Hayvonlar ekologiyasi андижон 2021

Organizmlardagi moslanishlarning nisbiyligi. Organizmning tuzilishi 
va funksiyalarining maqsadga muvofiqligi uning faqat konkret tashqi muhit 
bilan munosabatlarida ifodalanadi. Xar qanday moslanish u evolyusiyani 

---

33 
harakatlantiruvchi kuchlar ta’sirida qanday sharoitda yuzaga kelgan bo‘lsa, 
xuddi shunday sharoitdagina organizmlar omon qolib, yashab ketishi uchun 
imkon beradi. Lekin bunday sharoitda ham u nisbiy bo‘ladi. Oftob charaqlab 
turgan qish kunida oq kaklik qorga tushgan soyasi bilan o‘zini sezdirib 
qo‘yadi. O‘rmonda qorda ko‘zga chalinmaydigan oq quyon daraxtlar 
tanasining qora fonida ko‘rinadigan bo‘lib qoladi. Hayvonlardagi instinktlarni 
kuzatish bir qancha hollarda ular nisbiy ekanligini ko‘rsatadi. Tungi 
kapalaklar, garchi nobud bo‘lsa ham, o‘zini olovga uradi. Ularni instinkt olovga 
jalb qiladi: ular asosan tunda yaxshi sezilib turadigan ochiq rangli gullardan 
nektar yig‘adi. Organning tor doirada ixtisoslashganligi organizmning 
halokatiga sabab bo‘lishi mumkin. Uzun qanot qaldirg‘och tekis joydan 
ko‘tarilib, uchib keta olmaydi, chunki uning qanotlari uzun va oyoklari juda 
kalta bo‘ladi. U biror narsaning chetidan, xuddi tramplindan sakragandek 
sakrasagina, uchib keta oladi. O‘simliklarning xayvonlarga yem bo‘lishiga 
to‘sqinlik qiladigan moslanishlari nisbiydir Tikanaklar bilan ximoyalangan 
o‘simliklarni, odatda, mollar chetlab o‘tadi, ammo yantoqni tuya, echkilar, och 
qolgan qoramollar xush ko‘rib yeydi. Xar xil turlarga mansub 
organizmlarning, masalan, suvo‘t bilan zamburug‘ning lishaynikda birga 
yashashi-simbiozning foydasi ham nisbiydir. Ba’zan lishaynikning zamburug‘ 
iplari o‘zi bilan birga yashaydigan suvo‘tlarni nobud qiladi. Organizmlarda 
foydasiz organ va belgilar uchraydi, masalan, otlarning grifel suyaklari, hech 
qachon suvga tushmaydigan tog‘ g‘ozlarining barmoqlari orasidagi pardalar, 
maymun va odamda bo‘ladigan uchinchi qovoq qoldiqlari shular 
jumlasidandir. Mana shu va boshqa ko‘pgina faktlar moslanishlar mutlaq 
bo‘lmay, nisbiy ekanligini ko‘rsatadi.