H. S. HÜMBƏtov, V. V. BƏŞİrov, V. R. Mohumayev yağli və efir yağLI

Əsas  istehsalçıları. Ən  çox ədviyyəlik mixək istehsal edən ölkələr 
İndoneziya  (55  min  ton),  Tanzaniya  (10  min  ton),  Madaqaskar (8 
min ton) və Şri-Lanka (2 min ton) hesab edilir. Ədviyyəlik məhsul 
istehsalının 80%-ə qədəri Tanzaniyada - əsasən də Zənzibar və Pem-
bada  cəmləşmişdir.  Ədviyyatın  əsas  istehsalçısı  kiçik  Pemba  adası 
hesab olunur. Dünyada mixəyə olan tələbatın üçdə bir hissəsini Ma-
da
qaskar ödəyir. Son illərdə Braziliyada əhəmiyyətli dərəcədə mixək 
i
stehsal olunduğu nəzərə çarpır.Malayziya,Yamayka və bir sıra qərbi 
Afrika ölkələrində də az miqdarda mixək istehsal olunur. Dünya ba-
za
rında  80-ci  illərin  arxalarında  mixəyin  bolluğu  yaranmış  və  qiy-
məti düşmüşdür. Mixək yağının isə əsas istehsalçıları Tanzaniya, İn-
do
neziya və Seylon hesab edilir. Zənzibarda isə mixək yağını əsasən 
yabanı mixək bitkisindən alırlar.
  
Mixək yağının alınması və kimyəvi tərkibi. Mixək yağını əsa-
sən hidro distillə, bəzən isə buxarla distillə üsulu ilə qurumuş yarpaq-
dan,  qönçələrdən  (tumurcuqlardan)  və  budaqlardan  əldə  edirlər.  Bu 
üsulla 15%-
ə  qədər  (Madaqaskarda  18%-ə  qədər)  yağ  almaq  olur. 
Alınmış mixək yağı demək olar ki, rəngsiz və ya yüngül sarımtıl ma-
ye olub,
saxlanma zamanı qəhvəyi-qırmızı (qəhvəyi-purpur) rəng al-
maq
la kəskin iyi və yandırıcı dadı olur. Bitkinin hansı hissəsindən  
 

201 
 
 
Şəkil 25
.
 
Keşniş (Koriandr) – Кинза (Coriandrum 
sativum) –1, 2 – bitki cüc
ərti və yetkin fazasında; 
3 – yarpaq v
ə çiçək qrupu ilə budağın yuxarı              
hiss
əsi;  4 – yarpaq; 5 – çətircik; 6 – çiçəkləri; 
7 – 
meyvəsi. 
 

202 
 
 
Şəkil 26. Razyana - Фенхел (Foeniculum vulqare Mill.) 
1, 2 – 
bitki cücərti və çiçəkləmə fazasında; 3 yarpaq və çiçək 
qrupu ilə budağın yuxarı hissəsi; 4 – çiçək; 5 – meyvə;             
6 – toxum. 
 

203 
 
 
Şəkil 27. Cirə - Анис (Pimpinella anisum L.)  – 1, 2 - bitki 
cücərti və çiçəkləmə fazasında;   3 – çiçək qrupu və yarpaqlı 
budağın yuxarı hissəsi; 4 – çiçək; 5, 6 – meyvələri. 
 

204 
 
 
 
Şəkil 28. Adi zirə -Тмин обыкновенный (Carum carvi L.) 
 

205 
 
 
Şəkil 29. Acı nanə (istiot nanəsi) - Мята перечная 
(
Mentha piperita L.)
 

206 
 
 
Şəkil 30. Acı nanənin (istiot nanəsinin) (
Mentha piperita L.)
 
 çiç
əkli budağı - Цветочный побег мята перечная 
 

207 
 
 
Şəkil 31. Reyhan - Базилик. (Ocimum gratissimum L. ):         
1, 2 – bitki cüc
ərti və çiçəkləmə fazasında; 3 – budağın 
yarpaqlar v
ə çiçək qrupu ilə bir hissəsi; 4 - çiçək; 5 - meyvə. 
 

208 
 
 
Şəkil 32. Sürvə (Adaçayı) - Шалфей: (Salvia sclarea L.)               
1 – cavan bitki; 2 – 
çiçəkləyən bitki; 3 – çiçək qrupu;                
4 – 
çiçək; 5 – meyvə. 
 

209 
 
 
Şəkil 33. Lavanda – Лаванда (Lavandula vera D. C.):             
1, 2 – 
bitki cücərti və çiçəkləmə fazasında; 3 – yarpaqlı zoğ;    
4 – 
çiçəkləyən zoğ; 5 – çiçək; 6 – toxum. 
 

210 
 
 
Şəkil 34. Ensizyarpaq lavanda - Лаванда узколистная: 
 

211 
 
 
Şəkil 35. Adi mərsin - Мирт обыкновенный 
(Myrtus communis L.) 
Bitkinin ümumi görünüşü və meyvələri 

212 
 
 
Şəkil 36. Bağ mərzəsi - Майоран садовый  
(Majorana hortensis Moench) 

213 
 
 
Şəkil 37. Ballı nanə (badrənc, limonotu) - Мелисса 
лекарственная (
Melissa officinalis L.)
 

214 
 
 
Şəkil 38. Qaraçörəyotu (Qara zirə) – Чернушка  (Nigella 
sativa L.): 
Çiçəyi 
 

215 
 
 
Şəkil 39. Qaraçörəyotu (Qara zirə)  – Чернушка  (Nigella 
sativa L.):  
Meyvəsi və toxumu 
 

216 
 
 
Şəkil 40. Efir yağlı qızılgül - Роза эфиромасличная 
Rosa gallica L. 1 - 
çiçəkləyən kol; 2- generativ zoğ  
yarpaqları, qönçələri və çiçək qrupu   ilə birlikdə;                
3 - yetkin 
meyvə. 

217 
 
 
Şəkil 41. İçiboş və ya boruşəkilli monarda-
 
(Monarda fistulosa L.) 
(Yabanı berqamot):   Монарда 
дудчатая или монарда трубчатая (дикий  бергамот) 

218 
 
 
Şəkil 42. Limon ətirli monardanın (Monarda citriodora) 
ümumi görünüşü – Обший вид монарда лимонная  
 

219 
 
 
Şəkil 43. Moldova  ilanbaşı - Змееголовник 
молдавский - Dracocephalum moldavicum L. 
 

220 
 
 
Şəkil 44. Ağ Moldova  ilanbaşı - Белый Змееголовник 
молдавский - Dracocephalum moldavicum L. 

221 
 
 
Şəkil 45. Kamfora  ağacı   və  ya  kamfora dəfnəsi (kamfora 
dar
çını) - Камфорное дерево (Cinnamomum camphora (L.) 
Nees et Eberm. 
 

222 
 
 
Şəkil 46. Mixək ağacı - гвоздичное дерево
 - 
(Syzygium 
aromaticum (L.) Merill et L. M. Perry. (Caryophyllus 
aromaticus L.)
 
 

223 
 
 
Şəkil 47. Mixək ağacının çiçəkli budağı - Цветущие ветки 
гвоздичное дерево
 - 
(Syzygium aromaticum (L.) Merill et L. 
M. Perry. (Caryophyllus aromaticus L.)
 

224 
 
 
Şəkil 48. Mixək ağacının qönçələri - Бутоны гвоздичное 
дерево
 - 
(Syzygium aromaticum (L.) Merill et L. M. Perry.
 

225 
 
alınmasından asılı olaraq mixək yağı keyfiyyətinə görə 
 
4 sorta (ekst-
ra, birinci, ikinci və üçüncü)
 
bölünür 
Mixək ağacının budaqlarından 
və yarpaqlarından alınmış yağ tərkibində asetat evqenolun olmaması 
ilə seçilir amma evgenolun miqdarı tumurcuqdan (qönçədən) alınanla 
demək olar ki, eynidir. İyinin bir qədər kobud (cod, sərt) və bayağı 
ol
ması bəzən tərkibində metilamilketonun (oktanon -2) və asetat ev-
qe
nolun olmaması ilə izah edilir. 
Budaqdan alınan yağın  tərkibində 80-95 % evqenol, 0,1-0,5 % asetat 
evqenol, 5-15% 
β kariofillen olur. Yarpaqdan alınan yağın da keyfiy-
yəti belədir. İyi kəskin və bayağı olmaqla tərkibində evqenol 50-60% 
 
β kariofillen 10-20% olmaqla, asetat evqenolun izinə rast gəlinir. Mi-
xək ağacının köklərindən alınan yağ da öz xüsusiyyətlərinə görə bu-
daq
dan alınan yağa yaxındır.  
Mixək çox zəngin kimyəvi tərkibə malikdir. Onun tərkibində B 
qrupu vitaminləri (В
1
, В
2
, В
3
 
və ya РР, В
4
, В
6
, В
9
), A, C, E, K vita-
min
ləri, qiymətli efir yağları var.
 
Mixəyin qönçələrində 15%- yaxın 
efir  yağları vardır. Bəzən bu  yağların miqdarı  20%-ə də çata bilir. 
Efir yağlarının əsas tərkib hissəsi (komponenti) evqanol hesab edilir. 
Evqanol  mixək  yağının  70-90%-ə  qədərini  təşkil  edir.  Yağın  tərki-
bin
də 15%-ə yaxın evqanol asetat, 5-12% α və β kariofillen də aşkar 
edilmişdir. Bunlarla birlikdə efir yağlarının cəmi 99%-ə qədər olur.  
Bunlardan başqa qönçələrdə 10%-ə yaxın piyli yağlar, o cümlə-
dən 2%-ə  yaxın triterpen  yağ turşuları, aşı maddələri (12%-ə  yaxın 
halofaninlər),  0,4%  flavonoidlər  (kversenin  və  kempferol),  fenolo-
kar
bon turşuları və acı maddələr (kariofillen) vardır. 
Becərilməsi. Mixək ağacını toxumları, çiçəkləri və qələmləri ilə 
çoxaltmaq olar. Əsasən toxumlarından alınan əkin materialı (ting) ilə 
çoxaldılır.  Mixək  toxumları  çox  xırda  olduğundan  səpin  vaxtı  onu 
islatmaqla bərabər qumla da qarışdırırlar. Toxumları çox gec cücərir. 
Cücərməsi 40 - gündən çox çəkir. Rusiyada mixək ağacı yalnız isti-
xa
na şəraitində becərilə bilir. İstixanada mixək ağacı yavaş böyüyür. 
İldə iki dəfə çiçək açır.  Süni işıqlandırma şəraitində isə çiçəkləmir. 
Aydın,  işıqlı  günləri  sevir.  Bitki  günəşin  düz  şüalarının  düşməsinə 
dö
zə bilmir.  

226 
 
Torpağa tələbi. Mixək ağacı qırmızı-qumluca torpaqlarda becə-
rildiyi kimi qara tropik hidromorf torpaqlarda da becərilə bilir. Mi-
xək ağacı üçün  havanı pis keçirən  torpaqlar və gilli - bataqlıq tor-
paq
lar  yararsız  hesab  edilir.  Mixək  ağacı  dəniz  səviyyəsindən  200 
metr (Tanzaniya) 500 metr (Hi
ndistan) yüksəklikdə olan torpaqlarda 
daha yaxşı inkişaf edir.  
Tinglərin yetişdirilməsi. Mixək (Syzygium) tingləri yaz ayların-
dan yay aylarına qədər 18-25 
0
C - 
də saxlanmalıdır. Payızda isə 14-
16 
0
C-
daha yaxşı təsir edir. Yazdan payıza qədər müntəzəm sulanma-
lıdır.  Substratın  üst  qatının  quruması  üçün  qış  aylarında  suvarmanı 
azaltmaq məsləhətdir. Bu xüsusilə  mülayim temperaturda saxlanan 
bitkilərə aiddir.  
Havanın nəmliyinə tələbatını ödəmək üçün  yazdan payız qədər 
olan dövrlərdə bitkilərə müntəzəm olaraq su çilənməlidir. Vegetasiya 
müddətində  (yaz-yay)  ayda  iki  dəfə  mineral  gübrələrlə  yemləmə 
verilməlidir. Bitki formaverməyə yaxşı münasibət göstərir. Yay ayla-
rında  yuxarı hissədəki çıxan budaqlar vurulur (kəsilir). Sakitlik döv-
rü qış vaxtı hesab edilir. Bu vaxt zəif böyüyür. Qış aylarında 14-16 
0
C  temperaturda,  işıqlı  yerlərdə  saxlanmalıdır.  Yavaş  suvarılmalı, 
substratın qurumasına yol  verilməməlidir. 
Cavan  tinglərin  sahəyə  əkilməsi  hər  il  yaz  aylarında  aparılır. 
Yaşlı bitkiləri isə ancaq lazım olduqda açıq sahəyə əkirlər. Çəlləkdə  
əkilmiş bitkiləri isə çəlləyin çürümə təhlükəsi yarandıqda açıq sahəyə 
köçürürlər.  
Səpin/əkin. Məlumdur ki, mixək ağacını toxumları ilə, bəzən də  
vegetativ yolla yəni qələmləri ilə çoxaldırlar. Toxumları şitilliyə sə-
pi
lir və alınmış şitillər burada 3-4 il becərilir (tinglərin yetişdirilməsi 
qaydası  yuxarıda qeyd olunmuşdur). Açıq sahəyə əkin vaxtı yağışlı 
dövrlər hesab edilir. Hər bir toxmacar (şitil) bambuk çubuqlarından 
və palma yarpaqlarından hazırlanmış çardaqla örtülür ki, günəş şüa-
larından qorunsun. Bəzən şitilləri başqa bitkilərin məsələn maniokun
 
(
Manihot esculenta
)  kölgəsində  və  ya  yaşlı  ağacların  çətiri  altında 
əkirlər. Mixək ağacları cərgə araları və bitki araları 6-7 metr olmaqla 
əkilir.  Məhsul  yığımına  əkildikdən  6  il  sonra  başlanır.  Bu  müddət 

227 
 
ərzində isə cavan ağaclar möhkəmlənir, yetişir və hündürlükləri 5-7 
metrə çatır.  
Səpinə və əkinə qulluq. Mixək plantasiyasına qulluq işləri alaq-
larla  mübarizə,  ağacların  ətrafındakı  torpaqların  yumşaldılması  və 
qu
raqlıq  illərdə  suvarmaların  aparılmasından  ibarətdir.  Əvvəlcə  1 
hek
tar  sahəyə  476-ya  qədər  ağac  əkilir.  Vaxt  ötdükcə  yaşlı  ağaclar  
kəsilir və hektarda 120 ədədə qədər ağac saxlanılır.  
Məhsulun yığılması. Mixək ağacı  həyatının 5-6-cı ilində mey-
və verməyə başlayır. Ağacların istismar müddəti 60 ildir.
 
Bəzi ağac-
lar 100 yaşına qədər meyvə verir.  
Ağaclar 20-ci yaşdan 50 yaşına qədər olan müddətdə  daha çox 
məhsul verməyə başlayır. Mixək ağacı 15-20 metr hündürlükdə ol-
maq
la çətiri çox geniş olur. Bu da onun yığılmasını çətinləşdirir. Ona 
görə  də  yığım  zamanı  qönçələri  tökməmək  şərti  ilə  bəzi  budaqlar 
kəsilir.  Yığım  sentyabrda  başlayır,  sonra  dayandırılır  və  yanvarda 
yenə  başlayıb  aprelə  qədər  davam  etdirilir.  Yağışlı  illərdə  mixək 
ağacı tez çiçəkləyir. Ona görə də yığım tez  başlayır və fasiləsiz da-
vam etdirilir. Altı illik ağaclarda (bitkilərdə) yetişmiş (azacıq qızar-
mış)  qönçələr  əllə  yığılır.  Açılmamış  (açılmasına  bir  neçə  gün  qal-
mış) qönçələr (bu vaxt tərkibində 25%-ə qədər efir yağı olur) qızar-
mağa  başlayan  vaxt  (zərif  çəhrayı  rəngdə  olduqda)  yığılır.  Bütün 
əmək qabiliyyətli işçilər yığıma cəlb edilir. Qadınlar və uşaqlar  aşa-
ğıdakı qönçələri yığırlar. Kişilər isə nərdivanla yuxarıdakı qönçələri 
qoparırlar. Əl çatmayan budaqlar qarmaqla əyilərək yığılır.  Əvvəlcə 
bütün 
çiçək qrupu yığılır. Sonra ayrı-ayrı qönçələr qoparılaraq ədviy-
yə  hazırlamaq  üçün,  çiçəyin  ayaqcığı  və  çiçək  qrupunun  budaqları 
isə  yağ  almaq  üçün  ayrılır.  Ayaqları  qoparılmış  qönçələr  isti  suda 
pört
lədilir, sonra isə  günəş altında qurudulur. Qurudulduqdan sonra 
qönçələr tünd-qonuru rəng alır.   
Mixəyin təkcə qönçələrindən yox, həm də demək olar ki, yetiş-
miş meyvələrindən də ədviyyə kimi istifadə edilir. Meyvənin iyi və 
dadı qönçənin iyi və dadı ilə eyni, hətta ondan üstün olur. 10-12 yaşlı 
ağacların  məhsuldarlığı  3  kq,  30-40  yaşlılarınkı  isə  30  kq-a  qədər 
olur. Bir ağacdan il ərzində 8 kq məhsul yığmaq olur. Bir kiloqram 

228 
 
efir yağı almaq üçün 6-8 kq qönçə və yaxud 10-15 kq meyvə tələb 
olunur.   
M
əhsulun  saxlanması  və  emalı.  Mixək qönçələri yeri beton olan 
xırmanlarda və ya xüsusi həsir (ayaqaltı) üzərində 4-5 gün qurudulur. 
Normal qurutma şəraitində qönçələr qırmızımtıl və ya tünd qəhvəyi 
r
əng alırlar. Təzə yığılmış 3,3-4,0 kq qönçədən 1 kq standart (ədviy-
y
əlik) mixək  alınır.  Qurudulmuş  mixək  sortlaşdırılaraq  4  sorta  - 
ekstra, birinci, ikinci v
ə üçüncü sortlara ayrılır (107). Mixəyi ağzı kip 
bağlanan  qabda  saxlamaq  lazımdır.
 
Mix
əyi  suya  saldıqda  o  şaquli 
(dik) v
əziyyətdə  durursa keyfiyyəti  yaxşı,  suda  üfüqi  (horizontal) 
v
əziyyət  alırsa  keyfiyyəti pis hesab edilir. Deməli onun tərkibində 
efir yağının faizi aşağıdır.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

229 
 
ƏDƏBİYYAT 
    
1.
 
Abutalıbov M. H., Hacıyev V. C. Azərbaycanın bitki örtüyü. 
Bakı: 1976, 48 s.  
2.
 
Az
ərbaycan  Respublikasının  Aqroiqlim  Atlası.  Azərbaycan 
Respublikası Dövlət Geodeziya və Xəritəçəkmə Komitəsi. Bakı: 
1993, (Ə. S. Əyyubovun redaktəsi ilə), 104 s. 
3.
 
Az
ərbaycan Respublikasının  Dövlət Statistika Komitəsi. 
Az
ərbaycanın kənd təsərrüfatı. Statistik məcmuə. Bakı, 2015, s. 
157-200. 
4.
 
Az
ərbaycanın faydalı bitkiləri. Bakı, “Elm” 1971, s. 47-54. 
5.
 
C
əfərov İ.H. Ümumi fitopatologiya. B: “Elm”, 2007, 392 s. 
6.
 
Hacıyev V.C. Məmmədbəyova L.F. Azərbaycanın bitki örtü-
yü x
əritəsi.  Azərbaycan  Respublikası  Dövlət Geodeziya Komi-
t
əsi. Bakı: 1992. 
7.
 
Hümb
ətov  H.  S.  Xankişiyeva  E.  M.  Səpin üsulu və  müddə-
tinin pambıq, qarğıdalı və günəbaxan bitkilərinin çiçəkləməsi və 
yetişməsinə təsiri. Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin 80 
illik yubileyin
ə həsr olunmuş Aqrar təhsil sistemində innovasiya 
texnologiyalarının tətbiqi və  beynəlxalq  əməkdaşlıq  formaları 
mövzusunda  beyn
əlxalq elmi-praktik  konfransın  tezisləri.  Gən-
c
ə, 21-22 may,  2010, s. 123.  
8.
 
Hümb
ətov H. S. Lifli bitkilər,  Bakı: “Elm və təhsil”,  2015, 
216  s. 
9.
 
Hümb
ətov H. S.
 
S
əpin üsulu və  müddətinin  pambıq,  qarğı-
dalı,  günəbaxan cücərtilərinin  alınmasına  təsiri.  Azərbaycan 
Dövl
ət Aqrar Universitetinin 80 illik yubileyinə  həsr  olunmuş 
Aqrar t
əhsil sistemində innovasiya texnologiyalarının tətbiqi və 
beyn
əlxalq  əməkdaşlıq formaları mövzusunda beynəlxalq elmi-
praktik konfransın tezisləri. Gəncə, 21-22 may, 2010, s.120-121. 
10.
 
Hümb
ətov H. S., Xəlilov X. Q. Səpin üsulunun və səpin müd-
d
ətinin pambıq, qarğıdalı və günəbaxan cücərtilərinin alınması-
na, çiç
əkləməsinə və yetişməsinə təsiri. ADAU - nun elmi əsər-
l
əri, Gəncə, 2010, № 3, s. 13-15. 

230 
 
11.
 
Hümb
ətov H.S., Xəlilov X.Q. Texniki bitkilər, Bakı: “Aytac” 
2010, 415 s.  
12.
 
İsmayılov A. İ. Azərbaycan torpaqlarının informasiya sistemi. 
Bakı: “Elm”, 2004, 308 s.  
13.
 
Qasımov M. Ə. Azərbaycanın faydalı bitki sərvətləri: “Bilgi” 
d
ərgisi, 2004. № l, s.78-82. 
14.
 
M
əmmədov Q. Ş. Azərbaycanın torpaq ehtiyatlarından səmə-
r
əli istifadənin sosial - iqtisadi və ekoloji əsasları. Bakı: “Elm”, 
200, 856 s. 
15.
 
M
əmmədov  Q.  Ş.,  Xəlilov M. Z. Ekologiya və  ətraf mühit. 
Bakı: “Elm”,  2004, 504 s. 
16.
 
M
əmmədov Q. Y., İsmayılov M. M..  Bitkiçilik, Bakı, “şərq-
q
ərb”  nəş.,  2012,  356 s. 
17.
 
Nübar H
əkimova.  Ədviyyatlar  haqqında  bilmədiklərimiz 
http://qadin. net/index.php?newsid=43575 
18.
 
Saglamolun.az 
saytı 
19.
 
Аверин Н.Ф.  Возделывание  ярового  рапса  на  семена  в 
совхозе  «Светлолобовский»  Красноярского  края  //  Науч. 
техн. бюл./ Краснояр. НИИ с/ х-ва. 1980, Вып. 1. с. 35-38. 
20.
 
Агафонов Е. В. Влияние удобрений на урожайность под-
солнечника  //  Тр.  Донск.  с.-х.  ин-та.  Ростов-на-Дону,  1980. 
Вып. № 15, т.1. с. 50-52.  
21.
 
Агрохимия (Под ред. Б.А. Ягодина). М.: Мир, 2003, 350 с.  
22.
 
Андреева Л. Подсолнечник (Helianthus) семечки подсол-
нуха. М.: «Колос», 2010, 65 с. 
23.
 
Артемов И.В.  Организация  семеноводства  зерновых 
культур и рапс
а // Кормопроизводство. 2000. 
№2. с. 20-23. 
24.
 
Артемов И.В.,Шкатова  Н.И.  Организация  производства  
семян ярового рапса//Маслич
ные культуры.
1985,№6, с.11-12. 
25.
 
Бакулин A.C. Влияние сроков посева на  урожай зеленой 
массы  ярового  рапса//  Инф.  лист.  Красноярского  ЦНТИ. 
№16. 1983. 
26.
 
Большая  энциклопедия  в  62  томах.  Том  61.  «Терра». 
Москва. 2006. ISBN 5-273-00432-2  

231 
 
27.
 
Борисоник 3. Б., Ткалич  И. Д., Науменко А. И. Подсол-
нечник. Киев: «урожай», 1985,160 с.  
28.
 
Вавилов П.П. и др. Растениеводство, Москва, 1986, 512 с. 
29.
 
Вавилов, Н. И. Избранные сочинения. Генетика и селек-
ция / М.: «Колос», 1966, 559 с.  
30.
 
Васильев Д. С. Агротехника подсолнечника. М.: «Колос», 
1983. 197 с.  
31.
 
Васильев  Д.  С.  Возделывание  подсолнечника  по  индус-
триальной технологии. Краснодар: 1984, 31 с.  
32.
 
Васильев  Д.  С.  Подсолнечник.  М:  Агропромиздат,  1990, 
190 с.  
33.
 
Васильев Д.С. Индустриальная технология возделывания 
подсолнечника в Краснодарском крае. Краснодар,1982,92 с.  
34.
 
Вершинина О.Л. Хлеб с использованием семян арахиса / В.А. 
Михайлов,  Ю.Ф.  Росляков,  И.  Р.  Уруджева  //  Хлебопёк,  №  4, 
2007, с. 28-30. 
35.
 
Гайланс М. Подсолнечник. М.: Высшая школа, 1983,69 с.  
36.
 
Гарнизоненко Т. С. Древесные комнатные растения. Эн-
циклопедия /  Серия «Мир цветов и растений».  Ростов н/Д: 
Феникс, 2002, 384 с.  
37.
 
Глубокой  Т.  Подсолнечник,  Многолетние  подсолнеч-
ники,  Саратов, 2006, 147 с.  
38.
 
Дамиров И. А., Прилипко Л. И. Лекарственное растения 
Азербайджана. Баку, «Маариф» 1988, 319 с. 
39.
 
Деревенко  В.  В.  Основные  закономерности  ИК-термооб-
работки  семян арахиса / О.  Л.  Вершинина  В.А. Михайлов  А.  А. 
Романенко  //  Масложировая  индустрия  2007:  Матер.  докл.  7-ой 
межд. конф., 2007, с. 89-90. 
40.
 
Дряхлов  А.  А.  Продуктивность  сортов  и  гибридов  под-
солнечника . М.: Высшая школа, 2003, 98 с.  
41.
 
Жемилемболо  Ф.  Влияние  удобрений  на  урожай  и  качество 
семян  арахиса  на  выщелоченном  чернозёме  Кубани.  Дис.….. 
канд. с/х наук.  Краснодар,  1985, 168 с. 
42.
 
Жуковский П. М. Культурные растения и их сородичи.Л.: 
«Колос», 1971, 462 с. 

232 
 
43.
 
Ибрагимова В. С. Китайская медицина: Методы диагнос-
тики  и  лечения.  Лекарственные  средства.  Чженьцзю  тера-
пия. М., 1994,  637 с. 
44.
 
Ишкибаев  К.  С. Разработать химические меры борьбы с 
сорняками на посевах подсолнечника в  условиях  предгор-
но-степной  зоны  Восточного  Казахстана:  Автореф:  дис.  … 
канд. с/х наук. Казахстан, Алмалыбак, 2009, 28 с.  
45.
 
Ишкибаев  К. С., Жарасов  Ш.  У.  Эффективность герби-
цидов  на посевах подсолнечника. // Защита и карантин  рас-
тений  в  Казахстане. 2007, № 1.  с. 37-38.  
46.
 
Ишкибаев  К.  С.  Биологическая  и  хозяйственная  эффек-
тивность гербицидов на посевах подсолнечника в Восточно-
Казахстанской  области.  //  Вестник  с.-х.  науки  Казахстана.  
2008,  №8, с. 24-27.   
47.
 
Ишкибаев К. С. Влияние гербицидов  на пищевой режим  
почвы  и  химический  состав    подсолнечника.  «Актуальные 
проблемы  земледелия  и  растениеводства».  -  Тезисы  докла-
дов. Алмалыбак,  2007, с. 73 -75.  
48.
 
Клещевина / Под ред. Мошкина В. А. М.: «Колос», 1980, 
148 с. 
49.
 
Краткая  географическая  энциклопедия.  Том  4.  «Совет-
ская энциклопедия» Москва. 1964. 
50.
 
Лавриненко Г.Т.и др. Соя. М: Россельхозиздат,1978, 94 с. 
51.
 
Лошкомйников  И.  А.  Пузиков  А.  Н.  Густота  стояния  и 
урожайность  различных  сортов  подсолнечника  в  условиях 
Омской области // Земледелие, 2009, № 8, c. 20-22.  
52.
 
Мазнев Н.И. Энциклопедия лекарственных растений. М. : 
2009, с. 44.  
53.
 
Михайлов  В.  А.  Совершенствование технологии и процесса 
производства хлебобулочных изделий, обогащённых продуктами 
переработки семян арахиса. Автореф. дисс. ……. канд. тех. наук. 
Краснодар, 2008, 24 с. 
54.
 
Михайлов  В.  А.  Исследование  возможности  использования 
семян  арахиса  при  производстве  хлебобулочных  изделий 
функционального назначения / О.Л. Вершинина, Ю.Ф. Росляков, 

233 
 
А.В. Шпаков // Высокоэффективные пищевые технологии, мето-
ды  и  средства  для  их  реализации:  Сб.  докл.  юб.  конф.  с  межд. 
участием, Москва, 2005, с. 33-34 . 
 
55.
 
Михайлов  В.А.  О  целесообразности  использования  семян 
арахиса в хлебопечении / О.Л. Вершинина, Ю.Ф. Росляков, А.В. 
Шпаков  //  Пищевые  технологии:  Сб.  матер.  конф.  молодых 
учёных, Казань, 2005, с. 38 - 39. 
56.
 
Морозов  В.  К.  Подсолнечник  в  засушливой  зоне.  Сара-
тов: Приволжское книжное издательство, 1978. 148 с.  
57.
 
Муравьёва  Д.  А. Фармакогнозия. М.:  Медицина,  1991, 
560 
с. 
58.
 
Нгуен  Тхань  Туан.  Селекция  подсолнечника  на  устой-
чивость  к  заразихе  (курсовая  работа)  Российский  государ-
ственный агарный университет МСХА имени К. А. Тимир-
язева.  Москва , 2007, 27 с. http: // yadyra. ru  
59.
 
Нужный В.П., Рожанец В. В., Ефремов А. П.  Лекарствен-
ные  растения  и  фитокомпозиции  в  наркологии. М.:  Ком-
Книга, 2006. с. 71-72.  
60.
 
Пилипенко Ф. С. Род 1. Коричник, или Коричный лавр - 
Cinnamomum Blume // 
Деревья и кустарники СССР. Дикорас-
тущие,  культивируемые  и  перспективные  для  интродук-
ции. /Ред.  тома С.  Я.  Соколов.  М.-Л.: Изд-во  АН  СССР, 
1954, 
т. III.  Покрытосеменные.  Семейства  Троходендроно-
вые - Розоцветные.  с. 122-123. 
61.
 
Подсолнечник (Под ред. В. С. Пустовойта). М.: «Колос», 
1975, 591 с.  
62.
 
Полуденный Л. В., Сотник В.Ф., Xлапцев Е.Е. Эфиромас-
личные и лекарственные растения. М.: «Колос»,1979, 623 с. 
63.
 
Посыпанов  Г.  С.  и  др.  Растениеводство.  М.:  «Колос», 
2006, 612 c.  
64.
 
Похлёбкин В. В.  Всё о пряностях. - ISBN 674366 
65.
 
Почвоведение / Под ред. И. С. Каучерева. 4-е изд., пере-
раб. и доп. М.: Агропромиздат, 1989, 465 с. 

234 
 
66.
 
Практическое  руководство  по  освоению  интенсивной 
технологии  возделывания  подсолнечника.  М.:  Агропромиз-
дат,  1987, 46 с.  
67.
 
Практическое  руководство  по  программированному  вы-
ращиванию  урожая  подсолнечника  на  Кубани.  Краснодар, 
1987, 58 с.  
68.
 
Прогрессивная технология возделывания подсолнечника / 
М. Д. Вронских и др. Кишинев: Карта молдовеняска, 1988, 
276 с.  
69.
 
Пустовойт В. С. Избранные труды. М.: 1990, 654 с.  
70.
 
Рапс в сурепица (Под ред. А. А. Голыюва). М.: «Колос», 
1983, 76 с. 
71.
 
Ристимаки Л. Методы использования удобрений при вы-
ращивании подсолнечника и сахарной свеклы. Главный аг-
роном, Восточная Европа, Яра Суоми, Финляндия,  Москва, 
Россия, 6-9- октября 2009, с. 23-29.  
72.
 
Сааков С. Г. Оранжерейные и комнатные растения и уход 
за ними.  Л.: Наука, 1985, 621 с. 
73.
 
Сайт. 24 medok.ru. 
74.
 
Сайт. Загородная жизн  
75.
 
Салаев М. Э. Диагностика и классификация почв в Азер-
байджане. Баку: «Элм», 1991, 239 с.  
76.
 
Соя.  Интенсивная  технология.  М:,  изд.  во  Агропромиз-
дат», 1988, 48 с. 
77.
 
Технические культуры (Под р. Я. В. Губанова). М.:, Агро-
промиздат, 1986, 287 с. 
78.
 
Шатарнов О. П., Давиденко  О.  Г.  Густота стояния, нор-
ма  высева и ширина междурядий .  http: //sever. By / p=317  
79.
 
Школьник  Ю.  К. Растения.  Полная  энциклопедия  расте-
ний.  М.: ЭКСМО, 2009,  с. 58-59.  
80.
 
Эфирномасличные культуры (Под ред. Смолякова А. М. 
и Ксендза А. Г.). М.: «Колос», 1976, 521 с. 
81.
 
Юрченко Л. А., Василькевич С. И. Характеристика и ис-
тория гвоздики «Пряности и специи» http://sad-dacha-ogorod. 
com/gvozdichnoe
-
derevo/Kultivirovanie
-
gvozdiki 21.05.201 

235 
 
82.
 
Яровые масличные культуры / Под общ. ред В. А. Щерба-
кова / Москва, «Колос», 2008, 135 с. 
83.
 
Brassica napus was originally described and published in  
Species Plantarum 2:666. 1753, GRIN (24 February 2010).  
"Bras  sica napus information from NPGS /GRIN".   Taxonomy 
for Plants. National Germplasm Resources Laboratory,   Belts-
ville, Maryland: USDA, ARS, National Genetic Resources Prog-
ram. Retrieved 25 November 2013. 
84.
 
Gurel Е., Kazan К. Development of an Efficient Plant Rege-
neration System in Sunflower ( Helianthus annuus L.). Tr. J. of 
Botany., 1998, 22. 381-387.  
85.
 
Hewezi T., Perrault A., Alibert G., Kallerhoff J. Dehydrating 
Immature Embryo Split Apices and Rehydrating With Agro-
bacterium tumefaciens: A New Method for Genetically Trans-
forming Recalcitrant Sunflower. Plant Molecular Biology Re-
porter., 2002, 20: 335-345.  
86.
 
Johnson, B.  Oil Content and Saturated Fatty Acids in Sun-
flower as a Function of Planting  Date,  Nitrogen Rate and Hyb-
rid.//Agronomy Journal. 2009, v. 101, Issue 4. 
87.
 
Lupi M. C., Bennici A., Locci F., Gennai D. Plantlet forma-
tion from callus and shoot-tip culture of Helianthus annuus  L. 
Plant Cell Tiss. Org. Cult., 1987, 11: 47-55.  
88.
 
Nosov, V. and Ivanova, S. Progress in Wheat, Sunflower and 
Sugar Beet Cultivation in  Russia. In Better Crops / vol.  93 
(2009, 
№ 3) p. 4-6. 
89.
 
Power C. J. Organogenesis from Helianthus annuus  inbreds 
and hybrids from the cotyledons of zygotic embryos. Amer. J. 
Bot., 1987, 74: 497-503. 
90.
 
argo-tema.ru›article-550.html 
91.
 
floralworld.ru›encyclopedia/plants/Syzygium.html 
92.
 
  herb.baluev.com   
93.
 
http://agrofuture.ru/podsolnechnik.html 
94.
 
http://am-am.su/322-gvozdika.html 
95.
 
http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Syzygium_aromat
icum_on_tree.jpg kuking.net›8_895.htm 

236 
 
96.
 
http://kristalon.ru/page17-19.php  
97.
 
 http://nmedic.info/story/gvozdichnoe-der. 2014  nmedic. info 
98.
 
http://ooosnab.ru/podsolnechnik_tehnolg_vyraschivaniya/ind
ex.html 
99.
 
http://urozhayna-gryadka.narod.ru 
100.
 
http://urozhayna-gryadka.narod.ru/efiromaslichni.htm. 
101.
 
http://viness.narod.ru/gvozd_tree.htm 
102.
 
http://www. bibliotekar. ru /lekarstvennye /6/ 21. htm 
103.
 
http://www.agromage.com/stat_id.php?id=583 
104.
 
http://www.ayzdorov.ru/tvtravnik_gvozdichnoe_derevo.php 
105.
 
http://www.bibliotekar.ru/lekarstvennye/6/21.htm 
106.
 
http://www.cultinfo.ru/fulltext/1/001/007/121/ 
107.
 
http://www.ecosystema.ru 
108.
 
http://www.ecosystema.ru/07referats/cultrast/i034.htm 
109.
 
http://www.fastit.ru/fennelflower.html 
110.
 
http://www.florets.ru. 
111.
 
http://www.greeninfo.ru/indoor_plants/eugenia.html/Article/_
/aID/5371 
112.
 
http://www.vniimk.ru/fisiologia_podsolnechnika.html 
113.
 
http://zabolevaniya.ru/rasteniya.php?id15022&act=full  
114.
 
immoment. ru   
115.
 
MagRun.ru›index.php?topic=2415.0 
116.
 
[e-mail] 
117.
 
Ukrflowers.info 
118.
 
[e-mail] 
119.
 
wikipedia.org  
120.
 
www.fastit.ru 2009-2012|[e-mail] 
 
 
 
 
 
 
 
 

237 
 
Əsas yağlı və efir yağlı bitkilərin Azərbaycan, rus və latın adları 
 
Bitkilərin adları 
Rus adı 
Latın adı 
1 
2 
3 
Acı  badam 
Миндаль горький 
Prunus dulcis var. amara 
Acı nanə (istiot nanəsi) 
Мята перечная 
Mentha piperitta L. 
Acı portağal (neroli) 
Нероли (горкий 
апелсин) 
Citrus amara 
Acı yovşan 
Полынь горькая 
Artemisia absinthium 
Adi cökə 
Липа обыкновенная 
Tilia europaea 
Adi qaraqınıq 
(oriqano) 
Душица 
обыкновенная 
Origanum vulgare 
Adi mayaotu 
Хмель 
обыкновенный 
Humulus lupulus 
Adi mərsin 
Мирт 
Myrtus communis 
Adi şam 
Сосна 
обыкновенная 
Pinus sylvestris 
Adi yovşan 
Полынь 
обыкновенная 
Artemisia vulgaris 
Ağ xardal 
Горчица белая 
Sinapis alba L. 
Ağ şam ağacı 
Пихта 
Abies alba 
Ağ tozağacı 
Береза белая 
Betula albosinensis 
Alpiniya (havlıcan) 
Альпиния 
Alpinia 
Amerika dəfnəsi (bey) 
Восковница 
Pimenta acris 
Amerika dəfnəsi 
(pumenta) 
Лавр американский 
Pimenta racemosa 
Amiris 
Амирис 
Amyris 
Ardıc kolu 
Можжевельник 
Juniperus 
Armudu alma 
Грушанка 
Pyrola 
Bağda bitən kəkotu 
Чабер садовый 
Satureja hortensis 
Ballı nanə (limonotu, 
badrənc) 
Мелисса 
Melissa 
Balzam ağacı (Tolu) 
(Peru balzamı) 
Бальзамовое дерево 
Толу 
Muroxylon balsamum 
var. balsamum 
Bataqlıq zanbağı 
Аир 
Acorus calamus 

238 
 
1 
2 
3 
Benzoin 
Бензоин 
Styrax benzoin 
Berqamot 
Бергамот 
Citrus bergamia 
Biqarada 
Петитгрейн 
(бигардия) 
Citrus bigarada 
Boldo (peumus) 
Болдо 
Peumus boldus 
Borneol 
Борнеол 
Blumea balsamifera 
Boroniya 
Борония 
Boronia 
Bostan cəfərisi 
Петрушка 
огородная 
Petroselinum crispum 
Bostan şüyüdü 
Укроп огородный 
Anethum graveolens L. 
Boyaq safloru 
Сафлор красильный  Carthamus tinctorius L. 
Boymadərən (qanotu) 
Тысячелистник 
Achillea 
Buçu 
Бучу 
Buchu (Barosma 
betulina) 
Cirə 
Анис 
обыкновенный 
Pimpinella anisum L. 
Çaşır 
Ферула 
Ferula 
Çay ağacı 
Чайное дерево 
Melaleuca 
Çəhrayı ətirşah 
Герань розовая 
Pelargonium roseum 
Willd. 
Çin cır limonu 
Лимонник 
китайский 
Schisandra chinensis 
Dağ kəkotu (kəklikotu) 
Чабер горный 
Satureja montana L. 
Dağ nanəsi 
Клиноног 
Calaminta officinalis 
Dağ tərxunu 
Пижма 
Tanasetum 
Darçın 
Корица 
Cinnamomum verum 
Daş ladanı (daş gülü) 
Ладанная камедь 
Terra aromatica 
Dəniz şüyüdü 
Критмум морской 
Crithmum maritimum 
Dərman adaçayı 
(sürvə) 
Шалфей 
лекарственный 
Salvia officinalis L. 
Dərman gülümbaharı 
Календула 
лекарственная 
Calendula officinalis 
Dərman kopaiferası 
Копаифера 
лекарственная 
Copaifera officinalis 

239 
 
1 
2 
3 
Dərman levistiki 
Любисток 
лекарственный 
Levisticum officinale 
Efir 
yağlı  qızılgül 
Роза 
эфиромасличная
 
Rosa gallica L. 
Elemi 
Элеми 
Canarium luzonicum 
Ensizyarpaq lavanda 
(santolina) 
Лаванда хлопковая 
Santolina 
chamaecyparissus 
Evkalipt 
Эвкалипт 
Eucaliptus globulis 
Evqonollu reyhan 
Базилик 
евгенольный 
Ocimum gratissimum L. 
Əsl badyan (illisium) 
Иллициум 
настоящий 
İllicium anisatum 
Ətirli andız 
Девясил душистый 
İnula graveolens 
Ətirli bənövşə 
Фиалка душистая 
Viola odarata 
Ətirli liatris 
Лиатрис пахучая 
Liatris odoratissima 
Ətirli sədəfotu 
Рута душистая 
Ruta graveolens 
Gənəgərçək  (xırda 
meyvəli) 
Клещевина 
мелкоплодная 
Ricinus microcarpus 
 G. Pop. 
Gənəgərçək 
(irimeyvəli) 
Клещевина 
крупноплодная 
Ricinus macrocarpus 
 G. Pop. 
Göy  xardal 
Горчица сизая  
(Сарептская) 
Brassica juncea Czern. 
Gül ağacı 
Розовое дерево 
Aniba rosaedora 
Günəbaxan 
Подсолнечник 
Helianthus annuus L. 
Hibiskus (balbay) 
Гибискус 
Abelmoschus moschatus 
Moench. 
Hil (kardomon) 
Кардамон 
Elettara cardamomum 
Hind zirəsi 
Ажгон 
Trachyspermum ammi 
Ho ağacı 
Хо-дерево 
Cinnamomum camphora 
var. Ho 
Hündürboylu andız 
Девясил высокий 
İnula helenium 
Xardal 
Горчица 
Sinapis 
Xəşəmbül 
Донник 
Melilotus 
Xəzər çaşırı (qatranlı 
çaşır) 
Смолоносица 
Ferula caspica 

240 
 
1 
2 
3 
İlanq-ilanq (kananqa) 
Иланг- иланг 
Canada odorata 
İspan qaraqınığı 
Душица испанская 
Thumus capitatus 
İspan nazı 
(Qatırdırnağı) 
Метельник 
прутьевидный 
(Испанский дрок) 
Spartium junceum 
İssop 
Иссоп 
Hyssopus 
Jasmin (leyləkotu) 
Жасмин 
Philadelphus 
Jasmin iyli qardenya 
Гардения 
жасминовая 
Gardenia jasminoides 
Kamfora (kafur) 
Камфора 
Camphora 
Kanada avşarotu 
Копытень 
Канадский 
Asurum canadense L. 
Kanada şamı 
Сосна канадская 
Pinus lambertiana 
Kananqa 
Кананга 
Cananda odarata 
Kayaput 
Каяпут 
Melaleuca leucadendron 
Kervel 
Кервель 
Anthriscus cerefolium 
Keşniş 
Кориандр (кинза) 
Coriandrum 
Kəklik otu 
Тимьян 
Thymus 
Kərəviz 
Сельдрей 
Apium 
Kətan 
Лен 
Linum usitatissimum L. 
Kmin və ya komun 
(zirə) 
Кмин тминовый 
Cuminum 
Kostus 
Костус 
Costus L. 
Kraton 
Кротон 
Croton 
Küknar 
Ель 
Picea 
Küncüt 
Кунжут 
Sesamum  L. 
Küsdüm ağacı 
(mimoza) 
Мимоза 
Mimosa pudica 
Qara istiot 
Перец черный 
Piper nigrum 
Qatran şirəsi 
Живица 
(терпентин) 
Resina 
Qərənfil 
Гвоздика 
Dianthus 
Qıtığotu 
Хрен 
Armoracia 
Qızılgül 
Роза 
Rosa damascena və s. 
növləri 

241 
 
1 
2 
3 
Qreypfurt 
Грейпфрут 
Citrus paradisi 
Qvayak və ya Bakaut 
ağacı 
Гваяковое дерево 
Guaiacum officinale 
Ladan (büxur) 
Ладан 
Olibanum 
Lallemantiya 
Ляллеманция 
Lallemantia iberica T.et. 
Lavanda 
(əsl lavanda) 
Лаванда настоящая  Lavandula vera D. C. 
Lavanda 
Лаванда 
Lavanda vera 
Laym 
Лайм 
Citrus aurantiifolia 
Limon 
Лимон 
Citrus limon 
Limon otu və ya 
sitronella 
Цитронелла 
Cymbopogon nardus 
Limonlu verbena 
(mina çiçəyi, göyərçin 
otu, üçyarpaq aloziya) 
Вербена лимонная 
Aloysia citrodora 
Limonotu (limongros, 
sitnorella, limonlu 
sorqo) 
Лимонная трава 
(цитронелла) 
Cymbopogon 
Linaloe 
Линалоэ 
Bursera glabrifolia 
Litseya (Verbena, 
mi
naçiçəyi, 
göyərçinotu) 
Литсея 
Litsea cubeba 
Manuka (çay ağacı) 
Манука 
(тонкосемянник 
метловидный) 
Leptospermum scoparium 
Maral kökü (levzeya) 
rapontik 
Левзея (рапонтик) 
Leuzea (Rhaponticum) 
Marokkan 
çobanyastığı 
Ромашка 
марокканская 
Chamomilla mixtum 
M
avi çobanyastığı 
Ромашка голубая 
Chamomilla recutita 
Mələkotu 
Дягиль 
Archangelica 
Mixək ağacı 
Гвоздичное дерево  
Caryophyllus 
aromaticus L.
 
Mirokarpus 
Мирокарпус 
Myrocarpus fastigiatus 
Miroksilon 
Мироксилон 
Myroxulon balsamum 
(L.) Harms 

242 
 
1 
2 
3 
Mirra (
ətirli qatran) 
Мирра 
Commiphora myrrha 
Muskat qozu 
Мускатный орех 
Myristica 
Nard çiçəyi 
Нард 
Nardus 
Naringi (mandarin) 
Мандарин 
Citrus reticulata 
Nayoli 
Найоли 
Melaleuca viridifolia 
Nəcib dəfnə 
Лавр благодарный 
Laurus nobilis 
Nərgizgülü 
Нарцисс 
Narcissus 
Öküzgözü 
Арника 
Arnica 
Paçuli 
Пачули 
Pogostemon 
Palıd mamırı 
Дубовый мох 
Evernia prunastri 
Palmaroza 
Пальмароза 
Cymbopogon martinii 
Payızlıq  raps 
Рапс озимый 
Brassica napus oleifera 
biennis D. C. 
Perilla (sudza) 
Перилла (судза) 
Perilla ocymoides L. 
Pişikotu (valerian) 
Валериана 
Valeriana 
Portağal 
Апельсин 
Sitrus sinensis 
Püstə (qatranlı püstə) 
Фисташка 
мастиковая 
Fistacia lentiscus 
Razyana 
Фенхель 
Foeniculum 
Reyhan 
Базилик 
Ocimum 
Roma çobanyastığı 
(Dərman çobanyastığı) 
Ромашка римская 
Matricaria chamomilla 
Sabahgülü (məxmər 
gülü) 
Бархатцы (Тагетес) 
Tagates 
Saflor 
Сафлор 
Carthamus L. 
Saro (mandravsorota) 
Саро (мандроваса-
рота) 
Cinnamosma Fragans 
Sarzon (tarla kələmi) 
 
Сарзон (сурепица) 
или капуста 
полевая (брассика 
полевая) 
Brassica campestris L. 
Sassafras (Amerika 
dəfnəsi) 
Сассафрас 
Sassafras 
Səna (kassiya) 
Кассия 
Cassia 

243 
 
1 
2 
3 
Səndəl ağacı 
Сандал 
Santalum 
Sərv ağacı 
Кипарис 
Cupressus 
Sibir qara şamı 
Лиственница 
сибирская 
Larix sibirica urals 
Sidr (kedr) ağacı 
Кедр 
Cedrus 
Sinamom 
kamforası 
(ravintsara) 
Равинтсара 
(Органик) 
Cinnamomum camphora 
Solmaz çiçəyi və ya 
smin 
Бессмертник 
Helichrysum 
Soya 
Соя 
Glycine hispida Maxim. 
Stiraks 
Стиракс 
Styrax 
Sünbülçiçəyi (giasint) 
Гиацинт 
Hyacinthus 
Sünbüllü nanə və ya 
bağ nanəsi 
Мята колосистая 
Mentha spicata 
Süsən (iris) 
Ирис 
İris 
Şalğamaoxşar soğan 
Лук репчатый 
Allium cepa 
Şanagüllə 
Лотос 
Nulembo 
Şirin mərzə 
Майоран сладкий 
Origanum majorana 
Tanjerin (naringi 
sortu) 
Танжерин 
Sitrus Tangerina 
Tarla sarımsağı 
(yabanı saımsaq) 
Чеснок полевой 
Allium rotundum 
Tərxun 
Эстрагон 
Artemisia dracunculus L. 
Tonka palması (ətirli 
dipteriks) 
Боб тонка 
Dipteryx odorata 
Tuberoza 
Тубероза 
Polianthes 
Turpəng 
Сурепица 
Brassica compestris L. 
Tuya (mazı ağacı) 
Туя 
Thuja 
Tünd qırmızı tozağacı 
Береза вишневая 
Betula lenta 
Unluca 
Марь 
Chenopdium 
Uzun, zərdəçal (kur-
kuma, sarı zəncəfil) 
Куркума длинная 
Curcuma longa 
Vanil 
Ваниль 
Vanilla 

244 
 
1 
2 
3 
Vetiver 
Ветивер 
Chrysopogon zizanioides 
Yaborandi 
Яборанди 
Pilocarpus jaborandi L. 
Yağçiçəyi 
Рыжик 
Camelina sativa Crantz. 
Yağlı kətan 
Лен масличный 
Lin. brevimulicaulina L. 
Yağlı lalə 
Мак масличный 
Papaver somniferum 
(subsp. eurasiaticum L.) 
Yağlı sürvə (adaçayı) 
Шалфей мускатный 
Salvia sclarea 
Yazlıq raps (kolza) 
Рапс яровой 
(кольза) 
Brassica napus oleifera 
annua Metzg. 
Yerfındığı  
Арахис (земляной 
орех) 
Arachis hypogaea L. 
Yerkökü 
Морковь 
Daucus 
Zəncəfil 
Имбирь 
Zingiber officinale 
Zirə 
Тмин 
Carum carvi L. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

245 
 
MÜNDƏRİCAT 
 
Ön söz ............................................................................................ 3 
I Fəsil. Yağlı  bitkilər ..................................................................... 5  
1.1.
Günəbaxan ............................................................................... 7 
1.2.
Gənəgərçək .............................................................................. 25 
1.3.
Yer  fındığı (araxis) ................................................................. 34 
1.4.Küncüt ...................................................................................... 41 
1.5.Soya ......................................................................................... 44 
1.6.
Yağlı  kətan .............................................................................. 50 
1.7.Saflor ........................................................................................ 65 
1.8.Xardal ...................................................................................... 68 
1.8.1.
Ağ xardal .............................................................................. 69 
1.8.2.Göy xardal 
(Sarept və ya Hindistan xardalı) ........................ 71 
1.8.3.Qara xardal ............................................................................ 77   
1.9.
Payızlıq  raps ............................................................................ 77 
1.10.
Yazlıq raps (kolza) ................................................................. 81 
1.11.
Turpəng .................................................................................. 84 
1.12.Sarzon .................................................................................... 86  
1.13.
Yağçiçəyi ............................................................................... 87 
1.14.Perilla (sudza) ........................................................................ 89 
1.15.Lallemantiya .......................................................................... 91 
1.16.
Yağlı lalə ................................................................................ 93 
1.17.Tunq ....................................................................................... 96  
II Fəsil. Efir yağlı bitkilər .............................................................. 123 
2.1.
Keşniş ...................................................................................... 130 
2.2.Razyana .................................................................................... 138 
2.3.
Cirə .......................................................................................... 141 
3.4.
Zirə ........................................................................................... 144 
2.5.
Acı  nanə (istiot nanəsi) .................................................. 147 
2.6.Reyhan ..................................................................................... 153 
2.7.
Sürvə ........................................................................................ 157 
2.8.Lavanda .................................................................................... 161 
2.9.
Adi mərsin ............................................................................... 167 
2.10.
Bağ  mərzəsi .......................................................................... 169 

246 
 
2.11.
Ballı  nanə .............................................................................. 173  
2.12.
Qaraçörəkotu – nigella ........................................................... 175 
2.13.
Efiryağlı qızılgül .................................................................... 177 
2.14.Monarda ................................................................................. 182 
2.15.
Moldova  ilanbaşı .................................................................. 185  
2.16.
Kamfora ağacı  və  ya  kamfora dəfnəsi (kamfora darçını) ... 187 
2.17.
Mixək ağacı ........................................................................... 194 
Ədəbiyyat ....................................................................................... 229 
Əsas yağlı və efiryağlı bitkilərin Azərbaycan, rus və latın adları .. 237 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

247 
 
 
 
 
Hümbət Sərxoş oğlu Hümbətov  
Vüqar  Vahid  oğlu  Bəşirov   
Vüqar  Rəcəb oğlu  Mohumayev  
 
 
 
 
 
YAĞLI  VƏ  EFİR YAĞLI   BİTKİLƏR 
 
(Dərs  vəsaiti) 
 
 
 
 
Гумбатов Гумбат Сархош оглы 
Баширов Вугар Вахид  оглы 
Могумайев Вугар Раджаб оглы 
 
 
 
МАСЛИЧНЫЕ  И  ЭФИРОМАСЛИЧНЫЕ  РАСТЕНИЯ 
 
(
учебные  пособия
) 
 
 
 
 
 
 
 
 

248 
 
 
 
 
                  
Redaktor:  Q. Y. Məmmədov 
                  Korrektorlar: 
Xəyalə, Duyğu 
                  
Kompüter tərtibatçısı: S. H. İsgəndərova 
                  
Kompüter dizayneri:  H. Qürbət, B. Vahid 
 
 
 
 
                  
Yığılmağa verilmişdir: 20. IV 2016 
                         
Çapa imzalanmışdır: 29. IV 2016 
                         
Şərti çap vərəqi: 15,5 
                         
Sifariş № 112 
                         Tiraj
ı: 500 
                         
Qiyməti  müqavilə  ilə 
 
 
 
          
 
   
Bakı, “Elm və təhsil” nəşriyyat poliqrafiya MMC. 
______________________________________________ 
 
Kitab “
Elm v
ə təhsil
” n
əşriyyat- poliqrafiya müəssisəsində hazır  
diapozitivl
ərdən çap olunmuşdur. 
Direktor: prof. N. B. M
əmmədli 
E-mail: [e-mail] 
Tel: [phone] 
Ünvan: Bakı, içərişəhər,3-cü Maqomayev döngəsi 8/4 
 
 

 
 
 
 
 
 

---

Document Outline

• 1. 2. GƏNƏGƏRÇƏK
• Şəkil 8. Yağlı (alçaqboylu, qıvrım) kətan -Лен низкий (лён кудряш) (Linum  usitatissimum ssp. humile (Mill.) Czernom.)
• Şəkil 18. Sarzon (tarla kələmi) Сарзон (сурепица) или капуста полевая (брассика полевая) - Brassica campestris L.
• Sarzon (tarla kələmi)
• 1.2.Gənəgərçək 25