. 
    t
    

Karerda PM ning umumiy solishtirma sarfi.

66. 
    kg/m³
    

Konishlari umumiy hajmini bajarish uchun zarur bo`lgan burg`ilash stanoklari soni va burg`ulash stanoklarining ishlab chiqarish unumdorligi.
Burg`ulashning qiyinchilik ko`rsatkichi:

67. 
    
    

- tog` jinslarini siqilish va cho`zilishga chidamlilik chegarasi, kg/sm³;

Mexanikusuldayumshatiladiganbarchatog` jinslaribuzilishningqiyinchiliginuqtainazaridan 5 sinfgabo`linadi. f=11-14qattiqlikdagitog` jinslari 2-sinfga – qiyinburg`ulanuvchi ( , shuniinobatgaolibSBSH-250 MNA-32 markalisharoshkali.

Ko'rsatma		SBSH-250MNA-32
Dolota diametri,mm		244,5 269,9
Skvajina chukurligi m,		32
Vertikal buyicha burgulash qiyaligi, grad		0;15;30
SHtang uzunligi/uzluksiz uzatish uzunligi, m		8/8
Uqqa berilgan kuchlanish, Rnom, kN		300
Burgulash snaryadini uzatish/kutarish tezligi, m/sek		0,017/0,12
Dolotani aylanish chastotasi, m^3/sek		0,2-2,5
Aylantirgichdagi aylanish momenti, kNm		4,2
Skvajinani tozalash usuli
Elektrdvigatel kuvvati, kVt
• Urnatilgan	400
• Aylantirgichning	68
• Kompressorning	200
• Yurishning	44
Xaraktlanuvchi uskuna	UG-60M
Xarakatlanish tezligi, km/s	0,737
Gruntga berilgan bosim, Mpa	0,12
Gabaritlari, mm	9200x5450x1535 0
Stanok massasi	71,5

Burg`ilash stanogining smenalik ekspluasion ishlab chiqarish unumdorligi:
, m/smena
-smena davomiyligi, soat
-va - smenada tayyorlash- tugatish operatsiyalari va tanaffuslar davomiyligi, soat; ( =0.5…1 soat). =0.6 soat
Burg`ulash stavini uzaytirishlarsoni:

68. 
    
    

- shtanga uzunligi, m
1 m skvajinani burg`ulash uchun qo`shimcha vaqt:

69. 
    
    

=10 min – keying skvajinani burg`ulash uchun stanokni ko`cherish vaqti,
=4 min – tarkibni o`zaytirish vaqti.
Asosiy operatsiyalar davomiyligi:

- burg`ulashning texnik tezligi,

- dolotaning bir o`qli bosimi, t
- burg`ulash stanogining aylanish chastotas, ob/min;
- dolota diametri, mm

70. 
    
    
71. 
    soat
    
72. 
    m/soat
    

Burg`ilash stanoklarining yillik ishlab chiqarish unumdorligi:

73. 
    m
    

- stanokning 1 yildagi ish kunlari soni;
- sutkadagi ish smenalari soni;
Aniq tipdagi burg`ulash stanoklarining soni:

74. 
    dona
    

Karerda ishlash uchun 1 ta SBSH 250–MN –32 burg`ulash stanogini tanladim.
Portlatish ishlarini olib borishda xavfsizlik zonasi.
Insonga havo to`lqinalarini ta`siri bo`yicha xavfli zona radiusi:

- erkin yuzaga nisbatan zaryadlarning joylashishni hisobga oluvchi koeffitsient,
- bir vaqtda portlaydigan PM ning umumiy massasi, kg

75. 
    m
    

Inshotlarga havo to`lqinlari ta`siri bo`yicha xavfli zona radiusi:

Bin ova inshootlarga portlashning seysmik ta`siri bo`yicha xavfli zona radiusi:

76. 
    m
    

- binovainshootlarasosida (tagjoy)gitog` jinslariningxossalariniinobatgaoluvchikoeffitsient, =3…15 (kichikqiymatlarqoyalitog` jinslariga, kataqiymatlar – qumlivaglinatog` jinslarigategishli).

Ruda va tog` jinslarini yuklash.
Tog` jinslarini qazib olish va yuklash – yumshoq tog` jinslarini yoki oldin yumshatilgan qattiq tog` jinslarini massivdan ajratib olish, keyin esa ularni transport vositasiga yoki to`g`ridan – to`g`ri ag`darmalarga yuklash (ko`chirish)dir. Ekskavator qo`llanganda qazib olish va yuklash bitta jarayonga birlashadi – qazish – yuklash.
Ekskavator – davriy tipdagi (bir kovshli) yoki uzluksiz harakatlanuvchi (ko`p kovushli) o`ziyurar mashina. Bir kovshli ekskavatorlar – to`g`ri va teskari kurak, shuningdek, draglayn.
Ushbu kurs loyihasida EKG – 5А tipdagi bir kovshli ekskavatori eksplutatsiya kiritilgan va uning texnik xarakteristikasi qo`yidagi jadvalda keltirilgan.
EKG – 5А tipdagi ekskavatorning ish unumdorligini hisoblash.
Bir kovshli ekskavatorning texnik unumdorligi- shu modeldagi ekskavatorning konkret sharoitlarda ishlaganda maksimal mumkin bo`lgan ish unumdorligi.
Ekskavatorning texnik unumdorligi:
, m³/soat

77. 
    m³/soat
    

- kovshning geometric sig`imi; m³
- qattiq jinsga kovshning to`lish koeffitsienti;
- ish sikli (davri) davomiyligi, soat.
Yuklanadigan tog` jinslaridan kelib chiqib ekskavator kovshining to`lisi koeffitsienti: yumshagan k=0.5; o`rtacha k=0.8; og`ir k=0.7; qoyali yaxshi portlatilgan k=0.6.
Ekskavatorning ekspltatsion unumdorligi ekskavatordan vaqt davomida foydalanishni inobatga oladi:
, m³/smena

78. 
    m³/smena
    

- smena davomiyligi; soat
- avtotransport bilan ishlaganda ekskavatordan foydalanish koeffitsienti, = 0,75…0,8.
Ekskavatorning sutkalik ish unumdorligi:
, m³/sut

79. 
    m³/sut
    

- sutkadagi ish smenalari soni;
Ekskavatorning yillik ish unumdorligi:
, m³/yil

80. 
    m³/yi
    
81. 
    N=600000/3064320=0.2=1
    
82. 
    N_E=1*1.4=2
    

N – rejadagi prostoilar va remontlarni inobatga olib 1 yildagi ekskavatorning ish kunlari soni.
Qazish – yuklash ishlarining ekskavator bilan bajarish usuli universal bo`lib uning yordamida karerdagi ishlar hajmining 95% amalda oshiriladi.
Ekskavatorli usluda kon massasini yumshatish va qo`porish, uni tashish va ag`darma hosil qilsh amalga oshiriladi.
Kon massasini zaboylardan tashish.
Avtomobil transporti.
Avtosamosval modeli ekskavator kovshi va avtosamosval kuzovi sig`imi o`rtasidagi optimal bog`liqlik bo`yicha tanlanadi:

V_a- avtosamosval kuzovi sig`imi, m<sup>3</sup>
E- ekskavator kovshi sig`imi, m³
EKG – 5,2Аuchun :

Qo`yidagi jadvalda tanlangan avtosamosval modelining texnik xarakteristikasi keltirilgan.
O`rnatilgan kon massasi hajmini tanlangan avtosamosval modeli yordamida tashshish imkoniyati tekshirialdi:
, t
- amalda avtosamosval yordamida tashladigan yuk masssi, t;
- mos ravishda foydali qazilma yoki qoplovchi tog` jinsi zichligi, t/ m³

Avtosamosval reysi davomiyligi:

- avtosamosval yuklash davomiyligi, min
- avtosamosval bo`shatish davomiyligi,
- yukli avtosamosvalning harakat davomiyligi, min
- bo`sh (yuksiz) avtosamosvalning harakat davomiyligi, min
- manyover operatsiyalari va kutish davomiyligi, min
Avtosamosval yuklash davomiyligi:
, min
- avtosamosval kuzovi sig`imi, m³
- ekskavator ish sikli davomiyligi, sek
- eksakvator kovshi sig`imi, m³
- ekskavator koeffitsienti, ;
- ekskavator kovshini to`ldirish vaqti (cho`michlash) davomiyligi, s;
- ekskavator kovshini bo`shatish vaqti davomiyligi, s

83. 
    
    

min
Yukli va yuksiz avtosamosvalning harakatlanish davomiyligi:
, min
- mos ravishda yukli va yuksiz yo`nalishda yo`l uzunligi , km;
- mos ravishda yukli va yuksiz avtosamosvalning harakatlanish tezligi, km/soat ( =30km/soat , =40 km/soat);
=1.1 – avtosamosval ko`zg`anishi va tormoslanishini hisobga oluvchi koeffitsient.

84. 
    min
    

Avtosamosvalni bo`shatish davomiyligi 1.0 min qabul qilinadi.
Manyaver operatsiyalari va kutishlarning (reys davomida) davomiyligi 2.0 min qabul qilinadi.

85. 
    soat
    

Avtosamosvalning ekspluatsion ish unumdorligi:
, m³/smena
- ish smenasi davomiyligi , soat;
- avtosamosval kuzovi sig`imi, m³
- 0.9- yuk ko`tarish qobilyatidan foydalanish koeffitsienti.

86. 
    m³/smena
    

Ekskavatorga xizmat ko`rsatish uchun zarur bo`lgan avtosamosvallar soni:

87. 
    
    

Karerda kon massasi bo`yicha sutkalik yuk aylanishi:

88. 
    , t/sut
    

- ruda massasi bo`yicha yillik ish unumdorligi, t/yil;
- yil davomida avtotransportning ish sutkalari soni.
Karerning sutkalik yuk aylanishini ta`minlovchi avtosamosvallar ishchi parki:

89. 
    
    

- karerning sutkalik yuk aylanishi, t/sut;
- 1.1 – avtosamosval ishining nomutanosiblik koeffitsienti;
- avtosamosvalning ekspluatsion ish unumdorligi, t/smena.
- ekskavatorning sutkadagi ish smenalari soni, smena.
Formula natijasida olingan kasr son butun tomonga yaxlitlanmasdan keyingi formulaga qo`yiladi.
Avtosamosvallarning inventor parki:

= 1,15 – avtosamosvallar zaxira koeffitsienti.

90. 
    
    

Olingan avtosamosval ro`yxatdagi (inventar) miqdorini kata tomonga butunlab yaxlitlaymiz.