Gömrük işi Hazırladı: L. M. Hüseynova
fəaliyyətinin əsas istiqamətləri
Yüklə 1,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
fəaliyyətinin əsas istiqamətləri:
• Gömrük nəzarəti zonaları; • “Yaşıl” və “Qırmızı” dəhlizlərin quruluşu və fəaliyyət göstərməsi. • Gömrük nəzarətinin həyata kəşirilməsinə kömək göstərilməsi üçün mütəxəssis və ekspertlərin cəlb edilməsi. • Malların, nəql.vasitələrinin, binaların və başqa yerlərin eyniləşdirilməsi. • XİF iştirakçılaırnın maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin yoxlanılması • Risklərin idarə edilməsi. Gömrük nəzarəti zonaları (Maddə 93.) Gömrük sahələrində, gömrük sərhədi boyunca, gömrük rəsmiləşdirilməsi yerlərində, sərbəst zonalarda, gömrük anbarlarında, malların yükləmə-boşaltma və müvəqqəti saxlanc yerlərində, gömrük nəzarəti altında olan malların daşınmasını həyata keçirən nəqliyyat vasitələrinin dayanacağında, gömrük orqanlarının olduğu yerlərdə və müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi digər yerlərdə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən gömrük nəzarəti zonaları yaradılır və rejim qaydaları müəyyən edilir. Gömrük nəzarəti zonalarının yaradılması və onların nişanlanması qaydalarını müvafiq icra hakimiyyəti orqanı müəyyən edir. Gömrük nəzarəti zonasının rejimi yüklərin yer dəyişdirilməsi və onlarla davranışda qaydaların daha ciddi reqlamentasiyası ilə fəqrlənir. Qanunda nəzərdə tutulan hallar istisna olmaqla, gömrük nəzarəti zonalarında istehsal və digər kommersiya fəaliyyətinin həyata keçirilməsinə, malların, nəqliyyat vasitələrinin, şəxslərin, o cümlədən dövlət orqanlarının vəzifəli şəxslərinin bu zonaların 50 sərhədini keçməsinə və daxilində hərəkətinə yalnız gömrük orqanlarının icazəsi və onların nəzarəti altında həyata keçirilə bilər. Vizual müşahidə - gömrük zonalarının konkret şəraitində müəyyən və qeyri- müəyyən şəxslərin dövranışı barədə məlumat əldə edilməsini təmin etmək üçün tətbiq edilir. Məqsəd – gömrük nəzarətindən predmet və malların gizlədilməsi, hər hansı predmetlərin digər şəxslərə verilməsi, müəyyən şəxslərin (liman, aeroport, dəmiryol işçilərin,yükləjicilərin) gömrük nəzarəti proseduralarına qeyri-adi maraqı faktlarını və s. aşkar etməkdir. Vizual müşahidənin operativ şəraitdə beynəlxalq hava limanlarında, dəniz və çay vagzallarında, avtostansiya və dəmiryol vagzallarında, bəzi yük anbarlarında xüsusi ə həmiyəti var. Belə yerlər daxili gömrük zonaları adlanır. Beynəlxalq sərnişindaşınma məntəqələrindəki gömrük nəzarəti zonalarında ikikanallı gömrük nəzarəti tətbiq edilə bilər. “Yaşıl” və “Qırmızı” dəhlizlərin quruluşu və fəaliyyət göstərməsi prinsipi Ümumdünya Gömrük Təşkilatının 8 iyun 1971-ci ildə qəbul edilmiş “İkikanallı sistem ə sasında aviasərnişinlərə sadələşdirilmiş gömrük nəzərəti barədə” tövsiyələrində öz əksini tapmışdır. Bu tövsiyələrin meydana çıxması zərurəti beynəlxalq turizmin dinamik inkişaf etdiyi bir dövrdə səmərəli gömrük nəzarətinin və artan sərnişin axınının sərhəddən qısa müddətdə buraxılmasını təmin etmək vəzifəsindən irəli gəlirdi. Ikikanallı metodla gömrük nəzarətinin təşkili sərnişinlər tərəfindən gömrük zonasının “yaşıl” və “qırmızı” dəhlizlı tərk ediməsini nəzərdə tutur. “Yaşıl” dəhlizdən istifadə etməyə o şəxslərə icazə verilir ki, yanında apardığı əşyalar rüsumsuz rəsmiləşdirilə bilsin, xüsusi icazə tələb olunmasın və s. Qalan digər hallarda sərnişinlər “qırmızı” dəhlizi seçməli və gömrük bəyannaməsi təqdim etməlidirlər. Iki dəhlizdən hansının seçilməsi barədə qərarı sərnişin özü qəbuk edir. Belə seçim bəyanetmə aktı mənasını daşıyır və əgər gömrük nəzarəti həyata keçirilərkən, “yaşıl” dəhlizin seçilməsinin qetri-qanuni olduğu aşkara çıxarsa, sərnişin hüquqi məsuliyyətə cəlb edilə bilər. 51 Ə gər “yaşıl” və ya “qırmızı” dəhlizin seçilməsi mərhələsində sərnişində şübhə, sual yaranarsa, o, “qırmızı” dəhlizi seçməli və orada bəyanetmə anınadək lazım olan məlumatı almalıdır. “Yaşıl” dəhlizin seçilməsi və istifadə olunması bu dəhlizdən keçən sərnişinlərə gömrük nəzarətinin həyata keçirilməsinin mümkün olmaması demək deyildir. Bu halda gömrük nəzarəti diferensial olaraq həyata keçirilir və seçmə xarakter daşıyır. Nəzarət subyektləri gömrük əməkdaşı tərəfindən təcrübə əsassında seçilir. “Yaşıl” və “qırmızı” dəhlizlərin tətbiqi sistemi sərnişinlərin gömrük qanunvericiliyinin tələbləri barədə kifayət qədər məlumandırılmasını nəzərdə tutur. Ikikanallı metodla gömrük nəzarətinin təşkili sərnişinlər tərəfindən gömrük zonasının “yaşıl” və “qırmızı” dəhlizlı tərk ediməsini nəzərdə tutur. Mütəxəssis və ekspertlərin cəlb edilməsi ilə bağlı xərclər, gediş-gəliş, otaqların kirayəsi, sutkalıq xərclər və zəhmət haqqı, əgər bu iş mütəxəssislərin xidməti vəzifələrinə daxil deyilsə, gömrük orqanları tərəfindən ödənilir. Gömrük orqanının çağırışı ilə dövlət mütəxəssislərinin ekspert sifətində çalışdığı müddətdə, orta aylıq əmək haqqı saxlanılır. Gömrük orqanlarının vəzifəli şəxsləri xidməti vəsiqə əsasında istənilən əraziyə və istənilən əraziyə və istənilən bağlı sahəyə - əgər bu yerlərdə gömrük nəzarətinə cəlb ediləcək mal və nəqliyyat vasitələri, gömrük nəzarəti üçün lazım olan sənədlər yerləşirsə, yaxud nəzarəti gömrük orqanlarına həvalə olunmuş fəaliyyət göstərilırsə - daxil olmaq hüququna malikdirlər. Məsələn, gəminin gömrük yoxlaması zamanı gömrük orqanı nümayəndələrinin tələbi ilə həmin gəminin kapitanı (onu əvəz edən şəxş) gəmidə olan bütün sahələri, bölmələri, otaqları acmağa borcludur. Gömrük əməkdaşları – gömrük anbarlarına, müvəqqəti saxlanc anbarlarına, rüsumsuz ticarət mağazalarına və s. maneəsiz girə bilərlər. Bir sıra hallarda gömrük orqanlarının vəzifəli şəxslərinin gömrük nəzarətinə cəlb edilən fəaliyyət həyata keçirilən yerlərdə bilavasitə iştirakı normativ aktlarda birbaşa 52 nəzərdə tutulur. Gömrük nəzarətinə cəlb ediləcək mal və nəqliyyat vasitələrinin olduğu yerlər və həmçinin gömrük nəzarəti altında olan yerlər, gömrük nəzarəti predmetlərinin özləri gömrük orqanları tərəfindən eyniləşdirilə bilər. Plomb, möhür qoyulması, rəqəmli, hərfli və digər növ markalanma, eyniləşdirilmə işarələri, ştamp vurulması, prob və nümünələrinin götürülməsi, mal və nəqliyyat vasitələrinin təsvir edilməsi, mal müşayiət sənədlərindən istifadə edilməsi və s. əsas eyniləşdirmə vasitələri hesab edilir. Gömrük nəzarəti bitdikdən sonra gömrük orqanının vəzifəli şəxsləri gömrük, nəqliyyat və mal müşayiət sənədlərinə müvafiq imza, ştamp, möhür qoymaqla, mal və nəqliyyat vasitələrinin gömrük sərhədindən keçirilərək yoluna davam etməsinə icazə vermiş olurlar. Ayrı-ayrı yük bağlamalarına, nəqliyyat vasitələrinin yük hissələrinə, konteynerlərə gömrük təminatı atributları qoyulmalıdır. Gömrük təminatları aşağıdakı tələblərə cavab verməlidirlər: - möhür, ştamp, markalanma, imza izlərinin saxtalaşdırılması qeyri-mümkün olmalıdır; - gözlə görünən izlər qoyulmadan gömrük təminatlarının tamlığının pozulması mümkün olmamalıdır; - ş tempellər, izqoyan materiallar, yazı vasitələri xarici iqlim təsirlərinə davamlı olmalıdır; - gömrük təminatları atributlarının izləri və qeyd edilən yazılar aydın olmalıdır; - sənəd və bağlamalara gömrük təminatı atributlarının vurulması və qeydlər edilməsi minimum vaxt almalıdır. Beləliklə daxili gömrük tranziti prosedurası üzrə malların daşınmassı zamanı plombların, möhürlərin və digər gömrük təminatlarının mövcüdlüğü ümumi tələblər sırasındadır. Mallar elə bağlamalarda, nəqliyyat vasitələrində və ya konteynerlərdə daşınmalıdır ki, onların daşındığı vasitələrdən çıxarılması, yaxud həmin vasitələrə nəyinsə qoyulması iz qoymadan, gömrük təminatlarını zədələmədən mümkün olmasın. 53 Malgöndərən və daşıyıcın plomblarından da istifadə edilməsinə müəyyən şərtlərlə yol verilir. Eyniləşdirilmə vasitələri yalnız gömrük orqanları tərəfindən, yaxud onların icazəsi ilə dəyişdirilə və məhv edilə bilər. Bu qayda mal və nəqliyyat vasitələrini məhv edilməsi, itirilməsi üçün real təhlükə olduqda və kifayət qədər xarab olması hallarına şamil edilmir. Aksızli mallara tətbiq edilən aksiz markaları da eymiləşdirilmə vasitələri hesab edilir. Aksiz markalarının tətbiq edilmə qaydaları Az R-sı Nazirlər kabinetinin 22 mart 1997-ci il tarixlı 24 saylı qərarı ilə təsdiq edilmişdir. Mal və nəqliyyat vasitələrini gömrük sərhədindən keçirən şəxslərin, gömrük brokerlərinin, yaxud nəzarəti gömrük orqanlarına həvalə olunmuş fəaliyyətlə məşğul olan digər şəxslərin maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin yoxlanılması – gömrük məqsədləri üçün lazım olan sənəd və məlumatların yoxlanılması kimi gömrük nəzarəti formalarından biridir. Icrasına, nəzarətinin gömrük orqanlarına həvalə olunduğu Az R-sı Qanunvericiliyinin və Az-nın iştirakçısı olduğu beynəlxalq müqavilələrin şərtlərinin riayət edilmədiyini güman etməyə kifayət qədər esas olduqda maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin yoxlanılmasından istifadə olunur. Qanunvericilik maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin yoxlanılması zamanı gömrük orqannının vəzifəli şəxslərinə aşağıdakı səlahiyyətləri verir: - gömrük işinə və gömrük orqanlarının funksiyalarına aid olan xarici iqtisadi və digər təsərrüfat fəaliyyəti barədə istənilən sənədlər (bank sənədləri daxil olmaqla) və məlumatın əvəzsiz təqdim edilməsini tələb etmək və onlarla tanış olmaq; - vəzifəli şəxslərdən və digərlərindən arayış yazılı və şifahi izahat almaq; - müəyyən edilmiş formada tətbiq edilən akt əsasında sənədləri - əgər onların yoxlanılması başqa bir yerdə həyata keçiriləcəksə - götürmək. Gömrük yoxlamasına məruz qalan malları, nəqliyyat vasitələrini, sənədləri və şə xsləri, habelə bu cür yoxlamanın dərəcəsini müəyyən etmək üçün gömrük orqanları riskləri təhlil edir və bu təhlilin nəticəsinə əsaslanaraq, gömrük nəzarətinin formasını 54 müəyyən edir. (maddə 101) gömrük orqanları sistemində risklərin idarə edilməsi sisteminin tətdiqi qaydaları və formaları Az P-nın DGK tərəfindən müəyyən olunur. Risklərin təhlilinin adekvatlığını təmin etmək məqsədilə, DGK-si gömrük orqanlarından, o cümlədən müvafiq beynəlxalq müqavilə əsasında digər ölkələrin gömrük xidmətlərindən malların və nəqliyyat vasitələrinin göndərişləri haqqında ilkin elektron məlumatlar alırlar. Beynəlxalq ticarət-təchizat zəncirində yüklərin etibarlı və fasiləsiz hərəkətinə, informasiya mübadiləsinin dəqiq və vaxtında həyata keçirilməsinə əlverişli şərait yaratmaq məqsədi ilə gömrük orqanları arasında risklərin idarə edilməsi gömrük orqanlarına riskləri daha səmərəli idarə etmək, beynəlxalq ticarət-təchizat zənciri haqqında daha dolğun və ə traflı informasiya əldə etmək imkanı verir. 5. Malların və nəqliyyat vasitələrinin gömrük nəzarəti altında olma müddəti . (maddə 83). Gömrük nəzarəti predmeti mal və nəqliyyat vasitələrinin istənilən növü ola bilər. Mallar – istənilən daşınan əmlak, o cümlədən, valyuta, valyuta sərvətləri, elektrik və digər enerji növləri və s. ola bilər. Sərnişin və malların beynəlxalq daşımalarından istifadə olunan, konteyner və digər nəqliyyat avadanlığı da daxil olmaqla bütün vasitələr – nəqliyyat vasitəsi sifətində gömrük nəzarəti obyekti olur. Digər məqsədlə üçün gömrük sərhədindən kecirilən nəqliyya vasitələri əmtəə kimi gömrük nəzarətinə cəlb edilir. Bir qayda olaraq mal və nəqliyyat vasitələri gömrük nəzarətinin başlandığı andan onun seçilmiş gömrük proseduruna uyğun olaraq bitməsinə qədər gömrük nəzarəti altında yerləşir. Başqa sözlə mal və nəqliyyat vasitələrinin gömrük nəzarəti altında yerləşməsi müddəti bilavasitə seçilmiş gömrük prosedurundan asılıdır. 55 Gömrük ərazisinə gətirilən mallar və nəqliyyat vasitələri gömrük sərhədini keçdiyi andan başlayaraq aşağıdakı hallardan biri baş verənədək gömrük nəzarəti altında olurlar: - sərbəst dövriyyəyə buraxılanadək; - məhv edilənədək; - dövlətin xeyrinə imtina olunanadək; - malların dövlət mülkiyyətinə keçirilməsi, yaxud Gömrük Məcəllənin 330-cu maddəsinə müvafiq olaraq onlar barəsində sərəncam verilməsinədək; - mallar və nəqliyyat vasitələri gömrük ərazisindən faktiki çıxarılanadək. İ xrac gömrük proseduru, daxili tranzit və ya xaricdə emal xüsusi gömrük prosedurları üçün bəyan edilən daxili mallar və nəqliyyat vasitələri müvafiq gömrük bəyannaməsi gömrük orqanı tərəfindən təsdiq olunduğu vaxtdan başlayaraq, gömrük ə razisindən aparılana, dövlətin xeyrinə imtina ya məhv edilənə, yaxud gömrük bəyannaməsinin Gömrük Məcəllənin 154-cü maddəsinə (gömrük bəyannaməsinin ləğvi) uyğun olaraq ləğvinədək gömrük nəzarəti altında olurlar. Son istifadə xüsusi gömrük proseduru altında yerləşdirilmiş mallar Gömrük Məcəllənin 195-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş müddətdə gömrük nəzarəti altında olurlar. Gömrük nəzarəti altında olan mallar və nəqliyyat vasitələrindən istifadə olunmasına və onlar barəsində sərəncam verilməsinə Gömrük Məcəllə ilə müəyyənləşdirilmiş qaydada və şərtlər daxilində yol verilir. Əvvəllər gömrük ərazisindən çıxarılmış malların və nəqliyyat vasitələrinin, yaxud emal məhsullarının gömrük qanunvericiliyinə əsasən mütləq qaydada geri qaytarılması nəzərdə tutulduğu hallarda, gömrük orqanları həmin malların və nəqliyyat vasitələrinin, yaxud emal məhsullarının geri gətirilməsinə dair öhdəliklərin şə xslər tərəfindən Gömrük Məcəllədə göstərilən qaydada, gömrük prosedurlarının şə rtlərinə uyğun olaraq yerinə yetirilməsinə nəzarəti həyata keçirirlər. 56 Mal və nəqliyyat vasitələrinin gətirilməsi zamanı gömrük nəzarətinin başlanğıcı onların Az R-nın gömrük sərhədindən kecdiyi an hesab edilir. Mal və nəqliyyat vasitələrinin ölkədən çıxarılması zamanı gömrük nəzarəti – gömrük bəyanaməsinin təqdim edildiyi andan başlanır. Az R-nın gömrük sərhədindən kənara aparılan mallar və nəqliyyat vasitələri buraxılarkən, onlar Az r-nın hömrük sərhədini kecdiyi andan gömrük nəzarəti başa catır. Gömrük nəzarəti altında malların yerləşdirilməsinin minimum müddətlərinin müəyyən edilməsi DGK-nin səlahiyyətinə daxildir. Təqdim edilmiş gömrük bəyannaməsinin, mal və nəqliyyat vasitələrinə gömrük nəzarəti üçün tələb olunan digər sənədlərin yoxlanılması üçün mövcüd qanunvericilik maksimum müddət olaraq 10 gün müəyyən edir. Bu müddəti başlanğıcı olaraq gömrük bəyannaməsinin qəbul edildiyi və lazımi sənədlərin təqdim olunduğu gün hesab edilir. Bu müddətin azadılması gömrük əməkdaşlarının hazırlıq səviyyəsindən və tətbiq edlən müasır texniki nəzarət vasitələrinin effektivliyindən asılıdır. Belə vasitələrdən ən səmərəli inspeksiya-müayinə kompleksidir (İMK). İMK-lar gömrük zonalarında ayrıca yerləşmiş bina-boks ola bilər. İMK konteynər yük maşınları boşaltmadan az müddətdə şüalandırmaqla daxilini “görməyə” imkan verir. Müasir avadanlıq telemonitorunda müxtəli elektron-rəngləmə vasitələri ilə üzvi (narkotiklər, partlayıcı maddələr) və qeyri-üzvi materialları bir-birindən ayırmaga, şübhəli əşyaları və boşlqları aşkara çıxarmağa imkan verir. 6. Gömrük nəzarətinin müəyyən formalardan azadetmə Gömrük Məcəllə, gömrük işi üzrədigər qanunvericilik aktları və beynəlxalq müqavilələrlə müəəyən olunur. (maddə 84) Diplomatik (konsul) kuryerin şəxsi baqajı gömrük baxışından azad edilir. Lakin, baqajda kuryerin şəxsi istifadə üçün nəzərdə tutlmayan mallar, yaxud gətirilməsi (aparılması) mövcüd qanunvericiliklə qadağan edilən malların olması gümanına əsas varsa, o zaman kuryerin baqajı müayinə edilə bilər. 57 Ikitərəfli və çoxtərəfli beynəlxalq müqavilələrlə gömrük güzəştləri əsasən aşağıdakı təşkilatların və onların təmsilçiliklərinin heyətinə, həmçinin onların ailə üzvlərinənəzərdə tutulur: - Birləşmiş Millətlər Təşkilatı; - Beynəlxalq Valyuta Fondu; - Beynəlxalq Rekonstruksiya və İnkişaf Bankı; - Beynəlxalq Qırmızı Xac Komitəs;i - Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatı; - Digər beynəlxalq təşkilatlar. Xarici dövlətlərin Az R-nın ərazisində olan diplomatik nümayendəlikləri Az R-nın gömrük sərhədindən malların və nəqliyyat vasitələrinin keçirilməsinin nəzərdə tutulmuş qaydasına riayər edilməsi şərtilə, gömrük rüsumlarından, vergilərindən və digər gömrük ödənişlərindən azd edilməklə nümayendəliyin rəsmi istifadəsi üçün nəzərdə tutulan malları Az R-nın ərazisinə gətirə və Az R-nın ərazisindən apara bilərlər. 58 Gömrük nəzarəti altında olan mal və nəqliyyat vasitələrinin yerləşdirilə biləcəyi prosedurların xarakteristikası. Suallar: 1. Gömrük proseduru (rejimi) anlayışı. 2. Sərbəst dövriyyə üçün buraxılış, təkrar idxal, ixrac, təkrar ixrac gömrük prosedurların xarakteristikası. 3. Tranzit prosedurlarının əhatə dairəsi. 4. Saxlanc (müvəqqəti saxlanc və gömrük anbarlarında saxlanc) prosedurlarının əhatə dairəsi. 5. Sərbəst zona. 6. Xüsusi istifadəni nəzərdə tutulan gömrük prosedurları (müvəqqəti idxal və son istifadə). 7. Emal prosedurlarının tətbiqi. 8. Malların məhv edilməsi və dövlətin xeyrinə maldan imtina əməliyyatlarının həyata keçirilmə qaydaları. 1. Mal və nəqliyyat vasitələrinin Az R-nın gömrük sərhədindən keçirilməsi bəyan edilən gömrük prosedurunun tələblərinə uyğun olaraq icra edilməlidir. Gömrük proseduru anlayışı xarici iqtisadi əlaqələrin inkişafına dövlət təsirini həyata keçirildiyi gömrük tənzimlənməsi vasitələrinin kompleks şəkildə tətbiqinə kömək edən xüsusi tədbirlər sistemi və metodların məcmusu kimi başa düşülməlidir. Gömrük proseduru aşağıdakıları müəyyən edir: 59 - keçirilməsi məqsədlərindən asılı olaraq malların konkret yerdəyişmə qaydasını; - gömrük ərazisində və ondan kənarda malların yerləşdirilməsi və onlardan istifadənin mümkünlüyü şərtlərini; - gömrük qanunvericiliyinə görə mallardan istifadə və onlar üzərində sərəncam vermək səlahiyyəti olan şəxslərin hüquq və vəzifələrini; - mal və nəqliyyat vasitələrinə və şəxslərin hüquqi statusuna tələbləri. Gömrük proseduru - Gömrük Məcəllənin müddəalarına uyğun olaraq gömrük nəzarəti altında olan mal və nəqliyyat vasitələrinin yerləşdirilə biləcəyi ixrac, təkrar ixrac, müvəqqəti ixrac, sərbəst dövriyyə üçün buraxılış, təkrar idxal və xüsusi gömrük prosedurlarından biridir (1.0.18.). Gömrük Məcəlləsinə görə gömrük prosedur sahibi - gömrük bəyannaməsini hazırlayan və ya adından gömrük bəyannaməsi hazırlanan şəxs, yaxud həmin şəxsin gömrük proseduru ilə bağlı hüquq və öhdəliklərinin ötürüldüyü şəxs. Gömrük tənzimlənməsi məqsədi ilə gömrük prosedurların aşağıdakı növləri tətbiq olunur: - sərbəst dövriyyə üçün buraxılış; - təkrar idxal; - tranzit (beynəlxalq, daxili); - gömrük anbarı; - daxildə emal; - xaricdə emal; - müvəqqəti idxal (ixrac); - sərbəst gömrük zonası; - son istifadə; - müvəqqəti saxlanc; - ixrac; 60 - təkrar ixrac; - məhv etmə; - dövlətin xeyrinə maldan imtina. Öz roluna və yerinə görə ümumi təsərrüfat fəaliyyətində gömrük prosedurları şərti olaraq iki qrupa bölmək olar. Birinci qrupa tənzimləmə metodları və gömrük vasitələrinin tam həcmdə tətbiq edildiyi ümumi xarakterli olan, nisbətən müstəqil və bitmiş kommersiya əməliyyatları kimi fəaliyyət göstərir. (1, 2,11,12) Ikinci qrupa tənzimlənmənin gömrük-hüquq normalarından daha çevik istifadə ediməsi ilə fərqlənən və bir növ onların xarici iqtisadi fəaliyyət iştirakçılarının tələblərinə uyğunlaşdırılmasıının nəticəsi kimi səviyyələnən gömrük prosedurları aiddir. Bu növ gömrük prosedurları müəyyən iqtisadi mənfəət müəyyənləşdirməklə malların yalnız ciddi müəyyən edilmiş məqsədlərlə istifadəsinə yol verir. Belə prosedurların tətbiqinə icazə yalnız nəzərdə tutulmuş əməliyyatların keçirilməsinin iqtisadi əsasları olduqda verilə bilər. Gömrük prosedurlarının istifadəsinin hüquqi mexanizmi gömrük orqanlarına obyektiv olaraq kifayət qədər səlahiyyət verilməsini nəzərdə tutur. Bu ilk növbədə öz əksini gömrük orqanı tərəfindən konkret malın müəyyən edilmiş gömrük proseduru altında yerləşdirilməsi barədə qərar verməsində tapır. Başqa sözlə hər bir konkret halda xarici iqtisadi fəaliyyətin dövlət tənzimlənməsinin ümumi konsepsiyası baxımından bu əməliyyatın mümkünlüyü və məqsədəuyğunluğu nəzərə alınmaqla arzu edilən gömrük əməliyyatına icazə verilməsinə və ya icazə verilməsindən imtina edilməsinə qərar verir. Tranzit xüsusi gömrük proseduru istisna olmaqla, icazə sahibi, prosedur sahibi, habelə sərbəst zonada malların saxlancı, istehsalı, emalı, alğı-satqısı ilə məşğul olan şəxslər müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada öz əməliyyatlarının uçotunu aparmalıdırlar. 61 Aparılan uçot gömrük orqanları tərəfindən müvafiq gömrük proseduruna, o cümlədən həmin gömrük proseduru altında yerləşdirilmiş malların eyniləşdirilməsinə, onların gömrük statusunun müəyyənləşdirilməsinə və daşınmasına nəzarətin həyata keçirilməsinə imkan yaratmalıdır. Tranzit xüsusi gömrük prosedurundan başqa, xüsusi gömrük proseduru altında yerləşdirilmiş mallar və ya emal olunmuş məhsullar növbəti gömrük proseduru altında yerləşdirildiyi, gömrük ərazisindən aparıldığı, tullantılar qalmadan məhv edildiyi və ya dövlətin xeyrinə imtina edildiyi zaman xüsusi gömrük proseduru başa çatır. Tranzit xüsusi gömrük proseduru, göndərən gömrük orqanına və təyinat gömrük orqanına təqdim olunan məlumatların gömrük orqanları tərəfindən müqayisəsi əsasında onun düzgün yerinə yetirildiyi müəyyən edildikdən sonra başa çatır. Xüsusi gömrük proseduru başa çatmadıqda, gömrük orqanları müvafiq mallarla bağlı vəziyyətin tənzimlənməsi üçün bütün lazımi tədbirləri həyata keçirirlər. Tranzit xüsusi gömrük proseduru istisna olmaqla, digər xüsusi gömrük prosedurları altında yerləşdirilmiş mallarla əlaqədar prosedur sahibinin hüquqları və öhdəlikləri müvafiq gömrük proseduru üçün müəyyən edilmiş şərtlərə əməl edən digər şəxslərə də müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada verilə bilər. 2. Gömrük Məcəlləsinin 164 maddəsinə görə daxili bazarda satılma, istifadə və ya istehlak üçün nəzərdə tutulan xarici mallar sərbəst dövriyyə üçün buraxılış gömrük proseduru altında yerləşdirilir. Sərbəst dövriyyə üçün buraxılış gömrük proseduru aşağıdakıları şərtlər daxilində həyata keçirilə bilər: - qanunvericiliklə müəyyən olunmuş gömrük ödənişlərinin ödənilməsini; - ticarət siyasəti tədbirlərinin tətbiqini; 62 Sərbəst dövriyyə üçün buraxılış gömrük proseduru altında yerləşdirilən xarici mallar daxili mallar gömrük statusunu alırlar. Malların sərbəst dövriyyə üçün buraxılış gömrük proseduru altında yerləşdirilməsi qaydalarını müvafiq icra hakimiyyəti orqanı müəyyən edir.(136) Yüklə 1,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|