Harbiy hizmatchilarning umumiy majburyatlari mavzusi bo'yicha mashg'ulotni tashkil qilish va olib borish uslubiyati. Kirish qismi i-bob.

I-bob. Harbiy hizmatchilarni ta`lim yoshlarni o‘zbekiston respublikasi qurolli kuchlari safida xizmat qilishga tayyorlash tizimining tarkibiy qismi sifatida.


1.1. Harbiy xhizmatchlarni ta’lim fanini, yoshlarni o‘zbekiston respublikasi qurolli kuchlari safida xizmat qilishga tayyorlash

O‘zbekiston respublikasi konstitutsiyasida vatanni himoya qilish davlatning eng muxim vazifalaridan biri ekanligi va shu maqsadda qurolli kuchlar tuzilganligi va «umumiy harbiy majburiyat va harbiy xizmat to‘g‘risida»gi qonun asosida o‘zbekiston fuqarolarini davlat mudofaasi bo‘yicha majburiyatlari aytib o‘tilgan. Unda vatanni himoya qilish har bir o‘zbekiston fuqarosining qonuniy burchi ekanligi ko‘rsatib o‘tilgan.

Konstitutsiyaning ushbu qoidalari va talablaridan kelib chiqqan xolda, bugungi kunda o‘rta maxsus o‘quv yurtlarida yosh avlodni vatan himoyasiga tayyorlash eng muxim vazifalardan hisoblanadi. Shu maqsad yo‘lida, o‘zbekiston respublikasi «umumiy harbiy majburiyat va harbiy xizmat to‘g‘risida» gi qonuni asosida o‘rta maxsus o‘quv yurtlari dasturiga kiritilgan harbiy hizmatchilarni ta`lim fani xizmat qilishi kerak.
2-modda. Umumiy harbiy majburiyat va harbiy xizmat to‘g‘risidagi qonunchilik
Umumiy harbiy majburiyat va harbiy xizmat to‘g‘risidagi qonunchilik ushbu qonundan hamda o‘zbekiston respublikasi konstitutsiyasiga asoslanadigan boshqa qonunchilik hujjatlaridan iboratdir.
(2-modda o‘zbekiston respublikasining 2021-yil 21-apreldagi o‘rq-683-sonli qonuni tahririda — qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 21.04.2021-y., 03/21/683/0375-son)
oldingi tahrirga qarang.
3-modda. Umumiy harbiy majburiyat va vatanga qasamyod
(3-moddaning nomi o‘zbekiston respublikasining 2019-yil 5-sentabrdagi o‘rq-564-sonli qonuni tahririda — qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 05.09.2019-y., 03/19/564/3690-son)
Umumiy harbiy majburiyat fuqarolarning o‘zbekiston respublikasini himoya qilishga majburiy harbiy tayyorgarligidan iborat bo‘ladi hamda o‘zbekiston respublikasi qurolli kuchlari (bundan buyon matnda qurolli kuchlar deb yuritiladi) safini to‘ldirishni va ularning rezervini tayyorlashni ta’minlash maqsadida joriy etiladi.
Umumiy harbiy majburiyat fuqarolarni harbiy xizmatga tayyorlashni, harbiy xizmatga chaqirishni (kirishni), chaqiruv yoki kontrakt bo‘yicha harbiy xizmat o‘tashni, rezervdagi xizmatni, muqobil xizmatni, harbiy ro‘yxatdan o‘tish qoidalariga rioya etishni, favqulodda vaziyatlarda yoki o‘zbekiston respublikasiga qarshi harbiy tajovuz bo‘lgan taqdirda aholini muhofaza etish tadbir-choralarini qamrab oladi.
Ushbu qonunga muvofiq o‘zbekiston respublikasining quyidagi fuqarolari, xususan:
Harbiy xizmatga chaqiriladigan va tuman (shahar) chaqiruv uchastkalarida qayd etilgan shaxslar — chaqiriluvchilar;
Haqiqiy harbiy xizmatdagi shaxslar — harbiy xizmatchilar;
Qurolli kuchlarning rezervi yoki zaxirasidagi shaxslar — harbiy xizmatga majburlar;
Turli sabablarga ko‘ra harbiy ro‘yxatga olinmagan yoki harbiy ro‘yxatdan chiqarilgan, shu jumladan iste’fodagi shaxslar — harbiy xizmatga majbur bo‘lmagan shaxslar deb ataladi.
Haqiqiy harbiy xizmat chaqiruv yoki kontrakt bo‘yicha oddiy askarlar, serjantlar va ofitserlar tarkibi lavozimlarida qurolli kuchlar safidagi harbiy xizmatdir.
Umumiy harbiy majburiyat o‘zbekiston respublikasi hududida doimiy yoki vaqtincha yashayotgan chet el fuqarolari va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslarga tatbiq etilmaydi.
oldingi tahrirga qarang.
Harbiy xizmatga birinchi marta chaqirilgan yoki ixtiyoriy ravishda (kontrakt bo‘yicha) kirgan fuqarolar o‘zbekiston respublikasi davlat bayrog‘i oldida quyidagi mazmunda vatanga qasamyod qabul qiladilar:
“men, (familiyasi, ismi, otasining ismi), o‘zbekiston respublikasi qurolli kuchlari safiga kirar ekanman, davlatim timsoli bo‘lmish muqaddas bayroqni o‘pib, buyuk ajdodlarimning pok ruhlari oldida, vatanim oldidagi burchimni halol bajarishga bel bog‘lab, vijdonim, or-nomus va sha’nimni o‘rtaga qo‘yib:
O‘zbekiston respublikasiga, xalqimga va prezidentimga bir umr sodiq bo‘lishga,
Vatanimning mustaqilligini, uning sarhadlarini, ona xalqimning tinchligi va osoyishtaligini, milliy manfaatlarini so‘nggi nafasimgacha himoya qilishga,
O‘zbekiston respublikasiga qarshi qaratilgan har qanday tajovuz va g‘arazli harakatlarga qarshi ayovsiz kurashishga,
O‘zbekiston respublikasi konstitutsiyasiga, qonunlari va umumharbiy nizomlarga qat’iy amal qilishga, davlat va harbiy sirlarni saqlashga,
Quruqlikda, suvda, havoda — har qanday sharoitda ham o‘z burchimni vijdonan bajarishga,
Har qanday mashaqqatli sinov va qiyinchiliklarda ham el-yurtimning yuksak ishonchini oqlashga tantanali ravishda qasamyod qilaman!”.

• 
  (3-moddaning oltinchi qismi o‘zbekiston respublikasining 2019-yil 5-sentabrdagi o‘rq-564-sonli qonuni tahririda — qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 05.09.2019-y., 03/19/564/3690-son)oldingi tahrirga qarang.
  
• 
  Muqaddam vatanga qasamyod qabul qilmagan harbiy xizmatga majburlar harbiy yig‘inlarga jalb etilganlarida yoki safarbarlik bo‘yicha chaqirilganlarida vatanga qasamyod qabul qiladilar.
  
• 
  (3-moddaning yettinchi qismi o‘zbekiston respublikasining 2019-yil 5-sentabrdagi o‘rq-564-sonli qonuni tahririda — qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 05.09.2019-y., 03/19/564/3690-son)oldingi tahrirga qarang.
  
• 
  Vatanga qasamyod qabul qilish tartibi o‘zbekiston respublikasi qurolli kuchlarining ichki xizmat nizomi bilan belgilanadi.
  
• 
  (3-moddaning sakkizinchi qismi o‘zbekiston respublikasining 2019-yil 5-sentabrdagi o‘rq-564-sonli qonuni tahririda — qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 05.09.2019-y., 03/19/564/3690-son)oldingi tahrirga qarang.
  

O‘zbekiston respublikasi fuqarolariga chet davlatlarning harbiy xizmatiga, xavfsizlik, politsiya, harbiy adliya organlari yoki shu kabi boshqa organlariga xizmatga kirish taqiqlanadi.
-(3-moddaning sakkizinchi qismi o‘zbekiston respublikasining 2003-yil 30-avgustdagi 535-ii-son qonuni bilan to‘ldirilgan — oliy majlis axborotnomasi, 2003-y., 9-10-son, 149-modda)
Harbiy hizmatchilarni ta`lim o‘quv predmeti sifatida o‘quvchilarni, ya’ni bo‘lajak chaqiriluvchilarni yosh askar kursi xajmidagi
Bilim, ko‘nikma va malakalar bilan qurollantirishga, ularning harbiy – vatanparvarlik tarbiyasini maqsadga yo‘naltirilgan xolda olib borishga, o‘quvchi yoshlarda yuksak siyosiy ongni, vatan himoyasi muqaddas ekanligini ongli ravishda tushunishni, e’tiqodli, matonatli va jasur vatan himoyachilarini tarbiyalashga imkon yaratadi.
Bu vazifalarni bajarish o‘quv yurtlari, ayniqsa u erda faoliyat yuritayotgan harbiy hizmatchilarni ta`lim rahbarlari zimmasidadir. Chunki ular «umumiy harbiy majburiyat va harbiy xizmat to‘g‘risida» gi qonuni asosida o‘quvchi yoshlarni harbiy hizmatchilarni ta`lim va harbiy - vatanparvarlik tarbiyasini maqsadga yo‘naltirilgan xolda olib boradilar. Shu bilan birga o‘quv yurtlarining pedagogik jamoalari o‘quvchi yoshlarni harbiy hizmatchilarni ta`lim, hvt va jismoniy tarbiyasining sifati va samaradorligini doimo oshirishga harakat qilishlari kerak.
O‘quv yurtlarida harbiy hizmatchilarni ta`lim fanining sifati, uning tarbiyaviy ahamiyati harbiy hizmatchilarni ta`lim rahbarining harbiy va pedagogik bilimlari darajasiga, uning mafkuraviy siyosiy etukligiga, uslubiy maxoratiga, shuningdek, o‘quv yurti direktori va pedagogik jamoaning bu
Yo‘nalishdagi faolligiga to‘g‘ridan- to‘g‘ri bog‘liqdir.ma’lumki, harbiy hizmatchilarni ta`lim fanini tashkillash va o‘tkazishda harbiy hizmatchilarni ta`lim rahbari markaziy (asosiy) shaxs bo‘lib hisoblanadi. U bevosita o‘quv yurti direktoriga bo‘ysunadi, uning majburiyatlari esa harbiy hizmatchilarni ta`limning me’yoriy xujjatlarida belgilab qo‘yilgan.
O‘quvchi - yoshlarni vatan himoyasiga tayyorlashda rahbarlik roli o‘quv yurti direktoriga tegishlidir. U o‘quv yurtida harbiy hizmatchilarni ta`lim va hvt ni yuksak darajada tashkillanishi va uning ta’minlanishiga javob beradi. Bu vazifani echish uchun u me’yoriy xujjatlarni, qoida va talablarni, ayniqsa harbiy hizmatchilarni ta`lim mashg‘ulotlari uslubiyotini yaxshi bilishi kerak.
Harbiy hizmatchilarni ta`lim rahbari lavozimiga nomzodlar tanlash ham o‘quv yurti direktori majburiyatlari doirasiga kiradi. Amaldagi nizomlarga
Ko‘ra, bu lavozimga nomzodlarni rayonlar, shaharlar, mudofaa ishlari bo‘limlari tavsiya etadi.
Harbiy hizmatchilarni ta`lim rahbari o‘quv yurtining o‘quv moddiy texnik bazasini yaratish va takomillashtirish va sinfdan tashqari harbiy vatanparvarlik tarbiyasi bo‘yicha tadbirlarni tashkillash va o‘tkazishda faol ishtirok etishi kerak. O‘quv yurti direktori harbiy hizmatchilarni ta`lim rahbarini uning majburiyatlari doirasiga kirmagan ma’muriy xo‘jalik ishlariga jalb etmasligi kerak. Harbiy hizmatchilarni ta`lim va harbiy vatanparvarlik tarbiyasini murakkab vazifalarini muvaffaqiyatli ravishda echish ko‘p jixatdan harbiy hizmatchilarni ta`lim rahbarini kasbiy va uslubiy maxoratiga bog‘liqdir. Shunday ekan, uni o‘z mafkuraviy, nazariy va harbiy bilimlarini, pedagogik maxoratini oshirish bo‘yicha doimiy faoliyatiga sharoit yaratib berish, unga o‘quv - uslubiy yordam ko‘rsatish, o‘quv yurti direktorining asosiy vazifalaridan bo‘lib hisoblanadi.
Shuni esda tutish kerakki, harbiy hizmatchilarni ta`lim rahbari malakasini oshirishning eng asosiy uslubi bu, mustaqil ravishda siyosiy, pedagogik va harbiy adabiyotlarni shuningdek, ta’lim va tarbiyaning eng ilg‘or tajribalarini chuqur o‘rganishdir. Buning uchun unga xaftada uslubiy kun beriladi. Mustaqil ta’lim, odatda harbiy hizmatchilarni ta`lim rahbarining yillik ish rejasida ko‘rsatib o‘tiladi.
Harbiy hizmatchilarni ta`lim bo‘yicha o‘quv jarayonini rejalashtirish va tashkillash harbiy hizmatchilarni ta`lim dasturi talablariga muvofiq amalga oshiriladi va uni to‘liq va sifatli bajarilishini ta’minlashi kerak.