«gidravlika va gidravlik mashinalar» fanidan

Laboratoriya ishi № 5 

Mazu: MARKAZDAN QOChMA NASOSLARNI O’RGANISh. 

Ishdan maqsad: nasoslarning vazifasini, sinflanishini, tuzilishini, ishlashini
o’rganish. 


Ish jihozlari: porshenli, qanotli markazdan qochma, properlerli, diafragmali nasoslar,
kalitlar jamlanmasi, ko’rgazmali qurollar. 


IShNI BAJARISh TARTIBI 
1. Nasoslarning vazifasini, sinflanishini o’rganing. 
2. Markazdan qochma nasosning tuzilishini, ishlashini o’rganing va qismlarga ajratib
qayta yig’ing. 
Bajarilgan ish to’g’risida hisobot yozing. Hisobatda nasoslarning vazifasini 

sinflanishini va o’rganilgan nasoslarning tuzilishini, tavsifini keltiring.

O’z-o’zini tekshirish uchun savollar 

1. Nasoslarning vazifasini, sinflanishini ayting?.

2. Porshenli nasosning tuzilishini, ishlashini ayting?. 
3. Markazdan qochma nasosning tuzilishini, ishlashini ayting?
4. Properlerli nasosning tuzilishini, ishlashini ayting? 
5. Diafragmali nasosning tuzilishini, ishlashini ayting?
Markazdan qochirma nasoslarning klassifikasiyalanishi: 

1.G’ildiraklarning soniga ko’ra: bir bosqichli va ko’p bosqichli nasoslar.

Ko’p bosqichli nasoslarda suyuqlik ketma-ket ulangan ish g’ildiraklari orqali o’tadi. 
Bunda g’ildiraklarda bosim belgilangan miqdorgacha asta-sekin ortib boradi.
2. Ish g’ildiragi valining joylashuviga ko’ra: gorizontal va vertikal. 
1. So’rish tipiga ko’ra: suyuqlik bir tomonlama va ikki tomonlama so’riladigan
nasoslar. 
2. Hosil qiladigan bosimga ko’ra: past bosimli(20-25metr), o’rta bosimli (20-60 metr)
va yuqori bosimli (60 metrdan yuqori). 
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com

---

17

Nasoslarning klassifikasiyalanishi.  
Nasoslar ish prinsipiga va konstruktiv xususiyatlariga ko’ra uch xil bo’ladi:
A) parrakli (qanotli), 
B) hajmiy (porshenli, plunjerli, rotorli, shesternali)
V) oqimchaviy. 
Parrakli nasos- asosiy elementi parraklar mahkamlangan ish g’ildirakdan iborat.
Parrakli nasoslar uch xil bo’ladi: a) markazdan qochma (1-rasm), b) properlerli (2-
rasm, a), uyurmaviy (2-rasm, b).
Hajmiy nasoslar a) porshenli b) plunjerli, v) rotorli (shesternali , vintli, ) v) qanotchali 
(parrakchali) bo’ladi.
Oqimchaviy nasoslar. Bularga ejektorlar, injektorlar, suv oqimchaviy nasoslar kiradi. 
1-rasmda markazdan qochirma nasosning sxemasi keltirilgan.
Nasos ishga tushirilishidan oldin so’rish quvuri suyuqlik bilan to’ldiriladi. So’ng ish 
g’ildiragiga harakat uzatilib aylantirilganda suyuqlik g’ildirak bilan birga aylanib,
markazdan qochuvchi kuch ta’sirida ish g’ildiragining markazidan chetga otiladi. 
Speralsimon qo’zg’almas kamerani to’ldiradi va haydash quvuri orqali Z+H
d
balanlikka 

ko’tariladi. Bunda ish g’ildirakka kirish oldida siyraklanish paydo bo’ladi.

Suyuqlik atmosfera bosimi ta’sirida yig’gich rezervuari (havza) dan filtr va kirish 
klapani orqali so’rish quvuridan nasosga kirib ish g’ildiragining markaziy qismini to’ldiradi,
g’ildirakning chekkalariga chiqarib tashlanadi va hakozo. 
Natijada uzliksiz markazdan qochma kuch ta’sirida suyuqlikning markazdan qochma
nasos orqali o’tadigan uzliksiz oqimi vujudga keladi.
Suyuqlikning ish g’ildiragi orqali oqib o’tishida dvigatelning mexanikaviy energiyasi
suyuqlik oqimi energiyasiga aylanadi. Bunda ish g’ildirakdan chiqish oldida suyuqliknining 
bosimi ko’payadi.
1-rasm. Markazdan qochma nasosning sxemasi. 

1-speralsimon qo’zg’almas kamera: 2-ishchi g’ildirak qanoti: 3-ishchi g’ildirak: 4-suv

quyish bug’zi: 5-zadvijka (kran): 6-haydash quvuri: 7-disklar: 8 va 9- so’rish quvuri: 10- 
kirish (so’rish) klapani
Nasoslarning rusumlanishi: 

55
/

45

−

K

, K-kansolli, 45-nasos ish unumdorligi, 


soat

m /
3
, 

55-suyuqlikni ko’tarish balandligi, 3KM-6, 3-kirish quvirining diametiri,

75
25

3
=

Х
mm, K-
kansolli, M-yaxlit blokka joylashtirilgan (monoblochniy), 6-tezkorlik koeffisienti 

60
10

6

=
⋅

6ESV-4-1,6-65, 6-skvajinaning minimal diametri,

150

25
6

=


Х
mm, E-elektro cho’ktirma 
(elektropogrujnoe), V-yuqori bosimli (visokonaporniy), 4-bosqichlar soni, 1,6- nasos ish
unumdorligi,


soat

m /
3
, 65-suyuqlik ko’tarish balandligi. 8AP-9-6. 8- skvajinaning eng kichik 

PDF created with pdfFactory Pro trial version

www.pdffactory.com

---

18
diametiri, 

200
25

8

=

Х

mm, A-artizan uchun (artizanskiy), P-cho’ktirma (pogrujnoe), 9-
bosqichlar soni, 6- tezkorlik koeffisienti
60
10

6
=

⋅