Gömrük işi Hazırladı: L. M. Hüseynova

 
4.  Malların  gömrük  nəzarəti  altında  daşınması  zamanı  gömrük  orqaları  mövcüd 
qanunvericiliyə riayət olunmasını təmin etmək üçün bütün lazımı tədbirləri görməlidirlər. 
Bu  tədbirlər  mal  və  nəqliyyat  vasitələrinin  qorunmasına  zəmanət  verməli,  malların  əsas 
keyfiyyət və kəmiyyət xarakteristikalarının dəyişilməz qalmasını, nəhayət gömrük nəzarəti 
altında  daşınan  mallara  münasibətdə  hər  hansı  qeyri-qanuni  hərəkətlərin  qarşısının 
alınmasını təmin etməlidir. 
Gömrük  orqanları  gömrük  nəzarəti  altında  malların  daşınmasının  marşrut  və 
müddətlərini müəyyən etmək hüququna malikdirlər. Daşınma müddətlərini təyin edərkən 
gömrük  orqanı  adi  halda  yerinə  çatdırma  müddətlərini,  konkret  nəqliyyat  növünün 
imkanları, seçilmiş marşrut və digər daşınma şərtlərini nəzərə almaqla qərar qəbul edir. 
Yüklərin gömrük nəzarəti altında daşınması zamanı qanunvericiliyə riayət edilməsi 
məqsədi ilə görülən əsas tədbirlər aşağdakılardır: 
-  gömrük müşayiəti; 
-  gömrük daşıyıcısının xidmətlərindən istifadə edilməsi; 
-  nəqliyyat  vasitələrinin  müəyyən  olunmuş  qaydada  təchiz  edilməsi  üzrə  təşkilat-texniki 
tədbirlət kompleksi. 
Gömrük  müşayiəti  dedikdə,  mal  və  nəqliyyat  vasitələrinin  gömrük 
rəsmiləşdirilməsi  mərhələsində  elə  daşınma  üsulu  başa  düşülür  ki,  bilavasitə  gömrük 
əməkdaşları tərəfindən müşayiəti olunur. 
Gömrük  müşayiəti  daşınılan  yüklərin  yüksək  qorunma  dərəcəsinə  və  gömrük 
qanunvericiliyinə riayət olunmasına zəmanət verir. Bu tədbirin istifadə edilməsi nəqliyyat 
xətclərinin  artmasına,  gömrük  kadrlarının  digər  işlərdən  ayrılması  və  bu  səbəbdən 

---

100 
 
çatışmamasına gətirib çıxarır. Ona görə də gömrük müşayiətindən, digər təqbirlər gömrük 
nəzarətini təmin etmək üçün yetərli olmadıqda, istifadə edilir. 
Adətən  gömrük  müşayiəti  barədə  qərarı  gömrük  orqanları  aşağıdakı  hallarda 
verirlər: 
-gömrük nəzarəti altındakı malların daşınması gömrük daşıyıcısı tərəfindən həyata 
keçirilə bilmədikdə; 
-  əgər  sərhəd  gömrük  orqanı  tərəfindən  sərhəd  müvəqqəti  saxlanc  anbarlarında 
mallara baxış keçirilməsi barədə qərar qəbul edilmişçə; 
-  gömrük  qanunvericiliyinə  riayət  edilməsinin  təmin  edilməsi  digər  üsullarla 
mümkün olmursa. 
Axırıncı tədbir həm müstəqil, həm də birinci iki tədbirə zəmanət kimi tətbiq edilə 
bilər.  Bu  zaman  nəqliyyat  vasitələrinin  təchiz  edilməsi  üzrə  daşıyıcının  çəkdiyi  xərclər 
gömrük orqanları tərəfindən ödənilmir. 
Gömrük  orqanları  bu  tədbirlərdən  o  zaman,  istifadə  edir  ki,  adi  daşınmanın 
gömrük qanunvericiliyinə əməl edilməsinə zəmanət verə bilməyəcəyini, mal və nəqliyyat 
vasitələrinin yerinə çatdırılmayacağını, yaxud ödənclərin ödənməyəcəyini güman etməyə 
əsas olsun. Yaranmış vəziyyət başqa şərtlər də tələb edə bilər. Ona görə də qərar qəbul 
edərkən aşağıdakı məsələlərin nəzərə alınması mühüm əhəmiyyət kəsb edir: 
-  daşıyıcının nəqliyyat vasitələrinin təchizatının gömrük orqanlarının tələblərinə uyğunluğu; 
-  malın xarakteri (aksizli mallar, digər dövlət orqanlarının nəzarətinə cəlb edilən mallar); 
-  malın gömrük statusu (tarif və qeyri-tarif tədbirlətin tətbiqi); 
-  daşıyıcı barədə gömrük orqanlarını müfəssəl məlumatı. 
Gömrük  qanunvericiliyi  malların  gömrük  təminatları  altında  daşındığı  nəqliyyat 
vasitələrinə  bir  tələb  irəli  sürür  –  təhhizad  normalarına  uyğun  gəlmək.  Bu  texniki 
normativlər  gömrük  möhür  və  plombları  ilə  yüklərin  daşınmasından  ötrü  nəqliyyat 
vasitələrinin (konteynerlərin) təchizatı Gaydalarında öz əksini tapmışdır. 
Müəyyən olunmuş qaydada təchiz edilmiş nəqliyyat vasitəsi dedikdə elə nəqliyyat 
vasitəsi başa düşülür ki onların yük bölmələri elə qurulmuş olsun ki: 
a)  malların möhürlənmiş yük bölmələrindən götürülməsi, yaxud oraya yığılması, 
gömrük  təminatlarının  gözlə  görünən  qırılması  və  ya  zədələnməsi  olmadan  mümkün 
olmasın; 
b) gömrük təminatları asan və etibarlı vurula bilsin; 

---

101 
 
c) orada malların gizlədilməsi üçün naməlum yerlər olmasın; 
d) malların yerləşə biləcəyi yerlər gömrük baxışı üçün asan olsun. 
Nəqliyyat vasitələri texniki normativlərin tələblərinə uyğun olduqda, onlar malların 
gömrük təminatları altında daşınmasına buraxıla bilər. 
Buraxılma  prosedurası  DGK-nin  “Nəqliyyat  vasitələrinin  (konteynerlərin)  gömrük 
möhürləri və plombları ilə yük daşımalarına buraxılması qaydaları haqqında” Təlimatı ilə 
müəyyənləşdirilir. 
Nəqliyyat  vasitəsinin  buraxılışı  haqqında  şəhadətnamə  almaqdan  ötrü  onun 
mülkiyyətçisi, yaxud sahibi nəqliyyat vasitəsinin növünü, cinsi və fərdi əlamətlərini, dövlət 
qeydiyyat nömrələrini, buraxılış haqqında qərarın qəbul edilməsindən ötrü istifadə oluna 
bilən  digər  məlumatları  göstərməklə  müəyyənləşdirilmiş  regional  gömrük  orqanlarına 
yazılı  sürətdə  ərizə  təqdim  edir.  Ərizə  sərbəst  formada  tərtib  olunur.  ərizə  verildiyi 
gündən 10 gün müddətində gömrük orqanları tərəfindən baxılmalıdır. Bu müddət ərzində 
gömrük  xidməti  nəqliyyat  vasitəsinin  təchizat  qaydaları  ilə  nəzərdə  tutulan  texniki 
tələblərə müvafiqliyini yoxlayır. Əgər nəqliyyat vasitəsi nəzərdə tutulan  texniki tələblərə 
müvafiqdirsə, gömrük idarə tərəfindən buraxılış barədə şəhadətnamə verilir. 
Buraxılış  haqqında  şəhadətnamə  iki  nüshədə  tərtib  olunur,  onun  biri  gömrük 
orqanında saxlanılır, digəri isə nəqliyyat vasitəsinin mülkiyyətçisinə, yaxud sahibinə verilir. 
Buraxılış haqqında şəhadətnaməyə sıra nömrəsi verilir. 
Yol-nəqliyyat  vasitəsinin  buraxılışı  haqqında  şəhadətnamənin  üz  tərəfindən  əlavə 
olaraq  aşağıdakılar  çap  edilməlidir:  “1975-ci  il  14  noyabr  tarixli  BYD  Konvensiyası”,  “TİR 
Convention of Novemder 1975”. 
Buraxılış  haqqında  şəhadətnamə  nəqliyyat  vasitəsini  müşayiət  etməlidir. 
Şəhədətnamə 2 il müddətinə verilir. 
 Əgər  gömrük  möhürləri  və  plombları  altında  yük  daşınması  üçün  buraxılan 
nəqliyyat  vasitəsində  hər  hansı  gömrük  orqanı  ciddi  nasazlıqlar  aşkar  edərsə, o,  gömrük 
plombları  və  möhürləri  altında  yüklərin  daşınması  məqsədi  ilə  bu  kimi  nəqliyyat 
vasitəsinin  hərəkətinin  davam  etdirilməsini  ya  qadagan  edə  bilər,  ya  da  gömrük 
nəzarətinin  təmin  edilməsi  üzrə  lazımi  tədbirlər  görərək,  bu  kimi  nəqliyyat  vasitəsinin 
hərəkəti onun davam etdirilməsinə icazə verə bilər. 
Yol nəqliyyat vasitəsinin qeydiyyatda olduğu ölkənin səlahiyyətli orqanı tərəfindən 
verilmiş  buraxılış  haqqında  şəhadətnamə,  Az  R-sı  gömrük  orqanı  tərəfindən  o  halda 

---

102 
 
etibarlı hesab edilə bilər ki, əgər bu ölkə 1959-cu ilin BYD Konvensiyasını, yaxud 1975-ci 
ilin BYD Konvensiyasını üzvü olsun. 
Az R-nın gömrük orqanları 1959-cu ilin BYD Konvensiyasının, yaxud 1975-ci ilin BYD 
Konvensiyasının, yaxud da konteynerlərə aid 1972-ci il Gömrük konvensiyasının iştirakçisi 
olan  dövlətlərin  səlahiyyətli  orqanı  tərəfindən  verilən  konteynerlərin  buraxılışını  və 
buraxılış haqqında şəhadətnaməni etibarlı hesab edirlər. 
Lakin  Az  R-nın  gömrük  orqanları  Az  R-nın  mənafeyinə  ciddi  zərər  gətirə  biləcək 
qaçaqmalçılığın  yaxud  cinayətlərin  baç  verməsindən  ötrü  imkan  yardan  ciddi  nasazlıqlar 
aşkar  oluduqda  yüxarda  qeyd  olunan  Konvensiyaların  iştirakçısı  olan  dövlətlərin 
səlahiyyətli  orqanları  tərəfindən  verilmiş  yol  nəqliyyat  vasitələrinin  və  konteynerlərin 
buraxılışını etibarlı hesab etməmək hüququna malıkdirlər.