Geologiyasi
Qatlamdan neftni suv bilan siqib chiqarish
Yüklə 1,48 Mb.
|
|
12.6.2. Qatlamdan neftni suv bilan siqib chiqarish
Qatlamga haydalgan suv g’ovak, kovak va darzliklardan neftni siqib chiqarish qobiliyatiga ega. Neft konlarini ishlatish amaliyotida qatlamdan neftni suv bilan siqib chiqarish keng qo’llaniladi. Qatlamda suvning harakatlanishiga siqib chiqarilayotgan neft ta’sir qiladi. Bunday ta’sir suv va neft qovushqoqligining bir-biridan farqlanishidan kelib chiqadi. Qatlamda nefti siqib chiqarilayotgan va suv harakatlanayotgan oblastlar yuzaga keladi. Ular bir-biridan suv-neft tutash yuzasi orqali ajralib turadi. Neftning qovushqoqligi katta bo’lgan joylarda uyumning o’lchami tutqich o’lchamiga nisbatan kichik va quduq diametri katta bo’lganda esa neftni suv bilan siqib chiqarish tezligi ortib ketadi. Siqib chiqarilgan neftdan bo’shab qolgan g’ovaklarga kirib kelayotgan suv g’ovak devorlariga yopishgan neft komponentlarining qarshiligiga duch keladi. Bu o’z navbatida suvning filtrlanishini pasaytirib yuboradi. Qatlamda neftning sizilib, quduqqa kirib kelishi quduqdagi erkin gazning harakatiga ham bog’liq. Agar neftli jinsda bir necha suyuq faza mavjud bo’lsa, u holda suyuqlikning filtrlanishi murakkablashadi. Neftning suv bilan siqib chiqarish darajasini belgilash uchun suvni haydash jarayoni butunlay ta’sir etmaydigan yoki etarlicha ta’sir etmaydigan uyumlar, shuningdek, ayrim qatlam va qatchalar aniqlanadi. Bunday ta’sir ko’pincha suv haydash zonalarining neft chiqarib olish zonasi bilan gidrodinamik bog’liqligi yaxshi 306
haydalayotgan suvning ta’sir etishi etarli bo’lmaganligining sababi haydash quduqlaridan suv bir vaqtda haydalganda bir ishlatish ob’ektiga birlashtirilgan bir necha qatlamlar (qatchalar)dan suvni faqat filtratsiya xususiyatlari yaxshi bo’lgan bir yoki ikkita qatlam qabul qiladi. Bunday qatlamlarning suv qabul qilaolishini ko’paytirish uchun ularda tanlab (pakerlar qo’llab) gidrouzish ishlarini bajarish, haydash bosimini orttirish, kimyoviy reagentlar bilan quduq tubi zonasiga ishlov berish, ob’ektni kichiklashtirish maqsadida maxsus asboblarni ishlatib qatlamlarga alohida-alohida suv haydash va sh.o’. jarayonlar amalga oshiriladi. SHuningdek, qatlamdagi suyuqlikning sizish oqimining harakatlanish yo’lini o’zgartirish maqsadida haydash quduqlarining bir guruhini ishlatishdan ma’lum davrga to’xtatib turish ham foydalidir. To’xtatilgan haydash quduqlari 2-4 oydan so’ng qaytadan ishga tushiriladi. Uyumning ishlatishni tartibga solishda qatlamning hamma uchastkalarining ozmi-ko’pmi bir me’yorda yuvilishi uchun ishlatish quduqlaridan suyuqlikni chiqarib olish va haydash quduqlaridan suv haydash jarayonini nazorat qilishga alohida e’tibor berilishi kerak. Bunday sharoitda uyumni ishlatish jarayonining samaradorligi ishchi omil − suvni iqtisodiy jihatdan tejab ishlatilishiga bog’liq. Neftlilik chegarasining siljishini kuzatib borish ham juda zarur, chunki neft zaxirasini chiqarib olish sur’ati haydalgan suv frontining siljish tezligiga bog’liq. SHu boisdan suv frontining, ya’ni neftlilik chegarasining harakatini tartibga solish masalasi paydo bo’ladi. Bu masala bir xil tarkibli jinslardan iborat qatlamlarda hal etiladi. Turli tarkibli qatlamlarda tegishli miqdorda suyuqlik chiqarishga va qatlamga suv haydashga rioya qilgan holda neftlilik chegarasining bir me’yorda tortilishiga erishish ancha qiyin. Bunday sharoitda suvlilik chegarasining harakatlanishi mavjud imkoniyatlarga qarab tartibga solinadi. Bunda bajarilayotgan turli tadbirlar inobatga olinadi, chunonchi, yuqori darajada o’tkazuvchan qatlamlardan suyuqlikni chiqarib olishni chegaralash (agarda bu maqsadga muvofiq bo’lsa), yomon o’tkazuvchan qatlamdan suyuqlikni chiqarib olishni tezlashtirish (haydalayotgan suv bosimini ko’paytirish, qatlamlarga alohida-alohida suv haydash va qo’shimcha o’choqli suv bostirish orqali) va boshqalar. Ayrim hollarda ishlatish ob’ektining pastki qatlamlaridan neftni siqib chiqarishni uning ustki qatlamlaridagiga nisbatan ildamroq bajarish foydaliroq bo’ladi. CHunki pastki qatlamlarning suvlanish darajasiga ko’ra izolyatsiyalar texnik jihatdan qulayroqdir. Har xil tarkibli qatlamga suv bostirishda va undan neftni butunlay siqib chiqarishda davriy suv bostirish metodini qo’llash foydali hisoblanadi, bunda qatlam haydalayotgan va sizilayotgan suv oqimlarining yo’nalishini o’zgartirishga e’tibor beriladi. Davriy suv bostirish metodi qatlamga haydalayotgan suv sarfi yoki bosimi vaqt davomida o’zgartirilganda yaxshi natija beradi. Bu metodni statsionar suv bostirish metodidan afzalligi shundaki, nostatsionar suv bostirish rejimida o’tkazuvchanligi har xil bo’lgan uchastkalar oralig’ida bosimlar qiymatidagi farq keskin o’zgaradi. Buning natijasida kollektorning yomon o’tkazuvchan, neftga 307
Romashkin konining ko’pgina uchastkalarida muvaffaqiyat bilan qo’llanilgan. Shuni qayd etish lozimki, uyumni ishlatishni tartibga solish va uni jadallashtirish uchun ishlatish quduqlari tubidagi bosimning eng muvofiq qiymatini tanlash muhim vazifa hisoblanadi. O’zbekiston, Boshqirdiston va Tataristonda bajarilgan amaliy ishlar shuni ko’rsatadiki, quduq tubi bosimini neftga to’yinish bosimidan kamaytirish suvsiz ishlatish quduqlarida samarali bo’ladi, suvlangan quduqlarda esa quduq tubi bosimini bunday kamaytirishning maqsadga muvofiqligini to’liqroq o’rganishni taqazo etadi. Shuningdek, ishlatishni tartibga solishning muhim tomoni ishlatish quduqlaridagi suvlangan qatlamlarni o’z vaqtida izolyatsiyalashdan iborat. Bu o’z navbatida uyumni ishlatishning texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlarini ma’lum darajada oshiradi. Bunday holatda neft bilan olinadigan yo’lakay suvning hajmi keskin kamayadi. Nihoyat, ob’ektdan neftni siqib chiqarish xarakterini o’rganishda izobara xaritalari katta yordam beradi. Izobara xaritalarining va qatlam bosimining eng yuqori va past bo’lgan uchastkalarini tadqiq qilishda ishlatish sistemalarining bir me’yorda amalga oshirilganligi va yuqori bosimli uchastkalarda suyuqlikni jadallik bilan chiqarib olish zarurligi to’g’risida fikr yuritishga imkoniyat beradi. Bu esa ob’ektdan neftni to’liq siqish va chiqarib olishni ta’minlaydi. Izobara xaritalarini tahlil qilish asosida qatlam bosimining anomal(nome’yor) yuqori bo’lgan uchastkalari aniqlanadi. Bunday uchastkalar qatlamlararo gidrodinamik bog’liqlik yaxshi bo’lganda va suyuqlikning qatlamlarning biridan ikkinchisiga oqib o’tishida (alohida-alohida ishlatilayotgan qatlamlarda) tarkib topadi. Bu jarayon qatlamlardan flyuid chiqarish sharoitlarini murakkablashtiradi. Neftni suv bilan to’liq siqib chiqarish uchun uyumga yuza − faol moddalar (YUFM)ning suvli eritmalari bilan ta’sir etish muhim ahamiyatga ega. Yuza − faol moddalar molekulalari suv bilan neft chegarasida suvning sirtqi tarangligini kamaytirib yuboradi, bu esa neftni suv bilan to’liq siqib chiqarishga imkon beradi. Yüklə 1,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|