patriarxal (yun. “pater” “patros” – ota, “arche” – ibtido, hokimiyat; aynan “ota hukmronligi”) oila dir. Patriarxal oila, asosan, ilk xo’jalik jamoasi bo’lgan, uning iqtisodiy asosini erga
va ishlab chiqarish qurollariga umumiy egalik (ishlab chiqarishga ham, iste’molga
ham) tashkil etgan
55
. Bu kabi oilalarda munosabatlar a’zolarning iqtisodiy va
psixologik o’zaro aloqadorligiga tayangan va avtoritar xarakter kasb etgan.
Ijtimoiy hayotning farovonlashuvi natijasida faqat er-xotin va ularni voyaga etmagan farzandlarini birlashtiruvchi nuklear (juftlikka asoslangan) oila vujudga keldi. Zamonaviy oila turlari. Ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy jihatdan taraqqiy etgan
har qanday zamonaviy jamiyatda ham oila muhim ahamiyatga ega. Zamonaviy
sharoitda oilalarning quyidagi shakllari mavjud (1-rasm):
энциклопедияси” Давлат илмий нашриёти, 2003. – 523-бет.
54
Ўша манба. – 75-бет.
55
Ўзбекистон Миллий энциелопедияси. Парчин – Солиқлар / 7-том. – Тошкент: “Ўзбекистан миллий
энциклопедияси” Давлат илмий нашриёти, 2003. – 15-бет.
Турлари
Патриархал-авторитар оила (бу каби оилаларда
оила бошлиғи эркак киши
бўлиб, оилавий
муносабатлар унинг
етакчилиги асосида ташкил
этилади; оиланинг
таъминоти асосан эркак
кишининг ҳаракатлари
ҳисобига яратилади; турли
йўналишлардаги
муносабатларда хотин ва
фарзандлар оила бошлиғи
саналувчи эркакка
бўйсунади; оила ҳаёти ва
фаолиятига тегишли
Аралаш оила (бу каби
оилалар эр, хотин ва
фарзандлардангина эмас,
шу билан бирга бува, буви,
ака-ука ва опа-сингиллардан
иборат бўлиб, оилавий
муносабатлар катта ёшли
кишилар, кўпроқ, бува,
бувилар, баъзан эса эрнинг
етакчилиги асосида ташкил
этилади; меҳнат тақсимотида
оиланинг барча аъзолари
иштирок этади, оила ҳаёти
ва фаолиятига оид муҳим
масалалар бўйича оила
аъзоларининг ўзаро
