Gülşən İslam qızı Axundova

monteith - punş üçün işlədilən piyalələrin içində içkilərin soyuq saxlanılması üçün istifadə edilən böyük cam (camın qıraqlarında piyalələr üçün xüsusi kəsmə oyuqlar olur) - öz adını yarıqlı ətəyi olan plaş geyinən ispaniyalının familiyasından götürmüşdür (17,sl2).

toby jug (filpot) - tobi krujkası, tobi parçı (47, s.1125).

Bu parçın forması tənbəki çəkən üçbucaq papağ taxan kişiyə bənzəyir. Bu parç öz adını “Little Brown Jug” mahnısının qəhrəmanı Tobi Filpotun adından götür­müşdür.


32





Beləliklə, əldə edilmiş material göstərir ki, ingilis dilinin qab - qacaq leksik - semantik qrupu olduqca mü­rəkkəb və çoxşaxəli bir sistemdir və bu taksonomik toplu uzun tarixi inkişaf nəticəsində formalaşmışdır.

Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, Azərbaycan dilində qab-qacaq LSQ-u da öz mürəkkəbliyi ilə seçilir.

Bu taksonomik qrup aşağıdakı tərkib hissələrdən ibarətdir:

1. 
   xalis Azərbaycan və yaxud türk mənşəli sözlər: tabaq, boşqab, təndir, bıçaq, çəllək və s.
   
2. 
   ərəb və fars mənşəli sözlər: bardaq, kürə, kuzə, çömçə, sini, məcməyi, nimçə və s.
   
3. 
   rus mənşəli sözlər: samovar, padnos, butulka və s.
   
4. 
   Avropa dillərindən alınmalar: toster, blender, elektroqril, mətbəx kombaynı və s.
   

Axırıncı qrup əsasən mətbəx avadanlığına aiddir.

Azərbaycan dilində qab-qacaq LSQ-nun olduqca əhəmiyyətli tərkib hissəsi dialekt sözləridir. Onlar bu və ya digər dialekt və şivələrdə işlənərək, tədricən ədəbi dil­də də vətəndaşlıq hüququ qazanır, məsələn: dağar, badya, bəmi, xəfəng və s.

Tədqiq olunan materialdan çıxış edərək demək olar ki, bu leksik-semantik qrupu tarixi inkişaf boyu izləmək yolu da maraqlı nəticələrə gətirib çıxara bilər. Belə ki, əgər tarixi inkişafın əvvəllərində qab-qacaq leksik- semantik qruplarında hər iki tədqiq olunan dildə bir ümumilik, oxşarlıq yox dərəcəsində idisə, hazırkı mər­hələdə qloballaşma, elmi-texniki tərəqqi bu sahədə bir sıra ümumi cəhətlərin mövcudluğuna gətirib çıxartdı. Bu


33



əsasən qab-qacaq hiper - hiponimik sıranın mətbəx ava­danlığı (ləvazimatı) yarımqrupuna aiddir, çünki mət­bəxdə işlənən avadanlıqlar artıq hər iki xalq tərəfindən işlənir, onların quruluşu əsasən sadə və mürəkkəbdir, Azərbaycan dilində onlar ya alınmadır, ya da qismən tərcümə (kalka) olunmuş söz birləşmələridir.

Məsələn: electric heating appliances - elektrik qızdırıcı vasitələri;