HƏZİNİ “HƏDİSİ-ƏRBƏİN” TƏRCÜMƏSİ

کما ذکر فی کتاب ربیع الابرار فقال النبی ع اذاتاب العبد الی الله فتاب الله تعالی علیه و انسی الحفظة بما عملوا وقال الارض و لجوارحة اکتمواعلیه مافیه صدق ^
Dedi övrət bu qəmusin, ya rəsul,

Lütf edübən söylədiŋ, qıldım qəbul.

Leyk daŋla ol zəman ki, həşr ola,

Cümlə məxluqat ol dəm nəşr ola.

Anda miŋ dürlü xəcalətlər gəlür,

Bəndəyə yüz dürlü halətlər gəlür.

Həzrəti-Həqqə varanda, ya rəsul,

Necə taqət qılam anda mən füzul?

Şərmsar olub qallam mən rusiyah,

Ol gün içün ağlaram mən ah-ah.

Nişə kim, eşitmişəm səndən, yəqin,

Bu hədisi, ey güzini-mürsəlin.

Hər xaçan olsa qiyamət saəti,

Bə’s edə ol Həqq cəmiyi-milləti.

Anda mücrimlər günahın yad edə,

Ah edüb yüz zariliğ bünyad edə.

Utanalar Taŋrıdan ol dəm qəmu,

Ol xəcalətdən olalar sər füru.

Başlarından dər tökülə su kimi,

Dört yanında mövc ura çu gəmi,

Su yetə ol dəm kiminiŋ dizinə,

Göbəginə irişə kiminiŋ yenə.

Su kimsəniŋ boğazına çıxar,

Bu xəcalətlər məni oda yaxar.

Böylə dedi zari qılub ağladı,

Bağrını həsrət odilən dağladı.

کما قال النبی ع اذاکان یوم القیمهَ یذکر المذنب ذنبه فیستحیی من الله تعالی و یعرف استحیاء من الله تعالی و یبلغ

ماء العرق بعضهم الی رکبته و بعضهم الی حلقه ^
Ey müsəlmanlar, ol güni yad ediŋ,

Tövbə edüb naləvü fəryad ediŋ.

Qafil olmıŋ ol zəmandən, zinhar,

Yolumuzda necə dürlü üqdə var.

ƏL-HƏDİSÜL-HADİ VƏL-İŞRUN
من ادخل علی قلب اخیه المسلم فرحا وسرورا فی دار الدنیا خلق تعالی من ذلک ملکا یدفع عنه الا فات فاذا کان یوم القیمة جا معه قرینا فاذامر به هول یفزعه قال لا تخف فیقول من انت فیقول اناالفرح والسرور الذی ادخلته علی اخیک المسلم فی دار الدنیا 21
Can qulağilən yenə guş eyləgil,

Dünya şüğlini fəramuş eyləgil.

Ərbəindən bu igirmi bir olur,

Dövlət anıŋdurur mundan həzz alur.

İbn Abbasdan irişdi bu xəbər,

Ravisi oldı munuŋ xoş-mö’təbər.

Söylədi kim, dedi bir gün Mustəfa,

Məfxəri-övladi-adəm Müctəba.

Dedi bir şəxsə irişsə bir kişi,

Olsa gər ol şəxs anıŋ din qərdaşi,

Bir söz ilən köŋlini şad eyləsə,

Şadlıx köŋlində bünyad eyləsə,

Köŋliŋi bir vəch şad edsə oniŋ,

Xatirin xoş dutsa həm ol kimsəniŋ,

Ol fərəhdən yaradur ol fərdi-Hu,

Bir gözəl surət ki, ola nikxu.

Dünyədə afati andan dəf’ edər,

Hər məzərrət kim, irişə, rəf’ edər.

Ruzi-məhşərdə yenə olub qərin,

Bilə yanınca gedər ol mərdi-din.

Qorxa ol şəxs anı göndərə rəvan,

Qorxma deyü ola aŋa mehriban.

Deyə kimsəŋ, söyləgil doğru maŋa,

Nişə kim rövşən dögüldür bu maŋa.

Deyə mən ol şadiyəm, ey nikxah,

Kim, filan tarixdə varuban saŋa.

Kim filaniŋ köŋlini şad eylədiŋ,

Şol yıxux könliŋi abad eylədiŋ.

Bil məni andan yaratmışdır Xuda,

Munis olam ta bu dəmdə mən saŋa.

HEKAYƏT
Bir hekayət diŋlə imdi, ey ulu,

Kim, içi dürlü nəsihətdir qamu.

Ol əkabirdən^ birisi kim adı,

Kim, Mübarək oğlı Abdullah idi.

Gördi bazar içrə bir gün ol əmin,

Bir kişi bir at satar, ey mərdi-din.

Dedi: Hər kim versə qırx dirhəm maŋa,

Mən bu atı verürəm, əlbət, aŋa.

Pəs buna İbn Mübarək söylədi,

Nişə satarsaŋ muni ucız dedi?

Ol kişi aydır: Munuŋ çox eybi var,

Söyləyim bir-bir, eşitgil aşikar.

Dedi: Eybin söylə munuŋ diŋləyim,

Kim, hekayət necədurur aŋləyim.

Dedi: Gər düşman ilə cəng eyləyəm,

Mən anı qavmağa ahəng eyləyəm,

Anca^ durar, xəsm qurtulub qaçər,

Munciləyin yerdə çox qanım içər.

Ya ədudən qaçmağa qılsam tələb,

Dayanıb durar yerində bisəbəb.

Ta maŋa düşmən irişüb zərb edər,

Pəs munuŋlan kişi necə hərb edər?

Bir ulu eybi dəxi budur yenə,

Gər kişi busuyə girüb gizlənə,

Oxranur, kişnər, ün eylər biməhəl,

Anda vardır munca bu kari-dəğəl.

Yenə Abdullah dedi kim, ey cəvan,

Bu qədər eybi sən qılduŋ bəyan.

Bu bəhayə ol giran ola hənuz,

Anı alana ziyan ola hənuz.

Hasili, ol dəmdə Abdullah anı,

Aldı şagirdi içün ol töhfəni.

Keçdi andən soŋra bir qaç ruzigar,

Hərbi-zərb oldı nəgahin aşikar.

Çün ğəzayə getdilər ol dəm məgər,

İşlədi ol at anda çox hünər.

Ol at ilən ol kişi meydan ara,

Kəy bəhadirliğ qılur cövlan ara.

Hayqırıb meydan ara cəng eylədi,

Heybət ilən düşməni dəng eylədi.

Dedi şagirdinə Abdullah rəvan,

Munda hikmət nə idi, eylə bəyan.

Olmadı bir eyb munda aşikar,

Çox hünərlər qıldı munda bişümar.

Dedi şagirdi aŋa kim, ey ulu,

Ol eyblər var idi munda qamu.

Ol kişidən çünki aldım muni mən,

Gör qulağına nə dedim, diŋlə sən.

Söylədim ki, tövbə qıldım mən , həqqa,

Kim, günahi tərk qıldım mütləqa.

Tövbə qıldım, döndüm Allahdan yaŋa,

Olmayam asi dəxi öŋdin soŋa.

Sən dəxi gəl tərk qılgil bu zəman,

Ol eyblər kim, olur səndən əyan.

Necə ki mən cürmimi tərk eylədim,

Köŋlimi Allah ilən bərk eylədim.

Tərk qıl sən dəxi gəl eybiŋi,

Şimdi köŋliŋdən çıxar gəl reybiŋi

Bu sözi çünkim mən aŋa söylədim,

Bu sifətlər birlə təqrir eylədim.

Başi ilən ol işarət eylədi,

Hal dililən həm müt’i oldum dedi.

Başi təhrik qıldı atın üç gəzin,

Aŋladım rəmz ilə dedügi sözin.

Bildim anı mən ki, dilşad oldı ol,

Tərki-üsyan etdügiçün güldi ol.

Pəs muni bildim ki, nöqsanlıq qamu,

Atıŋ əyəsində olur, ey ulu.

Sahibini çün günəhlü bilə ol,

Pəs hünərni nə yüz ilə qılə ol?!

Pəs ki kafirlər ata olğac səvar,

Atı aŋa lə’nət oxur aşikar.

Arxasından düşənədəkin həmin,

Lə’nət oxur kafirə, bilgil yəqin.

Pəs ulağıŋ ası olduği həman,

Sahibiniŋ ola cürmindən əyan.

Sahib ki saleh olsa, şad olur,

Həm müt’i olub ana münqad olur.

Bu səbəbdən şadliqi ol Xuda

Surət edüb göndərür yövmül-cəza.

Kim, gəlür ol sahibini ol zəman,

Yoldaş olur, cənnətə iltür rəvan.



ƏL-HƏDİSÜS-SANİ VƏL-İŞRUN
خرج علي بن ابي طالب کرم الله وجهه ذات یوم من البیت فاستقبله سلمان القارسی رضی الله تعالی عنه فقال له علی کیف اصبحت یااباعبدالله قال اصبحت یاامیر المومنین بین غموم اربعة قال وماذلک رحمک الله تعالی قال غم العیال یطلبون الخبز وغم الخالق یامر بالطاعة وغم الشیطان یامرنی بالمعصیة وغم ملک الموت یطلب روحی 22
Guş qılgil bir dəm imdi sidq ilə,

Ta gətürüm bu hədisi dəx dilə.

Bu, igirmi ikidür əz-ərbəin,

Diŋlə muni sidq ilən, ey pakdin.

Ol Səid ibn Müsəbbəb söylədi,

Kim, Əlidən ol rəvayət eylədi.

Der Əli ibn Əbi Talib məgər,

Çıxdı əvdən bir səbah, qıldı güzər.

Yolda ta ki uğradı Salman aŋa,

Çün salam etdi rəvan əz-can aŋa.

Halını sordı Əli anıŋ rəvan,

Dedi əhvalıŋ nədir, eylə əyan.

Söyləgil necə sabahlandıŋ bu gün,

Qəmlümisəŋ ya fərəh, ey rəhnəmün.

Dedi Salman, ya əmirülmöminin,

Ni sorarsaŋ halımı, ey pakdin?

Mən sabah durdum yerimdən, ya əmir,

Dört qəmiŋ ara yerində nagüzir.

Der əmirülmöminin: Ol dört nədir?

Çəkdügin əndişə birlə dört nədir?

Dedi: Əvvəlki qəmim fikri-əyal,

Qut istər məndən anlar mah-sal.

Dəxi Allah qorxusınıŋ fikridür,

Bu fikir dün-gün köŋlimiŋ fikridür.

Əmri-taət maŋa ola ruzü şəb,

Dutmasam əmrin, nola halım əcəb?!

Bir yaŋa şeytan oxır məsiyyətə,

Varmağa qoymaz məni ol taətə.

Qorxaram Həqdən məni ol dur edər,

Ol məni məğbun, həm məqhur edər.

Bir yaŋadan gəxi Əzrail qəmi,

Canıma ol saldı dürlü matəmi.

Canımıŋ qəsdindədir, eylər tələb.

Ol saətdə nola halım, ey əcəb?

Uşbu dört qəm birlə diltəng olmışam,

Bu cəhətdən qatı bədrəng olmışam.

Dedi: Ya Salmaŋ, bəşarətdir saŋa,

Uşbu qəmlər xub işarətdir saŋa.

Hər birində vardurur bir mərtəbə,

Uğradıŋ bu işdə yaxşı hikmətə.

Sən təki mən dəxi bir gün nagəhan,

Mustəfa yanına vardım, bil əyan.

Ya Əli, der, necədir halıŋ səniŋ?

Söyləgil, ta bilim əhvalıŋ səniŋ.

Necə durmışsan yeriŋdən bu səbah

Qəmlümisən, yoxsa kim dapdıŋ fəlah?

Mən dedim ki, degil, ey xeyrül-bəşər,

Durmışam dört qəm bilə mən bu səhər.

Bir bu kim, əvmizdə yoxdur çoxü az,

Sudan özgə nəstə ola qutü saz.

Bir qəm dəx taəti-Həqdir, yəqin,

Aqibət fikridürür bir dəx həmin.

Dəxi Əzrail qəmidür bir qəmim,

Bilməzəm ki, necə ola ol dəmim?

Dedi peyğəmbər bəşarətdir, ya Əli,

Qılma qəmgin köŋliŋi sən, ya vəli.

Kim, hicab olur əvdə qəmi-əyal,

Pərdədir oddan aŋa fi külli-hal.

Qəmi-taət həm saŋa verür əman,

Bil yəqin, məhşər əzabından əyan.

Aqibət fikri-ğəzadır, bil yenə,

Bu qəmiŋ içində şadi qıl yenə.

Yetmiş iliŋ taətindən bil yəqin,

Əfzəl olur aqibət fikri həmin.

Qəmi-Əzrail kəffarətdir yenə,

Qılduğiŋ cürm zünubiŋ cəm’inə.

Ya Əli, bil qullarıŋ rizqi həman

Həqq-təala üstədir bəllü-bəyan.

Nəf’i-zərri yoxdurur qəmiŋ saŋa,

Rizq içün bu qılduğin həmmiŋ saŋa.

Bu qədər var kim saŋa əcrü səvab,

Andan ötrü yazılur min külli-bab.

Şakir ol, dedi Həqqə sən, həm müti,

Həqq qatında mənziliŋ ola rəfi’.

Yutici ol, ta olasaŋ Həqqə sədiq,

Rəhmətinə ta səni qıla qəriq.

Mən dedim ki, şükrdən nədir murad?

Mən necə şükr eyləyim, ey xoşnəhad?

Der: Müsəlman olduğuŋçün şükr qıl,

Sən özüŋə bu şükrini fərz qıl.

Mən dedim ki, pəs müti olmax nədir?

Söylə, ta kim bilim, ey sözi dürr.

Dedi: “La holul”dən degil müdam,

Houli-Həqq cümlə andandır təmam.

Pəs dedim ki, yutmək muradı, ya rəsul,

Söylə, ta bilim nədir, ey pürüsul.

Dedi çünkim köŋliŋə gələ qəzəb,

Yudə görgil sən anı ba lütfi-Rəbb.

Kim, qəzəb yudmax yəqin bil, ya Əli,

Taŋrı xəşmin söndürür bil, ya Əli.

Ağır eylər ol tərazuni əyan,

Həm saŋa ruzi qılur darül-cinan.

Dedi Salman, ya əmirülmöminin,

Dəf’ qılsun Həqq səniŋ köŋliŋ qəmin,

Olmış idim mən bu qəmlərdən zəbun,

Şad qıldıŋ sən məni, ey rəhnəmun.

Xassə kim qıldıŋ qəmi əhli-əyal,

Qatı diltəng eyləmişdi bu məcal.

Dedi, ya Salman, eşitdim mən, yəqin,

Mustafadən bu hədisi həmçinin.

Kim əyal içün yeməzsə qəm həm,

Kisvəti-qutundən ötrü bişü kəm.

Bəlkə cənnətdən aŋa yoxdur nəsib,

Böylə buyurmuşdurur, sən bil həbib.

Dedi Salman demədimi ol rəsul

Bu hədisi pəs, əya sahibüsul,

Kim əyal əyəsi olan bulmaz fəlah,

Ta əbəd bulmaz demişdir həm nəcah.

Pəs Əli dedi ki, ya Salman, eşit,

Ol degil iş kim, dersəŋ fikr et.

Andadır ol kim, ola kəsbiŋ həram.

Gər həlal olsa, nə qəm, ey niknam.

Kim əyali rizqi içün qəm yesə,

Kim cinan müştaq olur ol kimsəyə.

Kəsb edərsə hər kişi mali-həlal,

Rəhm eylər aŋa həyyi-zülcəlal.

HEKAYƏT
Munuŋ üstə bir hekayət var əyan,

Diŋlə imdi, söyləyim mən bu zəman.

Mustəfa qatına gəldi bir kişi,

Söyləyim kim, necə olmışdı işi.

Ya rəsulüllah, dedi ol binəva.

Bir günah etdim, maŋa qılgil dəva.

Mustəfa aydır: Günahın söyləgil,

Görim varmı dəva, şərh eyləgil.

Söyləyə bilmən dedi, mən, ya rəsul,

Eylərəm səndən həya, ey pürüsul.

Dedi məndən utanursaŋ bu zəman,

Cürmiŋi deməkligə sən, ya filan.

Qılmadıŋ pəs neçün Allahdan həya?

O günahı işlədiŋ, ey mübtəla,

Hazir idi xud görərdi ol səni,

Neçün ol cürmi qılurdıŋ, ey dəni?

Dur yanımdan çıx mənim bu dəmdə zud,

Yağmaya ta üstimizə gögdən od.

Durdi kişi, çıxdı getdi qorxulu,

Ağladı növmid oluban qayğulu.

Ol zəmanda gəldi Cəbrail əmin,

Söylədi kim, ya rəsulül-müttəqin.

Neçün ol asini növmid eylədiŋ?

Qorxudub sən munca tə’kid eylədiŋ?

Ol günahın vardurur kəffarəti,

Ol qulumnı bundax incitmə qatı.

Necə kim çox eyləmiş olsa günah,

Var kəffarət olmaya pəs rusiyah.

Mustəfa dedi aŋa, ya Cəbrail,

Nədürür ana kəffarət söyləgil.

Dedi bir oğlı anıŋ vardır səbi,

Gər əvinə varduğı dəm, ya nəbi,

Qarşusinə gəlsə ol oğlan həman,

Gər yüzindən öpsə anıŋ ol zəman.

Dəxi bir nəstə əlinə versə həm,

Qılsa şadi, xatirindən getsə qəm.

Yemiş ola, yoxsa qeyr nəstənə,

Şad olub köŋli anıŋlan əglənə.

Ol səbiçüq çünki andan şad ola,

Köŋli ol dəm qayğudən azad ola.

Cürminə bilgil kəffarətdir anıŋ,

Canına mundan bəşarətdir anıŋ.

Pəs biliŋiz uşağı şad eyləmək,

Həm anıŋ rizqi içün qayğu yemək,

Kim, zünub içün kəffarətdir qamu,

Dəxi oddan qurtulur, ey nikxu.

Həm kəlamında buyurmişdür Çələb,

Ol dəxi yenə bəşarətdir əcəb.

Ne’məti-əsbab, mülkü malıŋız,

Dəxi övladınız^, həm timsalıŋız.

Sənin içüŋ fitnədir dedi kərim,

Leyk Həqq qatındadır əcri-əzim:

انما اموالکم واولادکم فتنة والله عنده اجرعظیم^



ƏL-HƏDİSÜS-SALİS VƏL-İŞRUN
مامن عبد من امتی اذا اصبح فقرأ اثنی عشر مرات آیة الکرسی ثم توضا وصلی الفجر حفظ الله من شر الشیطان وکان بمنزلة من قرا جمیع القرآن ثلث مرات وتوج یوم القیمة بتاج من نور یضی لاهل الدنیا کلها فقلت یارسول الله فی کل یوم قال لا بل فی کل یوم الجمعة فانها یجز یک من دهرک فی جمعة مرة وعلی هذا 23
Bistü seyyom ərbəindən budurur,

İçi dürlü gövhəri-lölöüdürur.

İbn Malikdən rəvayətdir yenə,

Xoş xəbərdir sidq ilən diŋləyənə.

Der Ənəs kim dedi ol xeyrül-bəşər,

Ənbiya xətmi, rəsuli-mö’təbər.

Ümmətimdən hər kişi durub səbah,

Uyxusından oyanub bulsa fəlah.

Ayətül-kürsi oxuya başümar.

On iki kərə basükunü bavüqar.

Pəs durubən alsa şol dəm dəstəmaz,

Qılsa ol dəmdə nəmazın baniyaz.

Saxlar anı şərri-şeytandan Çələb,

Azdura bilməz necə qılsa tələb.

Necə cəhd etsə ləini-rusiyah,

Azdura bilməz olubən kinəxah.

Cövri-şeytandən yenə ola əmin,

Böylə demişdir rəsuli-pakdin.

Ol qədər verür səvab aŋa cəlil,

Xətmi-Qur’an etmiş ola, eylə bil.

Ruzi-məhşər çünki qəbrindən dura,

Başına nurdan anıŋ Həqq tac ura.

Şö’lə verə əhli-imanə təmam.

Nuri-İlah şövqindən anıŋ xassü amm,

Pəs Ənəs dedi yenə kim, ya rəsul,

Hər gün oxımaq gərəkmi söylə ol.

Mustəfa dedi ki, hər cümə güni,

Hasil olur ol səvab aŋa yəqin,

Bu, yəqindür, dutma şəkk, ey pakdin.

İldə bir cümə güni dəxi yenə

Gər oxırsa, irişür həm müzdinə.
HEKAYƏT
Diŋlə imdi, ey Məhəmməd ümməti,

Bir hekayət, gedə köŋliŋ kürbəti.

Xoş bəşarətdir bu söz möminlərə,

Ol Məhəmməd ümmətinə yeksərə.

Nişə kim, əvvəlki peyğəmbərlərin,

Ümməti öŋdin keçən sərvərlərin

Kim, olurdı əqli həm fəhmi qəlil,

Bu sözə gər istəsəŋ, çoxdur dəlil.

Ənbiyayə bil inanmazlar idi,

Sözlərini doğru sanmazlar idi.

Görməyincə dürlü-dürlü mö’cüzat,

Necə ayat ilə dürlü bəyyinat.

Eylə ki söylərdi Musa ümməti,

Kim, anı qəmgin edərlərdi qatı.

Derlər idi Taŋrıyı bizə əyan,

Göstər, ey Musa, anı bəllü-bəyan.

Həm yenə bir gün dedilər kim, degil,

Heç uyarmı Taŋrı bizə söyləgil.

Var idi Tövrat içində yazılu,

Taŋrı uymaz, həm ımızğanmaz deyü.

تاخذه سنة و لا نوم له ^ لا
Anlara Musa xəbər verdi məgər,

Gördügini rəmz içində müxtəsər

Dedilər kim, neçün uymaz ol əcəb,

Uymaduğına anıŋ nədir səbəb?

Həqq-təala Musaya əmr eylədi,

Var, əliŋə iki şişə al dedi.

Qıl ikisiŋ dəxi su ilə dolu,

Hər birin dut bir əliŋdə, ey ulu.

Vardı Musa, aldı iki şişəni,

Doldurubən su ilə dutdı anı.

Verdi uyxu Həqq-təala çeşminə,

Necə oldı halı, gəl diŋlə yenə.

Sındı ol dəm şişələr düşdi yerə,

Həqq xitab etdi yenə ol sərvərə.

Ümmətüŋə sən yeri-var söyləgil,

Bu misali anlarə şərh eyləgil.

Gər uyarsə der Xudayi-bizəval,

Həyyü qəyyumü qədimü zülcəlal,

Aləmü adəm qamu olur həlak,

İnsü cinnü həm səmək birlə səmak.

Pəs muni anlara təmsil eyləgil,

Gördügüŋ kimi əyan et, söyləgil.

Həqq-təala bu Məhəmməd ümmətin

Kəndü lütfindən ögüpdür, bil, yəqin.

Ümmətiŋ yaxşısı dedi ol Çələb,

Bizə fəzl etdi yenə ol fərdi-Rəbb.

İstəməzlər mö’cüzat, həm məsəl,

Nə dəlil istər, nə hüccət, nə iləl.

Mustəfadən bu dəmədəkin yəqin,

Olmadı tədbirü təğyir uşbu din.

Ya İlahi, sən yəqindən qılma dur,

Qılma Əhməddən cüda yövmün-nüşur.

ƏL-HƏDİSÜR-RABE’ VƏL-İŞRUN
اذا کان یوم القیمة نادی مناد این المرایون واین المخلصون قوموا وهاتوا اعمالکم وخذوا اجورکم من سید کم قال النبی علیه السلام لایصیب للمرابین من اعمالکم شییا الا حسرة وند امة وشقاوة ثم قال النبی علیه السلام یا ابن آدم الاخلاص الا خلاص وقال النبی علیه السلام ان اخوف مااخاف علی امتی الشرک الاصغر قالوا 24
Bistü çarüm ərbəindən muni bil,

Diŋləyüb guş etmək içün sə’y qıl.

Həm Ənəsdəndir yenə bu dəx sərih,

Kim, munuŋ ustadı andandır səhih.

Mustəfadən nəql edübən soylədi,

Bizə bu növə rəvayət eylədi.

Ol zəmandə kim, qopə yövmül-qiyam,

Kim, münadi çağıra baxassü amm.

Xanı ol taət qılanlar Taŋrıya,

Anlarıŋ var idi qəlbində riya.

Xanda varmış yenə müxlis bəndələr?

Xanı təsdiq ilə köŋli zindələr?

Anları oxur Xudayi-bizəval,

Derilüb gəlsün qamusi bu məcal.

Kim, gətürsün hər kəsi ə’malini,

Hazir etsün cümləsi əf’alini.

Hər kəsi mövladən alsun ücrətin,

Qılduğı fe’liŋ cəzavü qiymətin.

Dedi peyğəmbər ki, ol dəmdə əyan,

Ol riyalu qullərə bilgil həman,

Hasil olmaz taətindən, ey əmin,

Leyk həsrətlə nədamətdir yəqin.

Həm şəqavətdir yenə andan bitən,

Ol riyalu cism ilə candan bitən.

Dedi peyğəmbər yenə ol dəm məgər,

Ya bəni-Adəm, sizə doğru xəbər.

Söylədi ixlas ilə ol zinhar

Kim, riyadən dur oluŋ leylü nəhar.

Həm yenə dedi rəsuli-müctəba,

Aləmiŋ fəxrivü xətmi-ənbiya

Qorxaram ki, şirki-əsğər qılalar,

Kim, olar yanmağa layiq olalar.

Söylədilər Mustəfayə ol zəman

Nədir ol şirki-əsğər, qıl bəyan.

Söylədi ki, şirki-əsğərdür riya,

Kim, riyalu qul yaramaz Taŋrıya.

Daŋla çün ola qiyamət saəti,

Ortaya gələ olarıŋ taəti,

Çünki müxlislər oları görələr,

Gülüşüb anlarə təsğir edələr.

Ya İlahi, lütfiŋ ilə qıl mədəd,

Kim, bizi qurtar riyadən, ey səməd.

Eylə müxlis qullarıŋlan həmnişin,

Ruzi-məhşər, ya İlahülaləmin.



ƏL-HƏDİSÜL-XAMİS VƏL-İŞRUN
عبدالصمد بن الحسان قال کنت عنده سفیان الثوری رضی الله تعالی عنه اسمع منه هذا الحدیث فکنت فی المسجد یوما فصلیت المغرب معه فدخل البیت ثم خرج الی وبیده رغیف وعلیه زبیب بقدر کف فاغتنمت خلوته فقلت رحمک الله لو انبسطت الی الناس فیاتیک الشریف والوضیع والغنی والفقیر فیستمعون منک الحدیث و یحملون عنک الحدیث فقال الی سفیان ای الرجل عندک منصور قال قلت امام ثقة مامون قال فای الرجل عندک ابراهیم النخعی قال قلت امام من امة المسلمین قال فای الر جل عندک علقمة بن قیصر وعبدالله بن مسعود قال قلت من افاضل اصحاب رسول الله25
Ərbəindən bil ki, budur bistü pənc,

Lə’lü gövhərdir sərasər dürlü gənc.

Muni Həssan oğlı–ol Əbdüssəməd

Eylədi Süfyan Səvəridən sənəd.

Dedi Süfyanıŋ yanında bir gecə,

Hazir oldum, diŋləgil imdi necə.

Müqərrəb qıldux anıŋ ilə bilə,

Həqq sözini dəmbədəm alub dilə.

İxtiyar etdim mən anıŋ xəlvətin,

Həm qənimət dapdım anıŋ söhbətin.

Pəs dedim qılsun saŋa Həqq rəhməti.

Görməgil hərgiz qəm ilə möhnəti.

Nola gər lütf eyləyüb, ey yüzi mah,

Xəlq arasinə çıxasən gah-gah.

Xidmətiŋə irişə kiçi-ulu,

Bay-yoxsul, hər nə kim vardur qamu.

Mustəfadən nəql edəsəŋ sən xəbər,

Necə buyurmışdır ol xeyrül-bəşər.

Eşidüb səndən alalar faidə,

Açasaŋ xani-ləbiŋdən maidə.

Mustəfanıŋ sözlərin yad edələr,

Özlərinə ol gunə zad edələr.

Muni eşitdi, dedi Süfyan maŋa,

Bir hədis nəql edəyim, diŋlə saŋa.

Dedi necə kişidir, maŋa degil.

Kim, səniŋ zənniŋdə Mənsur, söyləgil.

Mən dedüm ki, bir imamdır ol əmin,

Pişvadır ümmətə ol pakdin.

Dedi İbrahimi dəxi söylə sən,

Necə kişidir maŋa şərh eylə sən.

Pəs yenə mən söylədim ki, ol hümam

Pişvadır ümmətə, həm həqq imam.

Dedi ki, bilürmisəŋ sən, ya əxi,

İqlimə ilə İbn Məs’udi dəxi.

Necə kişidür olar, vergil xəbər,

Kim, xəyalıŋda səniŋ, ey mötəbər.

Mən dedüm ki, diŋləgil, ey doğru yar,

Olur əshabıŋ ulusından olar.

Pəs dedi Süfyani-Səvri diŋləgil,

Edəyim məqsudi şimdi aŋləgil.

Kim, maŋa Mənsur vermişdür xəbər,

Ol dəxi İbrahimdən eşitmiş məgər.

İlqimədən dedi İbrahim dəxi,

Kim, eşitdim bu hədisi, ey əxi.

İlqimə dəxi dedi ki, həmçinan,

İbn Məs’uddən eşitdim mən əyan.

Dedi Abdullah bin Məs’ud yəqin,

Mustəfadən nəql edüb, ey pakdin.

Mustəfa dedi: Xudayi-zülcəlal

Cənnəti-ədni yaratdı bimisal.

Cəbrailə əmr qıldı ol cəlil,

Söylədi kim, yeri-var, ya Cəbrail,

Cənnəti-ədnə varub qılgil nəzər,

Vəsfini bilgil anıŋ, diŋlə xəbər.

Qullarımçün nə yaratdım anda mən,

Var təmaşə eyləyüb fikr eylə sən.

Cəbrail çün vardı, girdi cənnətə,

Uğradı anda firavan ne’mətə.

Hurilərdən birisi çıxdı nagah,

Kim, göründi Cəbrailə həmçu mah.

Qıldı xəndə Cəbraili gördi çün,

Diŋlə imdi sən yenə, ey rəhnəmun.

Dişilərniŋ şö’ləsindən nagəhan,

Doldı cənnət nur ilə ol dəm rəvan.

Görgəc anı, səcdə qıldı Cəbrail,

Anı sağındı məgər nuri-cəlil.

Yenə ol huri aŋa qıldı nida,

Ya Əminüllah,-deyü söylər aŋa.

Başıŋı qaldur,-dedi sən bu zəman,

Cəbrail başını qaldurdı rəvan.

Dedi sübhanü qədimü cülcəlal,

Kim, səni yaratmış ola bimisal.

Pəs dedi ol huri anda, ya əmin,

Sən bilürmisən ki, Rəbbülaləmin

Kimiŋ içün ol yaratmışdır məni,

Lütfü ehsani yögüş həyyü qəni.

Dedi kimüŋçün yaratmışdır, degil,

Kim, muni bildir maŋa, şərh eyləgil.

Pəs dedi ki, diŋləgil, ya Cəbrail,

Kim, məni xəlq eyləmişdir ol cəlil.

Ol kişi içün ki, ol leylü nəhar

Eyləyə Həqqiŋ rizasin ixtiyar.

Tərk edüb nəfsi, həvasini qoya,

Canü dildən Həqqiŋ əmrinə uya.

Mustəfadən qıldılar bir dəm sual,

Cənnətiŋ keyfiyyətindən bu məcal.

Kim, nədən oldı binası cənnətiŋ,

Söylə vəsfini o dari-rəhmətiŋ.

Söylədi ol dəmdə ol fəxri-cəhan,

Diŋliŋ, mən söyləyim, ya möminan.

Nüqrədir bir kərpuci, biri qızıl,

Balçıqıdır müşki-əzfər, bəllü bil.

Zə’fərandır topraği, daşi göhər,

Həm yenə yaquti-əhmər, bil xəbər.

HƏDİSİ-ÜXRA
Yenə bir axir xəbərdə, ey əmin,

Böylə eşitdim, muni bilgil həmin.

Bir kişi gəldi rəsuliŋ qatinə,

Ol kitabilərdən idi bil yenə.

Ya Əbülqasim, deyübən söylədi,

Bir sualım vardurur, şərh et dedi.

Əhli-cənnət heç yemək yermi, degil,

Su içərlərmi, maŋa bir söyləgil.

Mustəfa dedi ki, yeyərlər təam,

Su içərlər dəxi, bilgil, ey hümam.

Pəs qəsəm yad eylədi ol dəm rəsul,

Ol Xudanıŋ həqqiçün, ey pürüsul,

Kim, əlindədür mənim nəfsim anıŋ,

Diŋlə sidq ilən ki, şad ola canıŋ.

Cənnət əhliniŋ birisinə Xuda,

Yüz kişiniŋ qüvvətin eylər əta.

Yemək-içmək, şəhvətü arzu-həvəs,

Hər birində yüz kişicə ola bəs.

Yeyər-içər bu qədər eylər səfa,

Bulü qayətdən aŋa irməz iza.

Kim yesə-içsə, yaxud qılsa cima’,

Dərləməkdür hacəti, qıl istima’.

Dər tökülüb çünki cismindən axar,

Müşkü ənbərtək anıŋ issi qoxar.

Mustəfa dedi yenə əhli-cinan,

Yüz igirmi səf olur, bilgil əyan.

Ümmətimdən olasıdır səksəni,

Şəkk gətürməz bu sözə, illa dəni.

Özgə ümmətlərdən ola qırx səfi,

Əql əhlinə bu söz olmaz xəfi,

Hər səfiŋ uzunluğı, bil, ey əmin,

Məşriqü məğrib arasınca yəqin.

Dünya enincə ola eni anıŋ,

Böylədür rəsm ilə eni anıŋ.

Pəs yenə dedi nəbiyyül-Mustəfa,

Cənnət əhlinə nida eylər Xuda.

Çağıra, ya cənnət əhli, ol Çələb,

Aydalar ləbbeyk, əya mə’budi-Rəbb.

Pəs deyə, ya qullarım, doğru deyiŋ,

Razi olduŋuzmı məndən, söyliŋ.

Aydalar kim, raziyüz biz, ya qəfur,

Olmışuz ənamuŋa əbdən şəkur.

Böylə ne’mət kim, bizə qıldıŋ əta,

Kim ola, olmaya razi, ey Xuda.

Pəs deyə ol padşahi-bizəval,

Şad oluŋ, ey qullarım, siz bu məhal.

Sizə mundan dəxi yeg ne’mət verəm,

Sizin ilən işləyəm fəzlü kərəm.

Aydalar, ya Rəbb, bizə şərh eyləgil,

Nə olur mundan ulu ne’mət, degil.

Həqq deyə, ey cənnət əhli, bəd əz-in,

Sizə rizvani mübah etdim yəqin.

Qılmazam şimdən gerü sizə qəzəb,

Gör necə ən’am edər ol fərdi-Rəbb?

Pəs münadilər qıla ol dəm nida,

Aydalar, ya əhli-cənnət, mərhəba.

Sizə bir dirlik verüpdür ol əhəd,

Kim, ölümi görməyəsiz ta əbəd.

Sizə bir sağlığ verüpdur ol kərim,

Olmayasız dəxi məlulü səqim.

Bir igitlik verdi sizə zülcəlal,

Olmaya pirligə dəxi intiqal.

Sizə bir ne’mət verüpdür padşah,

Əksilüb olmaya dəxi ol təbah.

Muni bilmək istəsən, ey mötəbər,

Var bu ayət mə’nisinə qıl nəzər: