Hörmətli oxucular

Giriş
Kreativlik, işə yaradıcı yanaşma sizə həm biznesdə, həm 
də adi həyatda çox kömək edəcək. Demək olar ki, hər bir insan 
kreativliyini aşkar edə və inkişaf etdirə bilər. İndi bunun üçün 
bir sıra ən effektiv texnikalarla tanış olacaq, birlikdə sınaqdan 
keçirəcəyik.  Bu  fəsil  Faiq  Bağırovun  treninqi  əsasında 
hazırlanıb, buna görə də ona təşəkkürümü bildirirəm!
Bəzi vacib məqamlar. Mürəkkəb məntiqi məsələləri niyə 
sona  kimi  həll  etməyə  çalışırıq  və  əksər  hallarda  həll  edirik? 
Çünki  bilirik  ki,  həlli  mövcuddur.  Həyatda  da  hər  hansı  bir 
məsələni həll etməyə başlayanda inanmalıyıq ki, onun həlli var. 
Özü  də  adətən  bir  yox,  bir  neçə  üsulla.  Bununla  yanaşı,  biz 
87

86
və ailənizin sevdiyi məhsullar əsasında alış siyahısını yaratmağa 
imkan  verir.  Müştəri  əvvəlcə  sevdiyi  ərzaqları  və  alış-veriş 
etdiyi dükanları saytda qeyd edir. Sonra isə proqram yaxındakı 
ərzaq  mağazalarının  qiymətlərini  təhlil  edərək  ən  sərfəlilərini 
seçir. Müştəridən soruşulur ki, neçə dəfə yeməyi planlaşdırır və 
hansı  xüsusi  istəkləri  var.  Bundan  sonra  sayt  istəklərə  uyğun 
reseptlər  seçir,  yeməyin  qiymətini  hesablayır  və  bunun  üçün 
tələb olunan ərzağın siyahısını çıxarır.
3-cü fəsil. Kreativ ideyaların generasiyası 
və biznes-ideyanın tam formalaşdırılması.
Giriş
Kreativlik, işə yaradıcı yanaşma sizə həm biznesdə, həm 
də adi həyatda çox kömək edəcək. Demək olar ki, hər bir insan 
kreativliyini aşkar edə və inkişaf etdirə bilər. İndi bunun üçün 
bir sıra ən effektiv texnikalarla tanış olacaq, birlikdə sınaqdan 
keçirəcəyik.  Bu  fəsil  Faiq  Bağırovun  treninqi  əsasında 
hazırlanıb, buna görə də ona təşəkkürümü bildirirəm!
Bəzi vacib məqamlar. Mürəkkəb məntiqi məsələləri niyə 
sona  kimi  həll  etməyə  çalışırıq  və  əksər  hallarda  həll  edirik? 
Çünki  bilirik  ki,  həlli  mövcuddur.  Həyatda  da  hər  hansı  bir 
məsələni həll etməyə başlayanda inanmalıyıq ki, onun həlli var. 
Özü  də  adətən  bir  yox,  bir  neçə  üsulla.  Bununla  yanaşı,  biz 
87

inanmalıyıq ki, çıxış yolunu mütləq tapacağıq.
İnsan yaradıcılığa tuşlandıqda yeni ideyalar hər yerdə və 
hər zaman ağlına gələ bilər: yolda, yataqda, işdə və s. Buna görə 
də  çalışın,  qeydlər  aparmaq  üçün  vasitəniz  həmişə  yanınızda 
olsun və ideyaları mütləq aydın şəkildə qeyd edin. Araşdırmalar 
göstərir  ki,  yeni  fikirlər  əksər  hallarda  çox  qısa  zamanda 
unudulur.  Qeydlərinizi  vaxtaşırı  oxuyun  və  uyğun  olanları 
tətbiq edin.
Mümkün  qədər  bütün  texnikalaları  yoldaşlarınızla 
birlikdə sınaqdan keçirin. Həm daha məhsuldar alınar, həm də 
daha maraqlı olar.
Təsvir edilən hər bir texnikanı imkan daxilində öz biznes-
ideyalarınız  əsasında  işləyin.  Əminəm  ki,  nəticəsini  hiss 
edəcəksiz!
Əvvəlcə gəlin beynimizi açmaq üçün bir oyun oynayaq.
Oyun
Əşyalardan müxtəlif məqsədlə istifadə olunması
Bir  əşya  seçin  (məsələn,  kağız  vərəqi,  iynə,  oturacaq, 
pambıq,  boşqab  və  s.).  İndi  isə  yazın  görək  bu  əşyadan  (o 
cümlədən onun hissələri və materialından) necə istifadə etmək 
olar.  Ən  ağlagəlməz  variantları  da  yazın.  Hərəniz  azı  20-30 
variant tapın. İndi isə yoldaşlarınızla variantları müqayisə edin. 
Məsələn, götürək kağız vərəqinin istifadə imkanlarını:
1.  Üzərində yazmaq olar;
2.  Müxtəlif növ oyuncaq düzəltmək olar (təyyarə, qurbağa, 
gəmi və s.);
3.  Xətkeş kimi istifadə etmək olar;
4.  Trafaret kəsmək olar;
5.  Ocağı yandırmaq üçün istifadə etmək olar;
6.  Nəyisə bükmək üçün istifadə etmək olar;
88
7.  Üzərində şəkil çəkmək olar;
8.  Zərf düzəltmək olar;
9.  Tum tökmək üçün qab düzəltmək olar;
10.  Panama düzəltmək olar;
11.  Sirli məktub üçün istifadə etmək olar (məsələn, üzərində 
südlə  görünməyən  mətn  yazılır,  sonra  isə  alovun  üstünə 
tutduqda mətn görünür);
12.  Çərpələng düzəltmək olar;
13.  Yelpik düzəltmək olar;
14.  Yumrulayaraq müxtəlif oyunlarda istifadə etmək olar;
15.  Əlfəcin  (kitabın  arasına  qoyulan  kağız)  kimi  istifadə 
etmək olar;
16.  Tirdə nişangah kimi istifadə etmək olar;
17.  Üzərində printerdən nəyisə çap etmək olar;
18.  Qatlayaraq  nəyisə  tarazlaşdırmaq  üçün  istifadə  etmək 
olar (məsələn, masanın ayağının altına qoymaqla);
19.  Üzərində müxtəlif oyunlar oynamaq olar;
20.  Çirkli  əşyaları  əlin  batmasın  deyə  onun  vasitəsilə 
götürmək olar;
21.  Sürüşməməkdən  ötrü  sürüşkən  səthin  üstünə  çıxmaq 
üçün onun üzərinə sərmək olar;
22.  Boruçuq  düzəldib  xırda  əşyaları  üfürərək  atmaq  üçün 
alət kimi istifadə etmək olar;
23.  Uzun borucuq düzəldərək göstərici kimi istifadə etmək 
olar;
24.  Müxtəlif fokuslar göstərmək olar;
25.  Qatlayıb bəzən diş çöpü əvəzi kimi istifadə etmək olar;
26.  Müxtəlif bəzək əşyaları düzəltmək olar (məsələn, yolka 
üçün bəzək və hörük şəkilli naxışlar);
27.  Nəyisə silmək olar;
28.  Nəyinsə üstü çirklənməsin və ya cızılmasın deyə üzərinə 
sərmək olar;
89

inanmalıyıq ki, çıxış yolunu mütləq tapacağıq.
İnsan yaradıcılığa tuşlandıqda yeni ideyalar hər yerdə və 
hər zaman ağlına gələ bilər: yolda, yataqda, işdə və s. Buna görə 
də  çalışın,  qeydlər  aparmaq  üçün  vasitəniz  həmişə  yanınızda 
olsun və ideyaları mütləq aydın şəkildə qeyd edin. Araşdırmalar 
göstərir  ki,  yeni  fikirlər  əksər  hallarda  çox  qısa  zamanda 
unudulur.  Qeydlərinizi  vaxtaşırı  oxuyun  və  uyğun  olanları 
tətbiq edin.
Mümkün  qədər  bütün  texnikalaları  yoldaşlarınızla 
birlikdə sınaqdan keçirin. Həm daha məhsuldar alınar, həm də 
daha maraqlı olar.
Təsvir edilən hər bir texnikanı imkan daxilində öz biznes-
ideyalarınız  əsasında  işləyin.  Əminəm  ki,  nəticəsini  hiss 
edəcəksiz!
Əvvəlcə gəlin beynimizi açmaq üçün bir oyun oynayaq.
Oyun
Əşyalardan müxtəlif məqsədlə istifadə olunması
Bir  əşya  seçin  (məsələn,  kağız  vərəqi,  iynə,  oturacaq, 
pambıq,  boşqab  və  s.).  İndi  isə  yazın  görək  bu  əşyadan  (o 
cümlədən onun hissələri və materialından) necə istifadə etmək 
olar.  Ən  ağlagəlməz  variantları  da  yazın.  Hərəniz  azı  20-30 
variant tapın. İndi isə yoldaşlarınızla variantları müqayisə edin. 
Məsələn, götürək kağız vərəqinin istifadə imkanlarını:
1.  Üzərində yazmaq olar;
2.  Müxtəlif növ oyuncaq düzəltmək olar (təyyarə, qurbağa, 
gəmi və s.);
3.  Xətkeş kimi istifadə etmək olar;
4.  Trafaret kəsmək olar;
5.  Ocağı yandırmaq üçün istifadə etmək olar;
6.  Nəyisə bükmək üçün istifadə etmək olar;
88
7.  Üzərində şəkil çəkmək olar;
8.  Zərf düzəltmək olar;
9.  Tum tökmək üçün qab düzəltmək olar;
10.  Panama düzəltmək olar;
11.  Sirli məktub üçün istifadə etmək olar (məsələn, üzərində 
südlə  görünməyən  mətn  yazılır,  sonra  isə  alovun  üstünə 
tutduqda mətn görünür);
12.  Çərpələng düzəltmək olar;
13.  Yelpik düzəltmək olar;
14.  Yumrulayaraq müxtəlif oyunlarda istifadə etmək olar;
15.  Əlfəcin  (kitabın  arasına  qoyulan  kağız)  kimi  istifadə 
etmək olar;
16.  Tirdə nişangah kimi istifadə etmək olar;
17.  Üzərində printerdən nəyisə çap etmək olar;
18.  Qatlayaraq  nəyisə  tarazlaşdırmaq  üçün  istifadə  etmək 
olar (məsələn, masanın ayağının altına qoymaqla);
19.  Üzərində müxtəlif oyunlar oynamaq olar;
20.  Çirkli  əşyaları  əlin  batmasın  deyə  onun  vasitəsilə 
götürmək olar;
21.  Sürüşməməkdən  ötrü  sürüşkən  səthin  üstünə  çıxmaq 
üçün onun üzərinə sərmək olar;
22.  Boruçuq  düzəldib  xırda  əşyaları  üfürərək  atmaq  üçün 
alət kimi istifadə etmək olar;
23.  Uzun borucuq düzəldərək göstərici kimi istifadə etmək 
olar;
24.  Müxtəlif fokuslar göstərmək olar;
25.  Qatlayıb bəzən diş çöpü əvəzi kimi istifadə etmək olar;
26.  Müxtəlif bəzək əşyaları düzəltmək olar (məsələn, yolka 
üçün bəzək və hörük şəkilli naxışlar);
27.  Nəyisə silmək olar;
28.  Nəyinsə üstü çirklənməsin və ya cızılmasın deyə üzərinə 
sərmək olar;
89

29.  Tez sınan əşyaları (məsələn, şüşəni) daşıyarkən qatlayıb 
arasına qoymaq olar;
30.  Qışda  ayaq  donmasın  deyə  ayaqqabı  içliyinin  altına 
yerləşdirmək olar (bir neçə qat);
31.  Qıf düzəltmək olar və s.
Məqsədlərin qoyulması, ideya axtarışı
Sözlərin əvəz edilməsi texnikası
Məqsədlərinizi  sual  şəklində  bir  neçə  variantda  başqa 
sözlərlə  ifadə  edin.  Görəcəksiz  ki,  məqsədinizin  yeni  tərəfləri 
üzə çıxır. Məsələn, məqsəd satışların artırılmasıdır. Bu məqsədi 
başqa sözlərlə necə ifadə etmək olar?
Ÿ
Müştərilərin sayını necə artıra bilərik?
Ÿ
Hər  müştəriyə  daha  çox  məbləğdə  məhsulu  necə  sata 
bilərik?
Ÿ
Hər müştəriyə daha çox sayda malı necə sata bilərik?
Ÿ
Satıcıların sayını necə artıra bilərik?
Ÿ
Məhsulun qiymətini necə qaldıra bilərik?
Ÿ
Satış nöqtələrinin sayını necə artıra bilərik?
Ÿ
Məhsulumuzun,  şirkətimizin  cəlbediciliyini  necə  artıra 
bilərik?
Praktiki tapşırıq. Hərəniz bir məqsəd yazın və onu başqa 
sözlərlə müxtəlif varianlarda ifadə edin.
Alternativin tapılması texnikası
Məsələn,  tıxaclar  sizi  bezdirib.  Bu  baş  verməsin  deyə 
alternativlər:
1.  Maşından  imtina  və  ictimai  nəqliyyata,  velosipedə, 
motosikletə keçmək və ya ayaqla getmək;
2.  Maşında hərəkətin vaxtını dəyişmək;
3.  Ümumiyyətlə hərəkətdən imtina edərək evdə işləmək;
90
4.  Evə yaxın iş yeri tapmaq və ya işə yaxın ünvana köçmək; 
5.  Tıxacda audiokitablara qulaq asmaqla vaxt itkisinə yol 
verməmək və s.
Praktiki  tapşırıq.  Probleminizi  yazın  və  onun  sizə  mane 
olmaması üçün fikirləşib alternativlər tapın.
Məsələn, iş axtarmaq prosesində müxtəlif yanaşmalar ola 
bilər:
1.  Harda axtarmalı:
Ÿ
İnternetdə;
Ÿ
Qəzetlərdə;
Ÿ
Tanışlardan;
Ÿ
Əmək birjasında;
Ÿ
Şirkətlərlə əlaqə vasitəsilə və s.
2.  Münasib iş tapmaq üçün nə etməli:
Ÿ
Yeni bilik və vərdişlər əldə etməli;
Ÿ
Yaxşı CV tərtib etməli;
Ÿ
Müsahibəyə yaxşı hazırlaşmalı;
Ÿ
Şirkət haqqında məlumat toplamalı və s.
3.  Mənə uyğun işi necə tapmalı:
Ÿ
Bacarıq və keyfiyyətlərimin hansı şirkətlərdə tələb 
olunduğunu müəyyən etmək;
Ÿ
Rəhbərlərlə görüş təyin etmək və onları inandırmaq;
Ÿ
Bacarıq və keyfiyyətlərimə uyğun özəl biznes açmaq 
və s.
İdeal son nəticə (İSN) texnikası
İdeal son nəticə məqsədlərimizə böyük səy göstərmədən, 
resurs  xərcləmədən  çatmaqdır.  Çox  vaxt  bu  mümkün  olmur, 
amma  bu  barədə  düşünmək  yeni  imkanlara  yol  açır.  İSN  2 
variantda ola bilər:
Ÿ
Tələb olunan iş özbaşına görülür;
Ÿ
Əslində iş heç lazım deyilmiş.
91

29.  Tez sınan əşyaları (məsələn, şüşəni) daşıyarkən qatlayıb 
arasına qoymaq olar;
30.  Qışda  ayaq  donmasın  deyə  ayaqqabı  içliyinin  altına 
yerləşdirmək olar (bir neçə qat);
31.  Qıf düzəltmək olar və s.
Məqsədlərin qoyulması, ideya axtarışı
Sözlərin əvəz edilməsi texnikası
Məqsədlərinizi  sual  şəklində  bir  neçə  variantda  başqa 
sözlərlə  ifadə  edin.  Görəcəksiz  ki,  məqsədinizin  yeni  tərəfləri 
üzə çıxır. Məsələn, məqsəd satışların artırılmasıdır. Bu məqsədi 
başqa sözlərlə necə ifadə etmək olar?
Ÿ
Müştərilərin sayını necə artıra bilərik?
Ÿ
Hər  müştəriyə  daha  çox  məbləğdə  məhsulu  necə  sata 
bilərik?
Ÿ
Hər müştəriyə daha çox sayda malı necə sata bilərik?
Ÿ
Satıcıların sayını necə artıra bilərik?
Ÿ
Məhsulun qiymətini necə qaldıra bilərik?
Ÿ
Satış nöqtələrinin sayını necə artıra bilərik?
Ÿ
Məhsulumuzun,  şirkətimizin  cəlbediciliyini  necə  artıra 
bilərik?
Praktiki tapşırıq. Hərəniz bir məqsəd yazın və onu başqa 
sözlərlə müxtəlif varianlarda ifadə edin.
Alternativin tapılması texnikası
Məsələn,  tıxaclar  sizi  bezdirib.  Bu  baş  verməsin  deyə 
alternativlər:
1.  Maşından  imtina  və  ictimai  nəqliyyata,  velosipedə, 
motosikletə keçmək və ya ayaqla getmək;
2.  Maşında hərəkətin vaxtını dəyişmək;
3.  Ümumiyyətlə hərəkətdən imtina edərək evdə işləmək;
90
4.  Evə yaxın iş yeri tapmaq və ya işə yaxın ünvana köçmək; 
5.  Tıxacda audiokitablara qulaq asmaqla vaxt itkisinə yol 
verməmək və s.
Praktiki  tapşırıq.  Probleminizi  yazın  və  onun  sizə  mane 
olmaması üçün fikirləşib alternativlər tapın.
Məsələn, iş axtarmaq prosesində müxtəlif yanaşmalar ola 
bilər:
1.  Harda axtarmalı:
Ÿ
İnternetdə;
Ÿ
Qəzetlərdə;
Ÿ
Tanışlardan;
Ÿ
Əmək birjasında;
Ÿ
Şirkətlərlə əlaqə vasitəsilə və s.
2.  Münasib iş tapmaq üçün nə etməli:
Ÿ
Yeni bilik və vərdişlər əldə etməli;
Ÿ
Yaxşı CV tərtib etməli;
Ÿ
Müsahibəyə yaxşı hazırlaşmalı;
Ÿ
Şirkət haqqında məlumat toplamalı və s.
3.  Mənə uyğun işi necə tapmalı:
Ÿ
Bacarıq və keyfiyyətlərimin hansı şirkətlərdə tələb 
olunduğunu müəyyən etmək;
Ÿ
Rəhbərlərlə görüş təyin etmək və onları inandırmaq;
Ÿ
Bacarıq və keyfiyyətlərimə uyğun özəl biznes açmaq 
və s.
İdeal son nəticə (İSN) texnikası
İdeal son nəticə məqsədlərimizə böyük səy göstərmədən, 
resurs  xərcləmədən  çatmaqdır.  Çox  vaxt  bu  mümkün  olmur, 
amma  bu  barədə  düşünmək  yeni  imkanlara  yol  açır.  İSN  2 
variantda ola bilər:
Ÿ
Tələb olunan iş özbaşına görülür;
Ÿ
Əslində iş heç lazım deyilmiş.
91

Məsələn, Rusiyanın soyuq regionlarının birində belə bir 
problem yaranmışdı. Çayın dibində yerə basdırılmış dirəkləri 
çıxarmaq lazım idi. İş təcili deyildi. Bu problem İSN texnikasının 
köməyilə belə həll edildi. Dirəklərə kəndir bağlayıb uclarını boş 
buraxdılar.  Qışda  suyun  üzərində  olan  kəndirin  ucları  buza 
bərkidilmiş oldu və yazda buz əriyib hərəkət edəndə dirəkləri 
də dartıb çıxardı.
Nümunələr:
Problem:  Müəllim  dərsi  maraqlı  keçməlidir.  İSN:  Elə 
etmək  lazımdır  ki,  şagirdlər  özləri  dərsi  öyrənməyə  səy 
göstərsinlər.
Problem: İşçilərə nəzarəti gücləndirmək lazımdır. İSN: Elə 
etmək lazımdır ki, işçilər özləri özlərinə nəzarət etsinlər.
Praktiki  tapşırıq.  Aşağıdakı  vəziyyətlərdə  fərqli  İSN-i 
müəyyən edin:
1.    Tədbirə  KİV  nümayəndələrini  cəlb  etmək  lazımdır 
(İSN:  elə  etmək  lazımdır  ki,  KİV  özü  bu  tədbirə  can  atsın, 
məsələn, ölkədəki və ya xaricdəki məşhur insanları açılışa cəlb 
etməklə).
2.   Köhnə binanı sökmək lazımdır (İSN: sökmək əvəzinə 
başqa məqsədlər üçün istifadə etmək olar).
Gələcəkdən müsahibə texnikası
Sakit yerdə oturun, gözlərinizi bağlayın və təsəvvür edin 
ki,  uzaq  məqsədinizə  çatmısız.  Məqsədinizə  çatanda 
ürəyinizdən  hansı  hisslər  keçəcəksə,  onları  yaşamağa  çalışın. 
İndi isə ciddi şəkildə aşağıdakı 7 sualı yazılı cavablandırın:
1.    Məqsədinə  çatmağınla  (burada  real  məqsədin  adı 
göstərilir) əldə etdiyin ən vacib şey nədir?
2.    Məqsədə çatmaqda səni motivə edən nə oldu?
3.    Məqsədinə çatmaq üçün ilk addımın nə oldu?
4.    İlk maneə nədən ibarət olmuşdu?
92
5.    Məqsədə çatmaqda sənə kim kömək etdi?
6.    Məqsədinə çatmaqda sənə yardımçı olan ən vacib amil 
hansı idi?
7.     Məqsədlərinə çatmağa yeni başlayanlara nə məsləhət 
görərdin?
Vizual assosiasiya texnikası
Hərəniz  2  şəkil  seçin  və  hər  şəklin  ideyanızla  əlaqəsini 
yazın.  Beləliklə,  yaradıcılıq  vərdişlərinizi  artıraraq  ideyanıza 
yeni rakursdan baxmağı öyrənəcəksiz.
Verbal assosiasiya texnikası
1.    Problemi, məhsulunuzu, məsələnizi müəyyən edin. 
2.   1-dən 99-dək bir ədəd deyin. İndi isə aşağıda verilmiş 
siyahıdan ona uyğun sözü tapın (fərqli sözlər də ola bilər, siyahı 
sadəcə sizin rahatlığınız üçün verilib).
3.     Bu sözün “necədir?” sualına cavab verən xüsusiyyət-
lərini sütünda yazın.
4.    Xüsusiyyətləri  problem,  məhsul,  məsələnizə  tətbiq 
edin.
Məsələn,  götürək  “alma”  sözünü.  Almanın  “necədir?” 
sualına  cavab  verən  xüsusiyyətlərini  yazırıq:  yumru,  dadlı, 
müxtəlif rəngli, iri, balaca, tumlu, qabıqlı, vitaminli, böyüyən və 
s.
İndi isə bu xüsusiyyətləri öz problem, məhsul, məsələnizə 
tətbiq etməyə çalışın. Tutaq ki, məqsədiniz yeni növ oturacaq 
yaratmaqdır.  Fikirlər  aşağıda  qeyd  edildiyi  kimi  yazılmalıdır. 
Hər  bir  fikrin  tətbiq  edilə  biləcəyi  haqqında  düşünün  və 
araşdıraraq işə başlayın.
Ÿ
Oturacaq  yumru  ola  bilər  və  ya  öyrəşdiyimiz 
formalardan fərqlənə bilər;
Ÿ
Oturacaq dadlı olmasa da xoş qoxulu ola bilər;
93

Məsələn, Rusiyanın soyuq regionlarının birində belə bir 
problem yaranmışdı. Çayın dibində yerə basdırılmış dirəkləri 
çıxarmaq lazım idi. İş təcili deyildi. Bu problem İSN texnikasının 
köməyilə belə həll edildi. Dirəklərə kəndir bağlayıb uclarını boş 
buraxdılar.  Qışda  suyun  üzərində  olan  kəndirin  ucları  buza 
bərkidilmiş oldu və yazda buz əriyib hərəkət edəndə dirəkləri 
də dartıb çıxardı.
Nümunələr:
Problem:  Müəllim  dərsi  maraqlı  keçməlidir.  İSN:  Elə 
etmək  lazımdır  ki,  şagirdlər  özləri  dərsi  öyrənməyə  səy 
göstərsinlər.
Problem: İşçilərə nəzarəti gücləndirmək lazımdır. İSN: Elə 
etmək lazımdır ki, işçilər özləri özlərinə nəzarət etsinlər.
Praktiki  tapşırıq.  Aşağıdakı  vəziyyətlərdə  fərqli  İSN-i 
müəyyən edin:
1.    Tədbirə  KİV  nümayəndələrini  cəlb  etmək  lazımdır 
(İSN:  elə  etmək  lazımdır  ki,  KİV  özü  bu  tədbirə  can  atsın, 
məsələn, ölkədəki və ya xaricdəki məşhur insanları açılışa cəlb 
etməklə).
2.   Köhnə binanı sökmək lazımdır (İSN: sökmək əvəzinə 
başqa məqsədlər üçün istifadə etmək olar).
Gələcəkdən müsahibə texnikası
Sakit yerdə oturun, gözlərinizi bağlayın və təsəvvür edin 
ki,  uzaq  məqsədinizə  çatmısız.  Məqsədinizə  çatanda 
ürəyinizdən  hansı  hisslər  keçəcəksə,  onları  yaşamağa  çalışın. 
İndi isə ciddi şəkildə aşağıdakı 7 sualı yazılı cavablandırın:
1.    Məqsədinə  çatmağınla  (burada  real  məqsədin  adı 
göstərilir) əldə etdiyin ən vacib şey nədir?
2.    Məqsədə çatmaqda səni motivə edən nə oldu?
3.    Məqsədinə çatmaq üçün ilk addımın nə oldu?
4.    İlk maneə nədən ibarət olmuşdu?
92
5.    Məqsədə çatmaqda sənə kim kömək etdi?
6.    Məqsədinə çatmaqda sənə yardımçı olan ən vacib amil 
hansı idi?
7.     Məqsədlərinə çatmağa yeni başlayanlara nə məsləhət 
görərdin?
Vizual assosiasiya texnikası
Hərəniz  2  şəkil  seçin  və  hər  şəklin  ideyanızla  əlaqəsini 
yazın.  Beləliklə,  yaradıcılıq  vərdişlərinizi  artıraraq  ideyanıza 
yeni rakursdan baxmağı öyrənəcəksiz.
Verbal assosiasiya texnikası
1.    Problemi, məhsulunuzu, məsələnizi müəyyən edin. 
2.   1-dən 99-dək bir ədəd deyin. İndi isə aşağıda verilmiş 
siyahıdan ona uyğun sözü tapın (fərqli sözlər də ola bilər, siyahı 
sadəcə sizin rahatlığınız üçün verilib).
3.     Bu sözün “necədir?” sualına cavab verən xüsusiyyət-
lərini sütünda yazın.
4.    Xüsusiyyətləri  problem,  məhsul,  məsələnizə  tətbiq 
edin.
Məsələn,  götürək  “alma”  sözünü.  Almanın  “necədir?” 
sualına  cavab  verən  xüsusiyyətlərini  yazırıq:  yumru,  dadlı, 
müxtəlif rəngli, iri, balaca, tumlu, qabıqlı, vitaminli, böyüyən və 
s.
İndi isə bu xüsusiyyətləri öz problem, məhsul, məsələnizə 
tətbiq etməyə çalışın. Tutaq ki, məqsədiniz yeni növ oturacaq 
yaratmaqdır.  Fikirlər  aşağıda  qeyd  edildiyi  kimi  yazılmalıdır. 
Hər  bir  fikrin  tətbiq  edilə  biləcəyi  haqqında  düşünün  və 
araşdıraraq işə başlayın.
Ÿ
Oturacaq  yumru  ola  bilər  və  ya  öyrəşdiyimiz 
formalardan fərqlənə bilər;
Ÿ
Oturacaq dadlı olmasa da xoş qoxulu ola bilər;
93

94
Ÿ
Oturacaq müxtəlif rəngdə ola bilər;
Ÿ
Oturacaq iri və ya balaca ola bilər (müxtəlif yaş qrupları 
üçün);
Ÿ
Almadakı  tum  kimi  oturacağın  da  içində  daxıl  və  ya 
sürprizlər ola bilər;
Ÿ
Oturacaq  qabıqlı  ola  bilər,  yəni  müştəri  örtüyü 
çıxarandan sonra rəngi dəyişə bilər;
Ÿ
Oturacaq  vitamin  kimi  xeyirli  ola  bilər,  məsələn, 
ortopedik keyfiyyətlərə malik ola bilər;
Ÿ
Oturacaq  böyüyən  ola  bilər,  yəni  mexanizmi  onu 
böyüdüb-kiçiltmək imkanı verməlidir və s.
Verbal assosiasiya üçün sözlər:
1.  Banka
2.  Zərf
3.  Pulemyot
4.  Radio
5.  Sahib
6.  Halva
7.  Şorba
8.  Sabun
9.  Pivə
10. Ayaqqabı
11. Şurup
12. Fincan
13. Çətir
14. Qıfıl
15. Qapı
16. Pəncərə
17. Yol
18. Dam
19. Göl
20. Skripka
21. Pirojna
22. Arx
23. Boya
24. Kişi
25. Yapışqan
26. Su
27. Neon
28. İşıq
29. Butılka 
30. Bayraq
31. Çanta
32. Zəncir
33. Torpeda
34. Çömçə
35. Həşərat
36. Qızılgül
37. Uçuş
38. Duz
39. Kəndir
40. Neft
41. Yağ
42. Boşluq
43. Qamçı
44. Quş
45. Qılınc
46. Mühərrik
47. Əjdaha
48. İt
49. Meydança
50. Tüfəng
51. Turşu
52. Marka
53. Günəş
54. Yay
55. Buz
56. Toz
57. Nağara
58. Duman
59. Futbol
60. Körpü
61. Su quyusu
62. Meşə
63. Oyuncaq
64. Qadın
65. Bel
66. Uşaq
67. Döşək
68. Kağız
69. Darvaza
70. Saat
71. Yarış
72. Maşın
73. İynə
74. Zoopark
75. Şəkil
76. Qum
77. Menyu
78. Katapulta
79. Nişan
80. Kitab
81. Külqabı
82. Usta
83. İtburnu
84. Siçan
85. Kino
86. Süd
87. At
88. Qabarma
89. Düyün
90. Toxum
91. Alaqotu
92. Dəbilqə
93. Ambar
94. Köynək
95. Cib
96. Təyyarə
97. Süpürgə
98. Jurnal
99. Paraşüt
Provokasiya texnikası
Bu üsul beyni, necə deyərlər, silkələyir və qeyri-adi çıxış 
yollarının tapılmasına gətirib çıxarır. Bu üsulun bir sıra növləri 
var. Hər birini öz ideyanıza tətbiq edin.
İnkar
Adi hal: taksi sürücüləri yolu tanıyır.
İnkar: taksi sürücüləri yolu tanımır.
İdeya: yolu tanımayan taksiləri xüsusi nişanla qeyd etmək 
və xidməti daha ucuz etmək, çünki yolu müştəri göstərəcək.
İnversiya (tərsinə çevirmək) 
İnkardan  fərqi  ondan  ibarətdir  ki,  burada  sadəcə  inkar 
deyil, qeyri-real fikir də var.
Adi hal: maşının təkərləri yumrudur.
İnversiya: maşının təkərləri dördbucaqdır.
İdeya:  maşının  təkərini  müxtəlif  formada  düzəltmək 
(kvadrat, oval, tırtıllı və s.).
Şişirtmə
Adi hal: polislərin 2 gözü var.
Şişirtmə: polislərin 6 gözü var.
İdeya:  polisə  yardım  üçün  könüllülərdən  ibarət 
komandalar yaratmaq.
Təhrif
Prosesin  adi  ardıcıllığını  və  ya  hissələrin  nisbətini 
pozuruq.
Adi  hal:  əvvəl  zərfi  yapışdırırıq,  sonra  məktubu  yola 
salırıq.
Təhrif: əvvəl məktubu göndəririk, sonra zərfi yapışdırırıq.
İdeya:  ödənişi  göndərən  yox,  alan  edir.  Poçtda  isə  açıq 
məktubun içinə bildiriş əlavə edilir.
Fantaziya
Həll edilməli problemi düşünərək təsəvvür edirik “Əgər 
belə olsaydı nə yaxşı olardı”.
95

94
Ÿ
Oturacaq müxtəlif rəngdə ola bilər;
Ÿ
Oturacaq iri və ya balaca ola bilər (müxtəlif yaş qrupları 
üçün);
Ÿ
Almadakı  tum  kimi  oturacağın  da  içində  daxıl  və  ya 
sürprizlər ola bilər;
Ÿ
Oturacaq  qabıqlı  ola  bilər,  yəni  müştəri  örtüyü 
çıxarandan sonra rəngi dəyişə bilər;
Ÿ
Oturacaq  vitamin  kimi  xeyirli  ola  bilər,  məsələn, 
ortopedik keyfiyyətlərə malik ola bilər;
Ÿ
Oturacaq  böyüyən  ola  bilər,  yəni  mexanizmi  onu 
böyüdüb-kiçiltmək imkanı verməlidir və s.
Verbal assosiasiya üçün sözlər:
1.  Banka
2.  Zərf
3.  Pulemyot
4.  Radio
5.  Sahib
6.  Halva
7.  Şorba
8.  Sabun
9.  Pivə
10. Ayaqqabı
11. Şurup
12. Fincan
13. Çətir
14. Qıfıl
15. Qapı
16. Pəncərə
17. Yol
18. Dam
19. Göl
20. Skripka
21. Pirojna
22. Arx
23. Boya
24. Kişi
25. Yapışqan
26. Su
27. Neon
28. İşıq
29. Butılka 
30. Bayraq
31. Çanta
32. Zəncir
33. Torpeda
34. Çömçə
35. Həşərat
36. Qızılgül
37. Uçuş
38. Duz
39. Kəndir
40. Neft
41. Yağ
42. Boşluq
43. Qamçı
44. Quş
45. Qılınc
46. Mühərrik
47. Əjdaha
48. İt
49. Meydança
50. Tüfəng
51. Turşu
52. Marka
53. Günəş
54. Yay
55. Buz
56. Toz
57. Nağara
58. Duman
59. Futbol
60. Körpü
61. Su quyusu
62. Meşə
63. Oyuncaq
64. Qadın
65. Bel
66. Uşaq
67. Döşək
68. Kağız
69. Darvaza
70. Saat
71. Yarış
72. Maşın
73. İynə
74. Zoopark
75. Şəkil
76. Qum
77. Menyu
78. Katapulta
79. Nişan
80. Kitab
81. Külqabı
82. Usta
83. İtburnu
84. Siçan
85. Kino
86. Süd
87. At
88. Qabarma
89. Düyün
90. Toxum
91. Alaqotu
92. Dəbilqə
93. Ambar
94. Köynək
95. Cib
96. Təyyarə
97. Süpürgə
98. Jurnal
99. Paraşüt
Provokasiya texnikası
Bu üsul beyni, necə deyərlər, silkələyir və qeyri-adi çıxış 
yollarının tapılmasına gətirib çıxarır. Bu üsulun bir sıra növləri 
var. Hər birini öz ideyanıza tətbiq edin.
İnkar
Adi hal: taksi sürücüləri yolu tanıyır.
İnkar: taksi sürücüləri yolu tanımır.
İdeya: yolu tanımayan taksiləri xüsusi nişanla qeyd etmək 
və xidməti daha ucuz etmək, çünki yolu müştəri göstərəcək.
İnversiya (tərsinə çevirmək) 
İnkardan  fərqi  ondan  ibarətdir  ki,  burada  sadəcə  inkar 
deyil, qeyri-real fikir də var.
Adi hal: maşının təkərləri yumrudur.
İnversiya: maşının təkərləri dördbucaqdır.
İdeya:  maşının  təkərini  müxtəlif  formada  düzəltmək 
(kvadrat, oval, tırtıllı və s.).
Şişirtmə
Adi hal: polislərin 2 gözü var.
Şişirtmə: polislərin 6 gözü var.
İdeya:  polisə  yardım  üçün  könüllülərdən  ibarət 
komandalar yaratmaq.
Təhrif
Prosesin  adi  ardıcıllığını  və  ya  hissələrin  nisbətini 
pozuruq.
Adi  hal:  əvvəl  zərfi  yapışdırırıq,  sonra  məktubu  yola 
salırıq.
Təhrif: əvvəl məktubu göndəririk, sonra zərfi yapışdırırıq.
İdeya:  ödənişi  göndərən  yox,  alan  edir.  Poçtda  isə  açıq 
məktubun içinə bildiriş əlavə edilir.
Fantaziya
Həll edilməli problemi düşünərək təsəvvür edirik “Əgər 
belə olsaydı nə yaxşı olardı”.
95

Reallıq: tullantıları çaya tökməklə fabrik suyu çirkləndirir.
Fantaziya: əgər fabrik tullantıları elə öz ərazisinə töksəydi 
nə yaxşı olardı.
İdeya:  fabriki  elə  çirkləndirdiyi  çayın  suyundan  istifadə 
etməyə məcbur etmək lazımdır ki, problemin həllində maraqlı 
olsun.
Xüsusiyyətlər matrisi texnikası
Məsələn,  məhsul,  xidmətinizin  parametrlərini  və 
variantlarını  matris  formasında  yazaraq  müxtəlif  kombinasi-
yaları nəzərdən keçirin. Yük maşını üçün xüsusiyyətlər matrisi 
belə ola bilər (sütün və sətirlər daha çox ola bilər):
Gördüyünüz  kimi,  nəticədə  variantlar  çox  ola  bilər. 
Məsələn, poladdan, günəş batareyası ilə işləyən, 4 qapılı, yük 
üçün  sahəsi  arxada  olan,  hava  yastığı,  telefonu  olan,  yüksək 
qiymət seqmentinə aid bir maşın.
Müştəriyə fayda matrisi texnikası
Məhsulunuza,  xidmətinizə  müştəri  gözü  ilə  baxın  və  5 
meyar üzrə onun üçün daha da faydalı edin. Mehmanxana üçün 
müştəriyə fayda matrisi (sütünlar daha çox ola bilər):
96