«gidravlika va gidravlik mashinalar» fanidan

Объект не может быть создан из кодов полей редактирования.) bilan h
chuqurlikda nuqtaga qo’yilgan ichki sirtiy bosim kuchlari (r) o’rtasidagi balansni ko’rsatadi. 
Agar Ошибка! Объект не может быть создан из кодов полей 


редактирования.yuza kattaligi nolga yaqinlashtirilsa,

f

Р
∆
∆

/
nisbat eng katta qiymatiga 

intiladi, bu qiymat nuqtadagi gidrostatik bosim yoki to’g’ridan-to’g’ri gidrostatik bosim
deyiladi: 
0
lim

→
∆







∆
∆

=

f

f

P

Р
; Pa (1.3) 
Gidrostatik bosim yuzaga hamma vaqt ichki normal bo’yicha ta’sir etadi. 

PDF created with pdfFactory Pro trial version

www.pdffactory.com

---

7
Tinch holatdagi suyuqlikning ichida ajratilgan kichik yassi yuza sirtiga ta’sir 

etayotgan

→

Р
∆
kuchni ko’rib chiqamiz va bu kuch hamma vaqt yuzaga faqat normal 

bo’yicha yo’nalganligini ko’rsatamiz (1-rasm, b).

Haqiqatan ham, agar ko’rib chiqilayotgan kuch yuzaga normal bo’yicha emas, balki 

biror burchak ostida yo’nalgan deb faraz qilsak, uni normal

n

Р
∆
va urinma 


i

Р
∆
, tashkil 

etuvchilarga ajratish mumkin bo’lardi. Tinch holatdagi suyuqlikda siljituvchi kuchlarga

qarshilik bo’lmaganligi uchun urunma kuch 


i

Р
∆
, ning bo’lishi suyuqlikning muvozanat 

holatini buzadi, natijada u yuza bo’ylab harakatlana boshlaydi, bu hol esa suyuqlikning

qo’zg’almasligi haqidagi taxminga zid keladi. Bu hodisa muvozanatdagi suyuqlikda har 
qanday yuzaga faqat normal kuch ta’sir etishini va uning kattaligi yuzaning qanday
joylashganligiga bog’liq emasligini ko’rsatadi. 
Bosimning o’lchov birligi — kvadrat metrga nyuton (N/m


2
). Bosimning bu birligi 
kichik bo’lganligi sababli amalda foydalanish uchun noqulaydir. Shu sababli bosimni bar
hisobida (1 bar = 10


5 

N/m

2

) o’lchash qulay. Bu birlik kattaligi jihatidan 1 at ga yaqin (1 bar 

= 0,987 at).
Bundan tashqari, bosim amalda, ko’pincha fizikaviy va texnikaviy atmosferalarda 

o’lchanadi.

Atmosfera havosining 0°S haroratda dengiz sathidagi o’rtacha bosimi fizikaviy 

atmosfera deyiladi va qisqacha atm bilan belgilanadi:

1 atm = 1,0132510
5
N/m

2
.

Bu bosimni 760 mm simob ustuni yoki 10 330 mm suv ustuniga tenglash mumkin.

Texnikada va texnikaviy hisoblashlarda texnikaviy atmosferadan foydalaniladi, u at 

bilan belgilanadi:

1 at = 0,980665 • 10
5
N/m

2
1 at bosimni balandligi 735,5 mm li simob ustuniga yoki balandligi 10000 mm li suv 

ustuniga tenglash mumkin:

1 mm sim. ust. = 133,322 N/m
2
1 mm suv ust. — 9,80665 N/m

2
.

Barometrda o’lchanadigan atmosfera bosimi barometrik bosim deyiladi va

бар

р
bilan

belgilanadi.

Ko’pchilik jarayonlar atmosfera bosimidan yuqori bosimlarda o’tadi (qozondagi bug’ 
bosimi, suyuqlik ustuni hosil qilgan bosim va shunga o’xshashlar). Bu bosimlardan har
qaysisi atmosfera bosimiga qo’shimcha, ya’ni ortiqcha bo’ladi. Ortiqcha bosim manometr 
bilan o’lchanadi va