Guliston davlat universiteti pedagogika va psixologiya kafedrasi oila pedagogikasi

Oilaning tarixiy turlari. 
Ijtimoiy jamiyatning kichik bo’g’ini sifatida oila muayyan 
xalq, millat yoki elatning milliy xususiyatlari, shuningdek, mavjud tuzum 
mazmunini o’zida namoyon etadi. Oilaning mustahkam
bo’lishi, totuvlik va 
Ота-оналарнинг
ҳуқуқлари 
Ота-оналарнинг
мажбуриятлари 
Ота-оналарнинг ҳуқуқ ва 
мажбуриятларини 
ёритувчи асосий меъёрий 
ҳужжатлар 
Фарзандларнинг
ҳуқуқлари 
Фарзандларнинг
мажбуриятлари 
Фарзандларнинг ҳуқуқ ва 
мажбуриятларини 
ёритувчи асосий меъёрий 
ҳужжатлар 

---

63 
farovonlikka erishishi u mansub bo’lgan ijtimoiy tuzumning ijtimoiy, iqtisodiy va 
madaniy rivoji, jamiyatda amal qilinayotgan ma’naviy-axloqiy me’yorlar, olib 
borilayotgan davlat siyosati mazmuni bilan belgilanadi. O’z navbatida jamiyat 
ma’naviy qiyofasi oilalarda tashkil etilayotgan ijtimoiy tarbiyaning natijasi, 
samarasiga bog’liqdir. Shu bois asrlar davomida har qanday geografik makon va 
ijtimoiy zamonda ham yangi oilalarning shakllanishi, oilaviy hayotning yo’lga 
qo’yilishi, farzandlar tarbiyasini tashkil etish, sulola an’analarini davom ettirish 
masalalariga alohida e’tibor berib kelingan. Oilalarning ijtimoiy jamiyatdagi 
muhim o’rni hamda oila tarbiyasining shaxs kamolotini ta’minlashdagi roli 
xususida to’xtalib o’tar ekan, O’zbekiston Respublikasining Prezidenti 
I.A.Karimov quyidagilarni qayd etadi: “Oila bizning xalqimiz uchun millatning 
ko’p asrlik an’analari va ruhiyatiga mos bo’lgan g’oyat muhim hayotiy 
qadriyatlardan biridir. Respublikada oilalar asosan ko’p sonli bo’lib, ularda turli 
avlod vakillari birga yashashadi va birga xo’jalik yuritishadi. Bu esa bolalarni 
tarbiyalash, ularni umuminsoniy qadriyatlardan, an’analardan bahramand qilish, 
bilim darajasini oshirish uchun qulay sharoitlar yaratadi. Xuddi ana shunday 
oilalarda odamlar bolalik chog’laridanoq mehnatsevarlikni, kattalarga hurmatni, 
bilim egallashga intilishni, vatanparvarlikni o’rganadilar”
52
. 
Darhaqiqat, oila muhitida shaxsning har jihatdan barkamol bo’lib voyaga etishi 
uchun zarur, chunonchi, oila xo’jaligini boshqarish jarayonida oila a’zolari 
o’rtasida yuzaga keluvchi huquqiy, iqtisodiy, psixologik, ekologik, estetik va h.k. 
mazmundagi oilaviy munosabat, muomala, aloqa aralashuvi uning ijtimoiylashuvi, 
ya’ni, ijtimoiy munosabatlarni yuritish jarayonida erkin, mustaqil harakat qilish 
layoqatini, qobiliyatini shakllantirishga xizmat qiluvchi omillar mavjud. Shu bois 
O’zbekiston mustaqilligi sharoitida ijtimoiy jamiyatda yangilanish, keskin 
o’zgarishlar yuz berayotgan, bozor iqtisodiyoti munosabatlari, shuningdek, 
ijtimoiy raqobat qaror topayotgan o’tish davrida mustahkam oilalarni shakllantirish 
har qachongidan ham dolzarblik kasb etmoqda. 
Insoniyat hayotining dastlabki bosqichlarida turli urug’lar munosabatlari 
doirasida oila shakllanmagan. Jinslar orasidagi munosabatlar poligamiya, ya’ni, 
jinsiy juftliklarni erkin tanlash, almashtirish tamoyili, qolaversa, bolalarni butun 
urug’ a’zolari bilan birgalikda tarbiyalash asosiga qurilgan.
Ibtidoiy urug’chilik bosqichida inson hayotida juda katta sifat o’zgarishlari yuz 
berdi. Bu davrda kishilikning ilk jamoasi – dastlabki jamoa bo’lib yashash an’anasi 
shakllandi. Urug’ jamoasi uning tarkib topishida onalar etakchi o’rin egalladi.
Shu sababli bu bosqich ona urug’i, ya’ni,