Gülşən İslam qızı Axundova

tər - xurcun;

her - su üçün istifadə edilən balaca qab; dədədurquzatı - taxta qaşıq; türə - buğda üçün ölçü qabı; kod - qulplu taxta qab, boşqab; rəxdən - şəkər üçün istifadə edilən parçadan tikilmiş torba;

patil - süd üçün istifadə edilən mis qab;

xəfəng - samovarın odunu söndürmək üçün dəmir


29



qapaq (29,s.l6).

Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan dilində də ingilis dilində olduğu kimi, qab-qacaq LSQ-na daxil olan dil vahidləri bir sıra paremioloji vahidlərin tərkibinə daxil olaraq onların obrazlılığım, ekspressivliyini, ifadəliliyini təmin edir. Bu leksik vahidlərin nominativ mənası artıq konnotasiyaya uğramış və Azərbaycan xal­qının milli-mədəni dəyərlərini əks etdirir, məsələn:

Nə tökərsən aşına, çıxar qaşığına.

Sirkə nə qədər tünd olsa, öz qabını çatladar. Yuyulmamış qaşıq kimi ortaya girmə.

Boş vedrə kimi danqıldamaq.

Çıxar tavaya, çığrar havaya (Cızbız) (1209). Tap-tapmaca,

Gül yapmaca,

Deşiklədim

Atdım saca (Fəsəli) (1207).

Ay gedir adamıla

Bir xonca badamıla

Nə dili var, nə ağzı

Danışır adamıla (Kitab) (1292).

Əriməz küpə,

Çürüməz küpə,

Yüz il qalsa da

Çürüməz küpə (Qızıl) (1403).

Qab-qacaq nominasiyasını təhlil edərkən biz ingilis və Azərbaycan dillərində bu taksonomik qrupun etimolo-


* Burada göstərilən tampacalar: Tapmacalar. Toplayanı: N.Seyidov. Gənclik, Bakı, 1971 kitabından götürülmüşdür.


30





giyasına da diqqət yetirmişik. İngilis dilində qab-qacaq leksik qrupunun tərkib hissələri etimoloji cəhətdən əsasən aşağıdakılardır:

1. 
   xalis ingilis mənşəli sözlər: spoon - qaşıq, snifter - qədəh, runlet - çəllək, tossie - qədəh, grater - sürtkəc.
   
2. 
   digər German dillərindən alınmalar - qərbi Ger- man qrupu (alman, friz, holland, flamand dilləri), Skan- dinav qrupu (Norveç dili, qədim Skandinav dili, İsland və İsveç dili), məsələn:
   

firkin - (orta Holland dilindən keçmişdir) - kiçik çəllək (47,s.366).

stein - (alman dilindən keçmişdir) - pivə içmək üçün saxsı parç.

Steel -(qədim Skandinav dilindən keçmişdir) -çaxır çəl­ləyi (47,s.l040).

whisk - (qədim Skandinav dilindən keçmişdir) -yumur­ta, yağ çalmaq üçün qab.

ç) qədim fransız dilindən alınmalar: cutlery - süfrə alətləri, çəngəl - bıçaqlar;