Grafika (jazíW) HÁm grafemalar. QARAQALPAQ jazíWÍ tariyxínan. Orfografiya hám oníŃ faktorlarí joba

Giponimiya
Giponimiya (yunoncha . hipo — ostida, pastda + onoma — nom) deganda leksemalar órtasidaǵı poǵonali munasabatlar tushuniladi. Buni piramida shaklida tasavvur qilish mumkin: onıń eng pastida keng túsinik yotadi, onıń ustiga joylashadigan túsiniklar bir-biriga nisbatan torayib boraveradi; yoki buni matryoshka óyinchoǵi misolida ham tushuntirsa boladı.
Giponimik munosabatlarda giponim hám giperonim túsiniklari mavjud.
Giponim  — qism mohiyatiniń butun mohiyatiga bolǵan munosabatini ifodalaydigan túsinikdir, ya’ni kengroq túsinik tarkibiga kiradigan torroq túsinik ifodasidir. Mısalı: kóylak túsiniksi kiyim túsiniksi tarkibiga, sigir túsiniksi hayvon túsiniksi tarkibiga kiradi. Bunda kóylak hám sigir sózlari giponim hisoblanadi.
Giperonim (giper — orttirma -) — ulıwmalik, túr, narsalar, xususiyatlar, belgiler sinfi kabi túsinikni ifodalaydigan sózdir. Mısalı, yuqoridaǵı vaziyatda hayvon hám kiyim sózlari giponim hisoblanadi.


Savol hám topshiriqlar

1. Sinonim dep nimaga aytiladi?

2.Lug’aviy sinonimiyaga ta’rif bering.
3.Grammatik sinonimlarǵa misollar keltiring.
4.Absolyut sinonimlar deganda nimanı tushunasiz?
5.Stilistik (stillik) sinonimlarǵa misollar keltiring.
6.Ideografik sinonimlar qanday sinonimlar sanaladi?
7. Sinonimik qator túsiniksini izohlang.
8.Dominanta (bosh) sóz dep nimaga aytiladi?
9.Sinonimlardaǵı salbiy buyoqdorlikka ta’rif bering.
10.Dublet sózlar qanday sózlar sanaladi? Frazeologik sinonimlarǵa misollar keltiring.

1 Англо-русский словарь. Составитель В.К.Мюллер. Москва, 1971, стр.528.

2 М.Ирисқулов. Тилшуносликка кириш. “Ўқитувчи” нашриёти, -Т,: 1992, 218-бет

3 O`sha kitob, 219-bet.

4 М.Ирисқулов. Тилшуносликка кириш. “Ўқитувчи” нашриёти, -Т,: 1992, 219-бет.

5 М.Ирисқулов. Тилшуносликка кириш. “Ўқитувчи” нашриёти, -Т,: 1992, 221-бет.

6 O`sha kitob, 222-bet.

7 А.А.Реформатский. Введение в языковедение. М., 1967, стр. 360.

8 Qarang: T.Tog‘ayev va boshq. O‘zbek tilining kirill va lotin alifbolaridagi imlo lug‘ati. – T.: Sharq, 2004. – 31-48-betlar.

9 H.A.Jamolxonov. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. 2-qism. –T., 2004, 3-4-betlar.

10 Ne’matov H. Rasulov R. “O`zbek tili system leksikologiyasi asoslari”. T., “O`qituvchi”, 1995, 37-bet

11Yozuvda leksemalardan keyin chiziqcha qo`yishni prof. Sh. Rahmatullayev taklif qilgan: Sh. Rahmatullayev. Hozirgi adabiy o`zbek tili. T., 2006, 22-bet.

12Ne’matov H. Rasulov R. “O`zbek tili system leksikologiyasi asoslari”. T., “O`qituvchi”, 1995, 55-bet

13 H.A.Jamolxonov. Hozirgi o`zbek adabiy tili. 2-qism. –T., 2004, 10-bet.

14 О.С.Ахманова. Словарь лингвистических терминов. М., 1969, стр. 203

15 Sh. Rahmatullayev. Hozirgi adabiy o`zbek tili. T., 2006, 53-bet.

16 O`zbek tilining izohli lug`ati. “O`zbekiston milliy ensiklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti. –T., 2006, 427-bet.

17 O`zbek tilining izohli lug`ati. “O`zbekiston milliy ensiklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti.3-jild, –T., 2007, 187-189-betlar.

18 Sh. Rahmatullayev. Hozirgi adabiy o`zbek tili. T., 2006, 63-bet. H.A.Jamolxonov. Hozirgi o`zbek adabiy tili. 2-qism. –T., 2004, 26-bet. M.Mirtojiyev. O`zbek tilida polisemiya. T., 1975, 112-bet.

19 Sh.Rahmatullayev. O`zbek tilining qisqa etimologik lug`ati. T., 1999, 99-bet.

20 Sh.Rahmatullayev. O`zbek tilining qisqa etimologik lug`ati. T., 1999, 20-bet.

21 Sh. Rahmatullayev. O`zbek tili omonimlarining izohli lug`ati. T., “O`qituvchi”, 1984, 49-50-betlar.