Haqida so‘z yuritilgan. Texnologiyaning ishlash tartibi, huquq egasining mulkiy huquqlarining kafolati sifatida blokcheynning o‘ziga xos xususiyatlari o‘rganilgan

MUHOKAMA VA NATIJALAR 
Bevosita, texnologiyaning yaratilish tarixiga to‘xtaladigan bo‘lsak, blokcheyn 
texnologiyasining konseptsiyasi 2008 yilda Satoshi Nakomoto tomonidan taklif 
qilingan bo‘lib, butun dunyoga birinchi marotaba 2009 yilda realizatsiya qilingan. 
Uning birinchi shakli bitkoin bilan amalga oshiriladigan operatsiyalarning asosiy va 
umumiy reyestri sifatida namoyon bo‘lgan. Dastavval, blokcheyn texnologiyasi 
moliya va bank sektorlarida jadal foydalanilgan. Hozirgi kunda ushbu 
texnologiyaning qo‘llanish sohalari ijtimoiy munosabatlarning rivoji bilan bevosita 
bog‘liq bo‘lib, deyarli barcha sektorlarda, xususan, transport, ta’lim, meditsina, 
jinoyat protsessi, davlat xizmatlari, turizm, qishloq xo‘jaligi, ko‘chmas mulk va h.k 
[2]. Blokcheyn texnologilarining jamiyat hayotida qo‘llanish sohasi chegaralanmagan 
[3]. Ushbu texnologiya kasallik tarixi yozuvlaridan tortib saylov jarayonlariga kabi 
jamiyatimizning kup tarmoqlaridagi ma’lumotlarni yozib olish, saqlash va ularni 
kuzatish uchun foydalanishi mumkin.

---

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 2 | ISSUE 4 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor
 
 SJIF 2022: 5.947 
Advanced Sciences Index Factor 
 ASI Factor = 1.7 
990 
w
www.oriens.uz
April
2022
 
Shu bilan bir qatorda, blokcheynning intellektual mulk obyektlarini 
muhofazasidagi ahamiyati doirasiga aniqlik kiritishimiz lozim. Intellektual mulk 
obyektlari – bu o‘z o‘rnida intellektual faoliyat natijasi hisoblanib, o‘z ichida 
quyidagi turlari mavjud, jumladan: 
• Fan, adabiyot va san’at asarlari (O‘zRes FK 60-bob); 
• Ijrolar, fonogrammalar, eshittirish-ko‘rsatish tashkilotlarining eshittirishlari va 
ko‘rsatuvlari (O‘zRes FK 61-bob); 
• Elektron hisoblash mashinalari uchun dasturlar va ma’lumotlar ba’zalari 
(O‘zRes FKning 1042-moddasi); 
• Ixtirolar, foydali modellar va sanoat namunalari (O‘zRes FK 62-bob); 
• Seleksiya yutuqlari (O‘zRes FK 63-bob); 
• Oshkor etilmagan axborotlar, shu jumladan ishlab chiqarish sirlari (nou-hau) 
(O‘zRes FK 64-bob) [4]. 
Shuni ta`kidlash kerakki, ushbu yo`nalishlar bo`yicha mamlakatimizda alohida 
qonun hujjatlari ham qabul qilingan. 
Intellektual mulk huquqining obyektlaridan biri hisoblanmish mualliflik huquqi 
va turdosh huquqlar doirasida, ularinng muhofazasi va himoyasini ta’minlashning bir 
qator kamchiliklari mavjud bo‘lib, amaldagi qonunchiligimizga ko‘ra, mualliflik 
huquqi va turdosh huquqlar muayyan tartibda u yoki bu davlat organida ro‘yxatdan 
o‘tkazilishi majburiy qilib belgilab qo‘yilmagan. Bu esa o‘z o‘rnida, nizolarning 
vujudga 
kelishi, 
shaxsning 
aql-idroki 
faoliyatining 
natijasi 
hisoblanmish 
obyektlarining muhofasini tegishli tartibda ta’minlanmasligiga olib keladi. Shu bilan 
bir qatorda, milliy qonunchiligimizga binoan, xususan, O‘zbekiston Respublikasining 
“Mualliflik huquqi va turdosh huquqlar to‘g‘risida”gi qonunining 63-moddasida, 
mualliflik huquqi va turdosh huquqlar obyektlarini himoyalashning texnik vositalari 
ko‘rsatilgan. Ushbu normaga asosan, asarlardan yoki turdosh huquqlar obyektlaridan 
foydalanishni nazorat qiluvchi, muallif, turdosh huquqlar egasi yoxud asarlarga yoki 
turdosh huquqlar obyektlariga nisbatan mutlaq huquqlarning boshqa egasi tomonidan 
ruxsat etilmagan harakatlar amalga oshirilishining oldini oluvchi yoki ularni 
cheklovchi har qanday texnik qurilmalar yoxud ularning tarkibiy qismlari mualliflik 
huquqi va turdosh huquqlarni himoya qiluvchi texnika vositalari deb e’tirof etiladi 
deb belgilangan[5]. Ushbu normadan ko‘rinib turibdiki, mualliflik huquqi va turdosh 
huquqlarni himoya qiluvchi texnik vositalarning u yoki bu ko‘rinishi yoxud turi aniq 
mustahkamlanmagan.
Shu bilan bir qatorda, hozirgi kunda, intellektual faoliyat natijasida yaratilgan 
asarlarning buzilishi, ta’kidlangani kabi, internet, ommaviy axborot vositalari yoxud 

---