Gidrologiya, gidrometriya va oqim hajmini

q0= K v l(o0
va 
q = K v n
со,,
bu yerda: 
q0qn —
suv kesim ining qirg'oq qismidagi sarflar; 
v xv —
birinchi va oxirgi tiklikdagi tezliklar; co0con — suv kesim ining 
birinchi va oxirgi qism idagi m aydonlar, л — tiklikda o'lchangan 
tezlikdan qirg'oq qism idagi o 'rta c h a tezlikka o 'tish koeffitsienti 
bo ‘lib, suv sarfini analitik usulda hisoblagandek aniqlanadi. Soxta 
suv sarfm ing t o ‘liq m iqdori qism an sarflar yig‘indisiga teng 
b o ‘lib, quyidagi form ula b o ‘yicha hisoblanadi:
q
= M (0oX i i ± ^ Ml 
+
„
.
+
+ Kv„an.
(3.27)
Haqiqiy suv sarfi esa quyidagi form ula yordam ida hisoblanadi:
Q r Q A
(3.28)
bu yerda: 
k. —
soxta sarfdan haqiqiyga o ‘tish koeffitsienti.
0 ‘tish koeffitsientining m iqdori tajriba yo‘li bilan bir paytning 
o ‘zida vertushka va p o ‘kaklar yordam ida suv sarfini aniqlash orqali 
topiladi.
Vertushka yordam ida o ‘lchangan sarfni haqiqiy hisoblab o ‘tish 
koeffitsienti quyidagicha topiladi:
(3-29)
Gidrometrik vertushka yordam ida «tezlik-m aydon» usulida
suv sarfin i oM chash. 
Suv sarfin i « tezlik -m ay d o n » usu lida 
o ‘!chashda quyidagi ishlar bajariladi:
a /. Ishlash sharoitini belgilovchi daryo (kanal) holatining, 
ob-havo va boshqa om illarning bayoni.
86
♦
/

---

b /. Suv sathini kuzatish.
d /. G idrom etrik stvorda chuqurlikni o ‘lchash.
e/. Tezlik tikliklarida suv kesimining ayrim nuqtalarida tezliklami 
o ‘lchash.
Suv sarfini hisoblash analitik va grafoanalitik usullarda olib 
boriladi.
I . A n a l i t i k u s u l .
H iso b lash m axsus «Suv sa rfin i o ‘lc h a s h va h iso blash» 
jad v alid a (3 .2 -jad v al) olib b o rilib , b irin c h i qism i suv kesim i 
m aydon in i aniqlash, ikkinchi qism i esa suvning oqish tezligini 
hisoblashga b ag ‘ishlangan. Suv kesim ining qism an m aydonlari 
tezlik va ch u q u rlik tiklik larin i e ’tib o rg a olib an iq lan a d i. M isol 
uchun qirg'oqqa yaqin ikki chetdagi qism an m aydonlar uchbur- 
chakning m aydoniga — asosining (