«gidravlika va gidravlik mashinalar» fanidan

Laboratoriya ishi № 4 

Mavzu. SUYuQLIKNING HARAKAT REJIMLARINI O’RGANISh. 

Ishdan maqsad: suyuqliklarni harakat rejimlari to’g’risida tushuncha hosil qilish va 
ularni laboratoriya sharoitida aniqlab tahlil qilishni o’rganish.


Ish jihozlari: ko’rgazmali qurollar, suyuqliklarning harakat rejimlarini aniqlash
uchun laboratoriya qurilmasi. 


IShNI BAJARISh TARTIBI 
1. Suyuqliklarning harakat rejimlarini o’rganing? 

PDF created with pdfFactory Pro trial version

www.pdffactory.com

---

14

2. Suyuqliklarning harakat rejimlarini aniqlash uchun mo’ljallangan laboratoriya
qurilmasida suyuqlikning laminar harakat rejimini aniqlang va bu holatdagi suyuqlik tezligi 
oralig’ini hamda Reynolds sonining qiymatini toping .
3. Laboratoriya qurilmasida suyuqlikning laminar harakat rejimidan turbulent harakat 

rejimiga o’tish holatini aniqlang va bu holatdagi suyuqlik tezligini va Reynolds sonining

qiymatini toping. 
4. Laboratoriya qurilmasida suyuqlikning turbulent harakat rejimini aniqlang va bu 

holatdagi suyuqlik tezligini hamda Reynolds sonining qiymatini toping.

Bajarilgan ish to’g’risida hisobot yozing. Hisobotda suyuqlik xarakat rejimlari va 

ularni aniqlash usulini hamda tajriba asosida olingan suyuqlikning harakat rejimiga mos

holdagi suyuqlik tezligining qiymatlarini va Reynolds sonining qiymatlarini keltiring. 
O’Z-O’ZINI TEKSHIRISH UCHUN SAVOLLAR
1. Suyuqliklarning harakat rejimlarini ayting? 

2. Suyuqliklarning harakat rejimlarini aniqlash uchun Reynolds o’tkazgan tajriba 

haqida tushuncha bering?
3. Oqim sarfi va quvur ko’ndalang kesimining yuziga asosan suyuqlik tezligini

aniqlash formulasini yozing?

4. Reynolds sonini topish formulasini yozing? 

I. Suyuqlik harakati rejimlarining mohiyatini O. Reynolds (1885) maxsus tajribalar 
o’tkazib aniq ko’rsatib berdi.
Suyuqlik harakatining rejimlarini quydagi qurilmada kuzatish mumkin (1-rasm): 

Suv bilan to’ldirilgan idishga (4) shisha quvur (5) ulangan bo’lib, uning oxiriga

jumrak (6) o’rnatilgan. Jumrak (6) ning vazifasi quvurdagi suv tezligini o’zgartirish. Zichligi 
suv zichligiga yaqin bo’lgan, rangli suyuqlik bilan to’ldirilgan idish (2) dan naycha (1)
orqali rangli suyuqlik shisha quvur (5) ga uzatiladi.
Jumrak (6) yordamida suv tezligini boshqarib quyidagi holatni kuzatish mumkin:
a) suvning tezligi qandaydir kritik tezlikdan kichik bo’lsa, shisha quvurga quyilgan 

rangli suyuqlik to’g’ri chiziq bo’ylab harakat qiladi. Bunday rejimda suyuqlik qatlami qavat-

qavat bo’lib harakat qiladi. Bunday harakat rejimiga - «laminar» harakat rejimi deyiladi. 
v) suvning tezligi qandaydir kritik tezlikdan yuqori bo’lsa, shisha quvurga naycha 

orqali quyilgan rangli suyuqlik zarrachalari betartib harakat qila boshlaydi. Bunday harakat

rejimiga - «turbulent» harakat rejimi deyiladi. 
1- rasm. Suyuqlik harakati rejimlari. 

a) tajriba o’tkazish qurilmasi; b) suyuqlik harakatini laminar, kritik, turbulent tezlikga

erishgan holatdagi ko’rinishi. 1- nay; 2-rangli suyuqlik to’ldirilgan idish; 3 va 6-jumrak; 
4-bak (idish); 5-shisha (shaffof) quvur.
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

15
Suyuqlikning harakatida laminar rejimdan turbulent rejimga o’tish davridagi erishadigan 

tezligini qiymati kritik holati deb ataladi.

Oqim sarfi va quvur ko’ndalang kesimining yuziga asosan suyuqlik tezligini aniqlash 


ω

ϑ

Q
=
;


sek

m /
bu yerda: 

−

ϑ

suyuqlik tezligi, m/sek 
Q-suyuqlik sarfi, m

3
/ sek

ω
- oqim ko’ndalang kesimining yuzi, m
2