Hayot faoliyati

Ikki fazali tokka tushib qolish. Agar odam uch fazali elektr tarmogMda ishlayotgan vaqtida mabodo ikki tok o'tkazgichga tegib ketsa, unda bunday holat ikki fazali tokka tushib qolish deb yuritiladi.

Ko‘rinib turibdiki, bunday hollarda elektr o'tkazgichlaming izolatsiyasi hech qanday yordam bermaydi. Shuningdek, odam turgan pol, uning oyoq kiyimining qarshiligi ham yordam bermaydi.

Bunday elektr toki hayot uchun xavfli boMib oMimga olib keladi. Ko‘rib o‘tilgan ikkala holatdagi elektr tokiga tushib qolish nazariy jihatdan to'gMn boMib hayotda kam uchraydi.

Odam asosan elektr toki ta’siriga elektr qurilmalarida ishlayotgan vaqtda biror bir sabab natijasida elektr qurilmani elektr bilan ta’minlayotgan elektr simlarining izolatsiyasi yemirilishi yoki elektr qurilmasini harakatgacha keltirayotgan ichki elektr 0‘ramlarini tashkil qilgan elektr o‘tkazgichIaming muhofaza qobiqlari yemirilishi natijasida elektr qurilmasi korpusiga tok o‘tkazib yuborishi natijasida tushib qoladi. Bunda elektr qurilmasining korpusi elektr ustanovkasini ishlatayotgan kishi unga teginishi bilan xuddi bir fazali tok urishi singari jarohatlanish ro‘y beradi. Bunday jarohatlovchi elektr tokining miqdori ham I=Uf/Rt formula orqali aniqlanadi.

X. 4. EleKtr tokidan jarohatlanish sabablari va asosiy muhofaza


vositalari

Elektr toki ta’siridan jarohatlanishning asosiy sabablari quyida-gilardir:

1. 
   kuchlanish ostida boMgan elektr tarmoqdari yoki elektr oMkazgichlarga tegib ketish yoki xavf tug‘diruvchi masofaga yaqinlashish;
   
2. 
   elektr qurilmalari asbob-uskunalarining ustki metall kor-puslari va qopqoqlarida elektr o‘tkazgichlaming muhofaza qo-biqlarini shikastlanishi natijasida elektr kuchlanishi hosil boMishi;
   
3. 
   elektr tokini o‘chirib remont ishlarini bajarayotgan /aqtda, tasodifan elektr tokini ulab yuborish;
   

181

4. 
   yer yuzasiga uzilib tushgan elektr o'tkazgichi yer yuzasi bo'ylab elektr tokini tarqatayotgan tok potensiallari ayirmasi hosil bo‘lgan zonaga bilmay kirib qolish natijasida qadam kuchlanishlar ta’siriga tushib qolish.
   

Elektr tokidan jarohatlanishni oldini olishga qaratilgan asosiy chora-tadbirlar quyidagilardir:

1. 
   kuchlanish ostida bo'lgan o‘tkazgichlarni qo‘l yetmaydigan qilib bajarish;
   
2. 
   elektr tarmoqlari o‘tkazgichlarini ayrim joylashtirish;
   

3. 
   elektr qurilmalari korpusida elektr tokining hosil bo‘lishiga qarshi chora-tadbirlar belgilash;
   

0. 
   kam kuchlanishga ega bo'lgan elektr manbalaridan foy­ dalanish; b) ikki qavatli muhofaza qobiqlari bilan ta’minlash;
   

4. 
   potensiallarini tenglashtirish; e) yerga ulab muhofazalash; f) nol simiga ulab muhofazalash; g) muhofaza o'chirish qurilmalari.
   

4. 
   maxsus elektr muhofazalash sistemalaridan foydalanish;
   

4. 
   elektr qurilmalarini xavfsiz ishlatishni tashkiliy chora-tadbirlarini qo'llash.
   

Kuchlanish ostida bo'lgan elektr o'tkazgichlarini qo'l yetmay­ digan qilib bajarishda tok o'tkazgichlarini muhofaza qobiqlari bilan ta’minlash, ulami bo'y yetmaydigan balandliklarga o'matish, shu­ ningdek, o'tkazgichlami to'siq vositalari bilan ta’minlash kiradi.

Elektr tarmoqlarini ayrim joylashtirishda—elektr tarmoqlarini o'zaro transformator yordamida tarmoqlarga bo'lib yuborish tu-shuniladi. Buning natijasida ajratilgan tarmoqlar katta muhofaza izolatsiyasi qarshiligiga ega bo'ladi, shuning bilan o'tkazgichlarining yerga nisbatan sig'imi kichkina bo'lganligidan xavfsizlikni ta’minlashda m uhim rol o'ynaydi.